متن عربی

45. و من كتاب له (علیه السلام)  إلى عثمان بن حنيف الأنصاري و كان عامله على البصرة و قد بلغه أنه دعي إلى وليمة قوم من أهلها، فمضى إليها  قوله:
1.أَمَّا بَعْدُ يَا ابْنَ حُنَيْفٍ فَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ رَجُلًا مِنْ فِتْيَةِ أَهْلِ الْبَصْرَةِ دَعَاكَ إِلَى مَأْدُبَةٍ فَأَسْرَعْتَ إِلَيْهَا تُسْتَطَابُ لَكَ الْأَلْوَانُ وَ تُنْقَلُ إِلَيْكَ الْجِفَانُ وَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّكَ تُجِيبُ إِلَى طَعَامِ قَوْمٍ عَائِلُهُمْ مَجْفُوٌّ وَ غَنِيُّهُمْ مَدْعُوٌّ فَانْظُرْ إِلَى مَا تَقْضَمُهُ‏ مِنْ هَذَا الْمَقْضَمِ فَمَا اشْتَبَهَ عَلَيْكَ عِلْمُهُ فَالْفِظْهُ وَ مَا أَيْقَنْتَ بِطِيبِ [وَجْهِهِ‏] وُجُوهِهِ فَنَلْ مِنْهُ.
2.أَلَا وَ إِنَّ لِكُلِّ مَأْمُومٍ إِمَاماً يَقْتَدِي بِهِ وَ يَسْتَضِي‏ءُ بِنُورِ عِلْمِهِ أَلَا وَ إِنَّ إِمَامَكُمْ قَدِ اكْتَفَى مِنْ دُنْيَاهُ بِطِمْرَيْهِ وَ مِنْ طُعْمِهِ بِقُرْصَيْهِ أَلَا وَ إِنَّكُمْ لَا تَقْدِرُونَ عَلَى ذَلِكَ وَ لَكِنْ أَعِينُونِي بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَادٍ .
3.فَوَاللَّهِ مَا كَنَزْتُ مِنْ دُنْيَاكُمْ تِبْراً وَ لَا ادَّخَرْتُ مِنْ غَنَائِمِهَا وَفْراً وَ لَا أَعْدَدْتُ لِبَالِي ثَوْبِي طِمْراً وَ لَا حُزْتُ مِنْ أَرْضِهَا شِبْراً وَ لَا أَخَذْتُ مِنْهُ إِلَّا كَقُوتِ أَتَانٍ دَبِرَةٍ وَ لَهِيَ فِي عَيْنِي أَوْهَى وَ أَوْهَنُ مِنْ عَفْصَةٍ مَقِرَةٍ .
4.بَلَى كَانَتْ فِي أَيْدِينَا فَدَكٌ مِنْ كُلِّ مَا أَظَلَّتْهُ السَّمَاءُ فَشَحَّتْ عَلَيْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ وَ سَخَتْ عَنْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ آخَرِينَ وَ نِعْمَ الْحَكَمُ اللَّهُ .
5.وَ مَا أَصْنَعُ بِفَدَكٍ وَ غَيْرِ فَدَكٍ وَ النَّفْسُ مَظَانُّهَا فِي غَدٍ جَدَثٌ تَنْقَطِعُ فِي ظُلْمَتِهِ آثَارُهَا وَ تَغِيبُ أَخْبَارُهَا وَ حُفْرَةٌ لَوْ زِيدَ فِي فُسْحَتِهَا وَ أَوْسَعَتْ يَدَا حَافِرِهَا لَأَضْغَطَهَا الْحَجَرُ وَ الْمَدَرُ وَ سَدَّ فُرَجَهَا التُّرَابُ الْمُتَرَاكِمُ وَ إِنَّمَا هِيَ نَفْسِي أَرُوضُهَا بِالتَّقْوَى لِتَأْتِيَ آمِنَةً يَوْمَ الْخَوْفِ الْأَكْبَرِ وَ تَثْبُتَ عَلَى جَوَانِبِ الْمَزْلَقِ .
6.وَ لَوْ شِئْتُ لَاهْتَدَيْتُ الطَّرِيقَ إِلَى مُصَفَّى هَذَا الْعَسَلِ وَ لُبَابِ هَذَا الْقَمْحِ وَ نَسَائِجِ هَذَا الْقَزِّ وَ لَكِنْ هَيْهَاتَ أَنْ يَغْلِبَنِي هَوَايَ وَ يَقُودَنِي جَشَعِي إِلَى تَخَيُّرِ الْأَطْعِمَةِ وَ لَعَلَّ بِالْحِجَازِ أَوْ الْيَمَامَةِ مَنْ لَا طَمَعَ لَهُ فِي الْقُرْصِ وَ لَا عَهْدَ لَهُ بِالشِّبَعِ أَوْ أَبِيتَ مِبْطَاناً وَ حَوْلِي بُطُونٌ غَرْثَى وَ أَكْبَادٌ حَرَّى أَوْ أَكُونَ كَمَا قَالَ الْقَائِلُ 
وَ حَسْبُكَ [عَاراً] دَاءً أَنْ تَبِيتَ بِبِطْنَةٍ       وَ حَوْلَكَ أَكْبَادٌ تَحِنُّ إِلَى الْقِدِّ

