متن عربی

28 .و من كتاب له (علیه السلام)  إلى معاوية جوابا
[قال الشريف: و هو من محاسن الكتب‏]
1.أَمَّا بَعْدُ فَقَدْ أَتَانِي كِتَابُكَ تَذْكُرُ فِيهِ اصْطِفَاءَ اللَّهِ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله و سلم)لِدِينِهِ وَ تَأْيِيدَهُ إِيَّاهُ لِمَنْ أَيَّدَهُ مِنْ أَصْحَابِهِ فَلَقَدْ خَبَّأَ لَنَا الدَّهْرُ مِنْكَ عَجَباً إِذْ طَفِقْتَ تُخْبِرُنَا بِبَلَاءِ اللَّهِ تَعَالَى عِنْدَنَا وَ نِعْمَتِهِ عَلَيْنَا فِي نَبِيِّنَا فَكُنْتَ فِي ذَلِكَ كَنَاقِلِ التَّمْرِ إِلَى هَجَرَ أَوْ دَاعِي مُسَدِّدِهِ إِلَى النِّضَالِ .
2.وَ زَعَمْتَ أَنَّ أَفْضَلَ النَّاسِ فِي الْإِسْلَامِ فُلَانٌ وَ فُلَانٌ فَذَكَرْتَ أَمْراً إِنْ تَمَّ اعْتَزَلَكَ‏ كُلُّهُ وَ إِنْ نَقَصَ لَمْ يَلْحَقْكَ ثَلْمُهُ وَ مَا أَنْتَ وَ الْفَاضِلَ وَ الْمَفْضُولَ وَ السَّائِسَ وَ الْمَسُوسَ وَ مَا لِلطُّلَقَاءِ وَ أَبْنَاءِ الطُّلَقَاءِ وَ التَّمْيِيزَ بَيْنَ الْمُهَاجِرِينَ الْأَوَّلِينَ وَ تَرْتِيبَ دَرَجَاتِهِمْ وَ تَعْرِيفَ طَبَقَاتِهِمْ هَيْهَاتَ لَقَدْ حَنَّ قِدْحٌ لَيْسَ مِنْهَا وَ طَفِقَ يَحْكُمُ فِيهَا مَنْ عَلَيْهِ الْحُكْمُ لَهَا.
3. أَ لَا تَرْبَعُ أَيُّهَا الْإِنْسَانُ عَلَى ظَلْعِكَ وَ تَعْرِفُ قُصُورَ ذَرْعِكَ وَ تَتَأَخَّرُ حَيْثُ أَخَّرَكَ الْقَدَرُ فَمَا عَلَيْكَ غَلَبَةُ الْمَغْلُوبِ وَ لَا ظَفَرُ الظَّافِرِ  [فَإِنَّكَ‏] وَ إِنَّكَ لَذَهَّابٌ فِي التِّيهِ رَوَّاغٌ عَنِ الْقَصْدِ .
4.أَ لَا تَرَى غَيْرَ مُخْبِرٍ لَكَ وَ لَكِنْ بِنِعْمَةِ اللَّهِ أُحَدِّثُ أَنَّ قَوْماً اسْتُشْهِدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ تَعَالَى مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ وَ لِكُلٍّ فَضْلٌ حَتَّى إِذَا اسْتُشْهِدَ شَهِيدُنَا قِيلَ سَيِّدُ الشُّهَدَاءِ وَ خَصَّهُ رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)بِسَبْعِينَ تَكْبِيرَةً عِنْدَ صَلَاتِهِ عَلَيْهِ أَ وَ لَا تَرَى أَنَّ قَوْماً قُطِّعَتْ أَيْدِيهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ لِكُلٍّ فَضْلٌ حَتَّى إِذَا فُعِلَ بِوَاحِدِنَا مَا فُعِلَ بِوَاحِدِهِمْ قِيلَ الطَّيَّارُ فِي الْجَنَّةِ وَ ذُو الْجَنَاحَيْنِ .
