متن عربی
103.و من خطبة له (علیه السلام):في التزهيد في الدنيا
- أَيُّهَا النَّاسُ انْظُرُوا إِلَى الدُّنْيَا نَظَرَ الزَّاهِدِينَ فِيهَا الصَّادِفِينَ عَنْهَا فَإِنَّهَا وَ اللَّهِ عَمَّا قَلِيلٍ تُزِيلُ الثَّاوِيَ السَّاكِنَ وَ تَفْجَعُ الْمُتْرَفَ الآْمِنَ.
- لَا يَرْجِعُ مَا تَوَلَّى مِنْهَا فَأَدْبَرَ وَ لَا يُدْرَى مَا هُوَ آتٍ مِنْهَا [فَيُنْتَظَرُ] فَيُنْتَظَرَ .
- سُرُورُهَا مَشُوبٌ بِالْحُزْنِ وَ جَلَدُ الرِّجَالِ فِيهَا إِلَى الضَّعْفِ وَ الْوَهْنِ فَلَا يَغُرَّنَّكُمْ كَثْرَةُ مَا يُعْجِبُكُمْ فِيهَا لِقِلَّةِ مَا يَصْحَبُكُمْ مِنْهَا.
- رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً تَفَكَّرَ فَاعْتَبَرَ وَ اعْتَبَرَ فَأَبْصَرَ فَكَأَنَّ مَا هُوَ كَائِنٌ مِنَ الدُّنْيَا عَنْ قَلِيلٍ لَمْ يَكُنْ وَ كَأَنَّ مَا هُوَ كَائِنٌ مِنَ الْآخِرَةِ عَمَّا قَلِيلٍ لَمْ يَزَلْ وَ كُلُّ مَعْدُودٍ مُنْقَضٍ وَ كُلُّ مُتَوَقَّعٍ آتٍ وَ كُلُّ آتٍ قَرِيبٌ دَانٍ.
صفة العالم
و منها - الْعَالِمُ مَنْ عَرَفَ قَدْرَهُ وَ كَفَى بِالْمَرْءِ جَهْلًا أَلَّا يَعْرِفَ قَدْرَهُ .
- وَ إِنَّ مِنْ أَبْغَضِ الرِّجَالِ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى لَعَبْداً وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى نَفْسِهِ جَائِراً عَنْ قَصْدِ السَّبِيلِ سَائِراً بِغَيْرِ دَلِيلٍ.
- إِنْ دُعِيَ إِلَى حَرْثِ الدُّنْيَا عَمِلَ وَ إِنْ دُعِيَ إِلَى حَرْثِ الْآخِرَةِ كَسِلَ كَأَنَّ مَا عَمِلَ لَهُ وَاجِبٌ عَلَيْهِ وَ كَأَنَّ مَا وَنَى فِيهِ سَاقِطٌ عَنْهُ.
آخر الزمان
و منها - وَ ذَلِكَ زَمَانٌ لَا يَنْجُو فِيهِ إِلَّا كُلُّ مُؤْمِنٍ نُوَمَةٍ إِنْ شَهِدَ لَمْ يُعْرَفْ وَ إِنْ غَابَ لَمْ يُفْتَقَدْ .
- أُولَئِكَ مَصَابِيحُ الْهُدَى وَ أَعْلَامُ السُّرَى لَيْسُوا بِالْمَسَايِيحِ وَ لَا الْمَذَايِيعِ الْبُذُرِ أُولَئِكَ يَفْتَحُ اللَّهُ لَهُمْ أَبْوَابَ رَحْمَتِهِ وَ يَكْشِفُ عَنْهُمْ ضَرَّاءَ نِقْمَتِهِ.
- أَيُّهَا النَّاسُ سَيَأْتِي عَلَيْكُمْ زَمَانٌ يُكْفَأُ فِيهِ الْإِسْلَامُ كَمَا يُكْفَأُ الْإِنَاءُ بِمَا فِيهِ.
- أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ اللَّهَ قَدْ أَعَاذَكُمْ مِنْ أَنْ يَجُورَ عَلَيْكُمْ وَ لَمْ يُعِذْكُمْ مِنْ أَنْ يَبْتَلِيَكُمْ وَ قَدْ قَالَ جَلَّ مِنْ قَائِلٍ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ وَ إِنْ كُنَّا لَمُبْتَلِينَ.