7.أَ أَقْنَعُ مِنْ نَفْسِي بِأَنْ يُقَالَ هَذَا أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ لَا أُشَارِكُهُمْ فِي مَكَارِهِ الدَّهْرِ أَوْ أَكُونَ أُسْوَةً لَهُمْ فِي جُشُوبَةِ الْعَيْشِ فَمَا خُلِقْتُ لِيَشْغَلَنِي أَكْلُ الطَّيِّبَاتِ كَالْبَهِيمَةِ الْمَرْبُوطَةِ هَمُّهَا عَلَفُهَا أَوِ الْمُرْسَلَةِ شُغُلُهَا تَقَمُّمُهَا تَكْتَرِشُ مِنْ أَعْلَافِهَا وَ تَلْهُو عَمَّا يُرَادُ بِهَا أَوْ أُتْرَكَ سُدًى أَوْ أُهْمَلَ عَابِثاً أَوْ أَجُرَّ حَبْلَ الضَّلَالَةِ أَوْ أَعْتَسِفَ طَرِيقَ الْمَتَاهَةِ .
8.وَ كَأَنِّي بِقَائِلِكُمْ يَقُولُ إِذَا كَانَ هَذَا قُوتُ ابْنِ أَبِي طَالِبٍ فَقَدْ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ عَنْ قِتَالِ الْأَقْرَانِ وَ مُنَازَلَةِ الشُّجْعَانِ أَلَا وَ إِنَّ الشَّجَرَةَ الْبَرِّيَّةَ أَصْلَبُ عُوداً وَ الرَّوَاتِعَ الْخَضِرَةَ أَرَقُّ جُلُوداً وَ النَّابِتَاتِ الْعِذْيَةَ أَقْوَى وَقُوداً وَ أَبْطَأُ خُمُوداً. 
9.وَ أَنَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ كَالضَّوْءِ مِنَ الضَّوْءِ وَ الذِّرَاعِ مِنَ الْعَضُدِ وَ اللَّهِ لَوْ تَظَاهَرَتِ الْعَرَبُ عَلَى قِتَالِي لَمَا وَلَّيْتُ عَنْهَا وَ لَوْ أَمْكَنَتِ الْفُرَصُ مِنْ رِقَابِهَا لَسَارَعْتُ إِلَيْهَا وَ سَأَجْهَدُ فِي أَنْ أُطَهِّرَ الْأَرْضَ مِنْ هَذَا الشَّخْصِ الْمَعْكُوسِ وَ الْجِسْمِ الْمَرْكُوسِ حَتَّى تَخْرُجَ الْمَدَرَةُ مِنْ بَيْنِ حَبِّ الْحَصِيدِ
وَ مِنْ هَذَا الْكِتَابِ وَ هُوَ آخِرُهُ 
10.إِلَيْكِ عَنِّي يَا دُنْيَا فَحَبْلُكِ عَلَى غَارِبِكِ قَدِ انْسَلَلْتُ مِنْ مَخَالِبِكِ وَ أَفْلَتُّ مِنْ حَبَائِلِكِ وَ اجْتَنَبْتُ الذَّهَابَ فِي مَدَاحِضِكِ أَيْنَ الْقُرُونُ الَّذِينَ غَرَرْتِهِمْ بِمَدَاعِبِكِ أَيْنَ الْأُمَمُ الَّذِينَ فَتَنْتِهِمْ بِزَخَارِفِكِ فَهَا هُمْ رَهَائِنُ الْقُبُورِ وَ مَضَامِينُ اللُّحُودِ .