5.وَ لَوْ لَا مَا نَهَى اللَّهُ عَنْهُ مِنْ تَزْكِيَةِ الْمَرْءِ نَفْسَهُ لَذَكَرَ ذَاكِرٌ فَضَائِلَ جَمَّةً تَعْرِفُهَا قُلُوبُ الْمُؤْمِنِينَ وَ لَا تَمُجُّهَا آذَانُ السَّامِعِينَ فَدَعْ عَنْكَ مَنْ مَالَتْ بِهِ الرَّمِيَّةُ فَإِنَّا صَنَائِعُ رَبِّنَا وَ النَّاسُ بَعْدُ صَنَائِعُ لَنَا .
6.لَمْ يَمْنَعْنَا قَدِيمُ عِزِّنَا وَ لَا عَادِيُّ طَوْلِنَا عَلَى قَوْمِكَ‏ أَنْ خَلَطْنَاكُمْ بِأَنْفُسِنَا فَنَكَحْنَا وَ أَنْكَحْنَا فِعْلَ الْأَكْفَاءِ وَ لَسْتُمْ هُنَاكَ  وَ أَنَّى يَكُونُ ذَلِكَ [كَذَلِكَ‏] وَ مِنَّا النَّبِيُّ وَ مِنْكُمُ الْمُكَذِّبُ وَ مِنَّا أَسَدُ اللَّهِ وَ مِنْكُمْ أَسَدُ الْأَحْلَافِ وَ مِنَّا سَيِّدَا شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ مِنْكُمْ صِبْيَةُ النَّارِ وَ مِنَّا خَيْرُ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ وَ مِنْكُمْ حَمَّالَةُ الْحَطَبِ فِي كَثِيرٍ مِمَّا لَنَا وَ عَلَيْكُمْ .
7.فَإِسْلَامُنَا [مَا] قَدْ سُمِعَ وَ جَاهِلِيَّتُنَا لَا تُدْفَعُ وَ كِتَابُ اللَّهِ يَجْمَعُ لَنَا مَا شَذَّ عَنَّا وَ هُوَ قَوْلُهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى  وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى‏ بِبَعْضٍ فِي كِتابِ اللَّهِ‏ وَ قَوْلُهُ تَعَالَى‏ إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِيُّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ‏ فَنَحْنُ مَرَّةً أَوْلَى بِالْقَرَابَةِ وَ تَارَةً أَوْلَى بِالطَّاعَةِ. 
8.وَ لَمَّا احْتَجَّ الْمُهَاجِرُونَ عَلَى الْأَنْصَارِ يَوْمَ السَّقِيفَةِ بِرسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم)فَلَجُوا عَلَيْهِمْ فَإِنْ يَكُنِ الْفَلَجُ بِهِ فَالْحَقُّ لَنَا دُونَكُمْ وَ إِنْ يَكُنْ بِغَيْرِهِ فَالْأَنْصَارُ عَلَى دَعْوَاهُمْ .
9.وَ زَعَمْتَ أَنِّي لِكُلِّ الْخُلَفَاءِ حَسَدْتُ وَ عَلَى كُلِّهِمْ بَغَيْتُ فَإِنْ يَكُنْ ذَلِكَ كَذَلِكَ فَلَيْسَتِ الْجِنَايَةُ عَلَيْكَ فَيَكُونَ الْعُذْرُ إِلَيْكَ  
وَ تِلْكَ شَكَاةٌ ظَاهِرٌ عَنْكَ عَارُهَا
10.وَ قُلْتَ إِنِّي كُنْتُ أُقَادُ كَمَا يُقَادُ الْجَمَلُ الْمَخْشُوشُ حَتَّى أُبَايِعَ‏ وَ لَعَمْرُ اللَّهِ لَقَدْ أَرَدْتَ أَنْ تَذُمَّ فَمَدَحْتَ وَ أَنْ تَفْضَحَ فَافْتَضَحْتَ وَ مَا عَلَى الْمُسْلِمِ مِنْ غَضَاضَةٍ فِي أَنْ يَكُونَ مَظْلُوماً مَا لَمْ يَكُنْ شَاكّاً فِي دِينِهِ وَ لَا مُرْتَاباً بِيَقِينِهِ وَ هَذِهِ حُجَّتِي إِلَى غَيْرِكَ قَصْدُهَا وَ لَكِنِّي أَطْلَقْتُ لَكَ مِنْهَا بِقَدْرِ مَا سَنَحَ مِنْ ذِكْرِهَا.
