ولادت
سيدجعفر شهيدى فرزند سيدمحمد سجادى که از دانشمندان و مفاخر بزرگ ادبى ايران به‌شمار مي رفت، در سال (۱۲۹۷ بروجرد - ۲۳ دى ۱۳۸۶ تهران)، در يکى از محلات قديمى شهر بروجرد به دنيا آمد.
تحصيلات
وى دوران تحصيل ابتدايى و اندکى از متوسطه را در اين شهر و سپس ادامه آن را در تهران به انجام رساند. شهيدى ابتدا به نام سجادى معروف بود که بعدها تغيير شهرت داده و با نام شهيدى در مراکز علمى و دانشگاهى شهرت پيدا کرد.
در سال ۱۳۲۰ براى تحصيل علوم دينى و فقه و اصول راهى نجف شد و تحصيلات حوزوى اش را در شهر نجف که شهر علم نام داشت، تا حد رسيدن به درجه اجتهاد که درجهٔ بسيار بالايى در حوزهٔ علميه محسوب مي‌شود، بالا برد. وى پس از آن چند سالى را در عوالم طلبگى در قم سپرى و از محضر آيت‌الله بروجردى و بسيارى از مراجع و بزرگان دينى استفاده کرد.
بازگشت به ايران
بعد از هشت سال، بيمارى او را به ايران بازگرداند. هر هفته بايد خود را به پزشک نشان مي‌داد و درنتيجه از رفتن به حوزه باز مي‌ماند. براى گذران زندگى و به‌منظور ترجمهٔ متون عربى، نزد دکتر سنجابى (وزير فرهنگ وقت) مي‌رفت اما به او اشتغال به تدريس پيشنهاد شد. سپس در دبيرستان ابومسلم مشغول به تدريس شد و با توجه به اهميت مدرک تحصيلى در ميزان حقوق بدون شرکت در کلاس‌ها، ليسانس الهيات را با بهترين نمره‌ها مي‌گيرد.
وى از شاگردان برجستهٔ استاد دهخدا و علامه فروزانفر بود و از او در حدود ۱۵ کتاب و تأليف حدود ۱۲۰ مقاله به يادگار مانده‌است. وى در سال ۱۳۸۵ هجرى خورشيدى براى نگارش کتاب تاريخ تحليلى اسلام برندهٔ جايزه کتاب سال ايران شد.
سمت ها
معاون مؤسسه لغت نامه دهخدا ۱۳۴۲
رئيس مؤسسه لغت نامه دهخدا
رئيس مرکز بين المللى آموزش زبان فارسى ۱۳۶۸
همکارى با دکتر محمد معين در تهيه فرهنگ فارسى معين
تأليفات
1. مهدويت واسلام ۱۳۲۴
2. جنايات تاريخ، جلد اول و دوم، تهران، شهريور ۱۳۲۷
3. جنايات تاريخ، جلد سوم، دفتر نامة فروغ علم، تهران ۱۳۲۹
4. چراغ روشن در دنياى تاريک (يا زندگانى امام سجاد) تهران، کتابفروشى و چاپخانه محمد حسن علمى ۱۳۳۵
5. تصحيح براهين العجم اثر مورخ الدوله سپهر
6. تصحيح دره نادره و تلخيص آن
7. در راه خانة خدا، دانش نو، تهران ۱۳۵۶
8. پس از پنجاه سال، پژوهشى تازه پيرامون قيام امام حسين، چاپ اول، امير کبير ۱۳۵۸، چاپ شانزدهم، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ۱۳۷۲
9. شرح لغات و مشکلات ديوان انورى، چاپ اول انجمن آثار ملى ۱۳۵۸، چاپ دوم انتشارات علمى و فرهنگى ۱۳۶۴
10. تاريخ تحليلى اسلام، تاريخ تحليلى اسلام تا پايان امويان، تهران، مرکز نشر دانشگاهى ۱۳۶۲
11. زندگانى حضرت فاطمه، چاپ اول تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ۱۳۶۰، چاپ هجدهم، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ۱۳۷۳
12. آشنايى با زندگانى امام صادق، جامعة الامام الصادق، تهران ۱۳۶۲
13. زندگانى على بن الحسين، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ۱۳۶۵، چاپ پنجم، دفتر نشر فرهنگ اسلامى ۱۳۷۲
14. ستايش و سوگ امام هشتم در شعر فارسى ۱۳۶۵
15. عرشيان، نشر مشعر، قم ۱۳۷۱
16. شرح مثنوى شريف، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، ۱۳۷۳، از جزو دوم دفتر اول تا پايان دفتر ششم (دنبالة کار مرحوم فروزانفر)
17. از ديروز تا امروز، مجموعة مقاله‌هاو سفرنامه‌ها، به کوشش هرمز رياحى و شکوفه شهيدى، تهران، انتشارات قطره ۱۳۷۳
18. على از زبان على، شرح زندگانى امير مؤمنان، تهران، دفتر نشر ۱۳۷۶
19. شرح مثنوى دفتر چهارم، پنجم و ششم ؛ ۱۳۷۴ تا ۱۳۸۰
ترجمه‌ها
شير زن کربلا
- برخى از آثار ايشان به زبان‌هاى عربى، ترکى، آلمانى و يونانى ترجمه شده‌است از جمله:
- على بلسان على (ع)
- شوره الحسين (ع)
- حيات فاطمه (س)
- حياة الامام الصادق جعفر بن محمد (ع)
وفات
دکتر سيد جعفر شهيدى در صبح يکشنبه، ۲۳ دى ۱۳۸۶ در تهران ديده از جهان فروبست.