11.وَ اللَّهِ لَوْ كُنْتِ شَخْصاً مَرْئِيّاً وَ قَالَباً حِسِّيّاً لَأَقَمْتُ عَلَيْكِ حُدُودَ اللَّهِ فِي عِبَادٍ غَرَرْتِهِمْ بِالْأَمَانِيِّ وَ أُمَمٍ أَلْقَيْتِهِمْ فِي الْمَهَاوِي وَ مُلُوكٍ أَسْلَمْتِهِمْ إِلَى التَّلَفِ وَ أَوْرَدْتِهِمْ مَوَارِدَ الْبَلَاءِ إِذْ لَا وِرْدَ وَ لَا صَدَرَ .
12.هَيْهَاتَ مَنْ وَطِئَ دَحْضَكِ زَلِقَ وَ مَنْ رَكِبَ لُجَجَكِ غَرِقَ وَ مَنِ ازْوَرَّ عَنْ حَبَائِلِكِ وُفِّقَ وَ السَّالِمُ مِنْكِ لَا يُبَالِي إِنْ ضَاقَ بِهِ مُنَاخُهُ وَ الدُّنْيَا عِنْدَهُ كَيَوْمٍ حَانَ انْسِلَاخُهُ .
13.اعْزُبِي عَنِّي فَوَاللَّهِ لَا أَذِلُّ لَكِ فَتَسْتَذِلِّينِي وَ لَا أَسْلَسُ لَكِ فَتَقُودِينِي وَ ايْمُ اللَّهِ يَمِيناً أَسْتَثْنِي فِيهَا بِمَشِيئَةِ اللَّهِ لَأَرُوضَنَّ نَفْسِي رِيَاضَةً تَهِشُّ مَعَهَا إِلَى الْقُرْصِ إِذَا قَدَرْتُ عَلَيْهِ مَطْعُوماً وَ تَقْنَعُ بِالْمِلْحِ مَأْدُوماً وَ لَأَدَعَنَّ مُقْلَتِي كَعَيْنِ مَاءٍ نَضَبَ مَعِينُهَا مُسْتَفْرِغَةً دُمُوعَهَا.
14.أَ تَمْتَلِئُ السَّائِمَةُ مِنْ رِعْيِهَا فَتَبْرُكَ وَ تَشْبَعُ الرَّبِيضَةُ مِنْ عُشْبِهَا فَتَرْبِضَ وَ يَأْكُلُ عَلِيٌّ مِنْ زَادِهِ فَيَهْجَعَ قَرَّتْ إِذاً عَيْنُهُ إِذَا اقْتَدَى بَعْدَ السِّنِينَ الْمُتَطَاوِلَةِ بِالْبَهِيمَةِ الْهَامِلَةِ وَ السَّائِمَةِ الْمَرْعِيَّةِ .
15.طُوبَى لِنَفْسٍ أَدَّتْ إِلَى رَبِّهَا فَرْضَهَا وَ عَرَكَتْ بِجَنْبِهَا بُؤْسَهَا وَ هَجَرَتْ فِي  اللَّيْلِ غُمْضَهَا حَتَّى إِذَا غَلَبَ الْكَرَى عَلَيْهَا افْتَرَشَتْ أَرْضَهَا وَ تَوَسَّدَتْ كَفَّهَا فِي مَعْشَرٍ أَسْهَرَ عُيُونَهُمْ خَوْفُ مَعَادِهِمْ وَ تَجَافَتْ عَنْ مَضَاجِعِهِمْ جُنُوبُهُمْ وَ هَمْهَمَتْ بِذِكْرِ رَبِّهِمْ شِفَاهُهُمْ وَ تَقَشَّعَتْ بِطُولِ اسْتِغْفَارِهِمْ ذُنُوبُهُمْ  أُولئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‏ فَاتَّقِ اللَّهَ يَا ابْنَ حُنَيْفٍ وَ لْتَكْفُفْ أَقْرَاصُكَ لِيَكُونَ مِنَ النَّارِ خَلَاصُكَ‏.