[قال السيد الشريف الرضي أما قوله (علیه السلام) كل مؤمن نومة فإنما أراد به الخامل الذكر القليل الشر و المساييح جمع مسياح و هو الذي يسيح بين الناس بالفساد و النمائم و المذاييع جمع مذياع و هو الذي إذا سمع لغيره بفاحشة أذاعها و نوه بها و البذر جمع بذور و هو الذي يكثر سفهه و يلغو منطقه]
متن فارسی
از یک خطبه ی آن حضرت
در تشویق به زهد
- ای مردم، به دنیا به دیده ی وارستگان و پارسایان بنگرید، که به خدا سوگند دنیا به زودی ساکنان خود را آواره می کند، و خوشگذرانان آسوده خاطر را به غم می نشاند.
- آنچه از دنیا پشت کرده و رفته باز نمی گردد، و معلوم نیست آینده ی آن چیست تا انتظارش برده شود.
- شادیش با غم در آمیزد، و صلابت مردانش به ضعف و سستی گراید. مبادا چیزهای فراوانی که در آن از شما دل می برد فریبتان دهد، زیرا که آنچه از دنیا با شما خواهد ماند اندک است.
- خدارحمت کند مردی را که بیندیشد و عبرت گیرد، و عبرت آموزد و بینایی یابد. به همین زودی آنچه از دنیا بوده گویی اصلاً وجود نداشته، و آنچه از آخرت فرا رسد گویی همیشه بوده ! هرچه شمردنی است (ساعات عمر) پایان پذیر است، و آنچه انتظار کشیدنی است (مرگ) آمدنی است، و آنچه آمدنی است قریب و نزدیک است.
دانای واقعی - دانا کسی است که قدر و منزلت خویش شناسد، و مرد را همین نادانی بس که قدر و منزلت خویش نداند.[1]
- از دشمن ترین کسان نزد خدای بزرگ بندهای است که خداوند او را به خودش وانهاده، چنین کسی از راه راست به در رود، و بدون رهنما راه پوید.
- اگر به کشت و کار دنیا خوانده شود در عمل کوشد، و اگر به کشت و کار آخرت خوانده شود سستی و کاهلی کند! گویی آنچه در کار آن می کوشد بر او واجب است، و آنچه در آن سستی می ورزد از عهده ی او ساقط است!
آخر الزمان - و آن زمانی است که در آن نجات نیابند مگر مؤمنان گمنامی، که اگر حضور داشته باشند شناخته نباشند، و اگر غایب باشند سراغشان را نگیرند.
- آنان چراغهای هدایت و نشانه های راه های تاریکند. نه سخن چین و فتنه گرند، و نه فاش کنندگان زشتی دیگران و یاوه سرایند. آنانند که خداوند درهای رحمتش را به رویشان می گشاید، و گزند خشم و غضبش را از آنان برطرف می سازد.
- ای مردم، به زودی روزگاری بر شما فرارسد که اسلام واژگونه شود چنانکه ظرف واژگونه شود و از محتوا تهی گردد.
- ای مردم، خداوند زنهارتان داده که بر شما ستم نکند، ولی زنهار نداده که شما را نیازماید. خداوند که بزرگترین گوینده است فرموده:«در آنچه گذشت نشانه ها و درس های عبرتی است، و هر آینه ما آزمایش کننده ایم.»[2]
مؤلف: منظور از «کل مؤمن نومة) مؤمن گمنام و بی آزار است. «مساییح» جمع مسیاح است و آن کسی است که میان مردم به فساد انگیزی و سخن چینی حرکت می کند. و «مذاییع» جمع مذیاع است و آن کسی است که وقتی کار زشتی را درباره ی کسی شنید فاش و آشکار می کند. و «بذر» جمع بذور است یعنی کسی که بسیار بیخردی می کند و یاوه می سراید.
[1] ممکن است مراد از «قدر»، حد و اندازه باشد نه مقام و منزلت. یعنی دانا کسی است که حد خود را بشناسد و پا از گلیم خود فراتر نبرد.
[2] سوره ی مؤمنون، آیه ی ۳۰.