متن فارسی

45-از یک نامه ی  آن حضرت به عثمان بن خنیف انصاری، کارگزار خود در بصره، هنگامی که به آن حضرت خبر رسید که او به سور یکی از مردم آن سامان دعوت شده و به آنجا رفته است

(1)اما بعد، ای پسر خنیف، به من خبر رسیده که یکی از جوانان بصره تو را به سوری فراخوانده و تو هم به سوی آن شتافته ای، غذاهای رنگارنگ و خوشگوار به نزدت می نهادند، و کاسه های بزرگ برایت می آوردند! من باور نمی کردم که دعوت به سفره ی  کسانی را بپذیری که بینوایانشان رانده اند و توانگرانشان فراخوانده! پس به آنچه از این غذای دندانگیر می جوی بنگر،آنچه در حلال بودنش تردید داری از دهان بیفکن، و از آنچه به پاکي راه تحصیل آن یقین داری تناول کن.

(2) آگاه باش که هر پیروی پیشوایی دارد که از او پیروی می کند و از نور دانش او پرتو می گیرد. آگاه باش که پیشوای شما از دنیای خود به دو جامه ی  ژنده، و از خوراکش به دو قرص نان بسنده کرده است. زنهار، که شما توان این کار را ندارید، ولی مرا به پرهیزگاری و کوشش و پاکدامنی و درستی یاری دهید؛

(3) که به خدا سوگند من از دنیای شما زرپارهای نیندوختم، و از غنیمت های آن مالی ذخیره نکردم، و به جای جامه ی  کهنه ام جامهای دیگر فراهم نساختم، و یک وجب هم از زمین آن تصرف نکردم، و از آن جز به اندازه ی  خوراک بیماری کم اشتها بر نگرفتم، و همانا دنیا در دید من پست تر و بیارج تر از شیره ی  تلخ درخت بلوط است.

(4) چرا، (ناگفته نماند که) از آنچه آسمان بر آن سایه افکنده تنها فدک[1] در دست ما بود، که گروهی بر آن بخل ورزیدند، و گروهی دیگر از آن دست شستند[2]؛ و خداوند خوب داوری است.

(5) مرا با فدک و غیر فدک چه کار؟! حال آنکه جان آدمی در فردا روز جایگاهش گوری است که در تاریکی آن آثارش ناپدید و اخبارش نهان می گردد، و حفره ای است که هرچه فراخش سازند و دستهای گورکن بر وسعتش بیفزاید، باز هم سنگ ها و گلوخها آن را تنگ می کنند، و توده های خاک روزنه هایش را میبندند. آری، این جان من است که آن را با پرهیزگاری ریاضت می دهم تا به روز آن بیم بزرگ، در امن و امان وارد صحرای محشر شود، و بر لبه های پرتگاه صراط استوار بماند.

(6) من اگر بخواهم می توانم به بهترین نوع این عسل و مغز گندم و جامه های دیبا راه یابم، ولی هیهات که هوای نفسم بر من چیره شود، و حرصم مرا به انتخاب غذاهای لذیذ بکشاند - با آنکه شاید در حجاز یا در یمامه کسی باشد که به یافتن قرصی نان امید نداشته و هرگز طعم سیری را نچشیده باشد - یا شب را سیر ند، یا چنان بخوابم و پیرامونم شکم هایی گرسنه و جکرهایی سوخته شب را به روز آور باشم که شاعر گفته است: اهمین درد تو را بس که شب سیر بخوابی و پیرامونت شکم های سنهای باشد در آرزوی پوست خشکك شده بزغاله ای (که در زمان قحطی می خورند))).

(7)خود را به این دلخوش دارم که گویند: این امیرمؤمنان است. با آنکه درسختیهای روزگار شریک آنان نباشم، یا در ناگواری های زندگی مقتدای آنان قرار نگیرم؟! مرا نیافریده اند تا خوردن غذاهای لذیذ سرگرمم سازد، به سان چهارپای در آغل بسته ای که همه ی  همتش علف خوردن است، یا چهارپای رها شده ای که کارش برچیدن و خوردن آشغال مز بله هاست، که روده هایش علف می کند، ور غافلي از آن است که رو فر بهشی می سازند. نیز مرا نیافریده اند رهایم کنند یا به بازیچه ام واگذارند، با به سان حیوان از بند گریختهای ریسمان گمراهی را به دنبال کشم، یا بی پروا راه سرگردانی پپویم !

 (8)گویا گوینده ی  شما را می بینم که می گوید: «هرگاه خوراک پسر ابی طالب این باشد، ضعف و سستی او را از نبرد با هماوردان بازمی دارد و پیکار با دلاوران او را از پای در می آورد.» آگاه باشید که درخت بیابانی چوبش سخت تر است و درختان سبز و نازپرورده ی  خانگی پوستش نازکف تر، و درختانی که دیمی رشد می کنند چوبشان آتش افروز تر است و آتششان دیر خاموش تر.

(9) من با رسول خدا(صلى الله عليه و آله و سلم)مانند پرتوی برگرفته  از پرتو دیگر، و همچون ساعد و بازو [3]هستیم. به خدا سوگند اگر همه ی  مردم عرب برای جنگ بامات پشت به پشت هم دهند هرگز به آنان پشت نمی کنم، و اگر فرصتها دست دهند و برگردن آنها مسلط شوم به جنگ با آنها می شتابم. و به زودی خواهم کوشید تا زمین را از این شخص سر نگون و جسم واژگون (معاویه ی  بد گهر و کج اندیش) پاک سازم تا (کافران و منافقان از صف مؤمنان جدا شوند همان گونه که) شن ها و سنکریزه ها از می آن دانه های درو شده بیرون آید.

بخش آخر این نامه

(10)ای دنیا از من دور شو، که افسارت را بر پشتت افکنده، و از چنگالت رهیده، و از دام هایت گریخته ام، و از درافتادن به چاله هایی که بر سر راهم کندهای پرهیختهام. کجایند آن مردمانی که با دلبری هایت فریفتی کجایند آن امت هایی که با زر و زیورهایت شیفته ی  خود ساختیاهان، اینک در گرو گورها و نهفته در دل قبر هایند.

(11) به خدا سوگند اگر شخصی دیدنی و قالبی حس کردنی بودی همانا به خاطر بندگانی که به سراب آرزوهایشان فریفتی، و امت هایی که در پرتگاه های هلاکت افکندی، و پادشاهانی که به ورطه ی  نابودی سپردی و به آبشخوارهای بلاکه راه ورود و خروج آن بسته شده است در آوردی، بر تو حد جاری می کردم!

(12) هیهات! هر که در لغزشگاه توگام نهاد لغزید، و هر که بر امواج گردابهای تو سوار شد غرق گردید، و هر که از دام های تو رهید به سلامت رسید، و کسی که از دست تو به سلامت مانده باکی ندارد اگر دنیا بر او تنگ گردد، و دنیا زد او مانند روزی است که هنگام غروبش فرارسیده است.

(13) از من دور شوا به خدا سوگند من در برابرت سر فرود نمی آورم تا به خواریم کشانی، و مهارم را به تو نمیسپارم تا به پیشم بکشانی، و سوگند به خدا - سوگندی که خواست خدا را در آن استثنا می کنم - هر آینه نفسم را ریاضتی دهم که اگر برای خوراک به قرص نانی دست یابد شاد شود، و برای نانخورش به نمک قناعت ورزد؛ و کاسه ی  چشمم را (ازکه آب روانش ته کشیده، و سرشکش خشک شده باشد.

(14) آیا سزاوار است که حیوان چرنده شکم از چرا سیر کند و بر پهلو بخسبد، و حیوان در آغل بسته از خوردن علف سیر شود و بر زمین پهن شود، و علی هم از توشه اش بخورد و بر زمین درازکشد؟! پس  بر بر زبر۔", لا چشمش روشن باد که پس از سالهای دراز، تازه از رفتار چهار پایان رهاشده و چرندگان علفخوار درس گرفته  است!

(15)خوشا به حالی کسی که وظیفه ی  واجبش را نسبت به پروردگارش بگزارد، و سختیها را به جان بخرد، و شب هنگام خواب از دیده دور سازد، تا همین که چرت بر چشمانش چیره شد زمین را بستر و کف دست را بالش کند؛ در می آن گروهی که ترس از معادشان به خواب را از دیدگانشان ربوده ، و پهلوهاشان از بسترهاشان تهی شده، و لبهاشان به ذکرپروردگارشان مترنم گشته ، و گناهانشان به استغفارهای فراوانشان زدوده شده است، «آنان حزب خدایند، آگاه باش که حزب خدا رستگارند».[4]

پس ای پسر حنیف از خدا بترس ،و همین چند قرص نانت بس باشدتا از آتش  دوزخ برهی.