11.ثُمَّ ذَكَرْتَ مَا كَانَ مِنْ أَمْرِي وَ أَمْرِ عُثْمَانَ فَلَكَ أَنْ تُجَابَ عَنْ هَذِهِ لِرَحِمِكَ مِنْهُ فَأَيُّنَا كَانَ أَعْدَى لَهُ وَ أَهْدَى إِلَى مَقَاتِلِهِ أَ مَنْ بَذَلَ لَهُ نُصْرَتَهُ فَاسْتَقْعَدَهُ وَ اسْتَكَفَّهُ  [أَمَّنِ‏] أَمْ مَنِ اسْتَنْصَرَهُ فَتَرَاخَى عَنْهُ وَ بَثَّ الْمَنُونَ إِلَيْهِ حَتَّى أَتَى قَدَرُهُ عَلَيْهِ كَلَّا وَ اللَّهِ لَ قَدْ يَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِينَ مِنْكُمْ وَ الْقائِلِينَ لِإِخْوانِهِمْ هَلُمَّ إِلَيْنا وَ لا يَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلَّا قَلِيلًا. 
12.وَ مَا كُنْتُ لِأَعْتَذِرَ مِنْ أَنِّي كُنْتُ أَنْقِمُ عَلَيْهِ أَحْدَاثاً فَإِنْ كَانَ الذَّنْبُ إِلَيْهِ إِرْشَادِي وَ هِدَايَتِي لَهُ فَرُبَّ مَلُومٍ لَا ذَنْبَ لَهُ 
وَ قَدْ يَسْتَفِيدُ الظِّنَّةَ الْمُتَنَصِّحُ‏
وَ مَا أَرَدْتُ‏ إِلَّا الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفِيقِي إِلَّا بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ إِلَيْهِ أُنِيبُ‏. 
13.وَ ذَكَرْتَ أَنَّهُ لَيْسَ لِي وَ لِأَصْحَابِي عِنْدَكَ إِلَّا السَّيْفُ فَلَقَدْ أَضْحَكْتَ‏ بَعْدَ اسْتِعْبَارٍ مَتَى أَلْفَيْتَ بَنِي عَبْدِ الْمُطَّلِبِ عَنِ الْأَعْدَاءِ نَاكِلِينَ وَ بِالسَّيْفِ مُخَوَّفِينَ  
فَلَبِّثْ قَلِيلًا يَلْحَقِ الْهَيْجَا حَمَلْ‏
فَسَيَطْلُبُكَ مَنْ تَطْلُبُ وَ يَقْرُبُ مِنْكَ مَا تَسْتَبْعِدُ .
14.وَ أَنَا مُرْقِلٌ نَحْوَكَ فِي جَحْفَلٍ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ وَ التَّابِعِينَ لَهُمْ بِإِحْسَانٍ شَدِيدٍ زِحَامُهُمْ سَاطِعٍ قَتَامُهُمْ مُتَسَرْبِلِينَ سَرَابِيلَ الْمَوْتِ أَحَبُّ اللِّقَاءِ إِلَيْهِمْ لِقَاءُ رَبِّهِمْ وَ قَدْ صَحِبَتْهُمْ ذُرِّيَّةٌ بَدْرِيَّةٌ وَ سُيُوفٌ هَاشِمِيَّةٌ قَدْ عَرَفْتَ مَوَاقِعَ نِصَالِهَا فِي أَخِيكَ وَ خَالِكَ وَ جَدِّكَ وَ أَهْلِكَ  وَ ما هِيَ مِنَ الظَّالِمِينَ بِبَعِيدٍ.

متن فارسی

28- از یک نامه ی  آن حضرت در پاسخ معاویه و آن از بهترین نامه هاست

(1)اما بعد، نامه ات به دستم رسید که در آن از برگزیدن خداوند محمّد (صلى الله عليه و آله و سلم)  را برای دینش، و تأیید او به وسیله ی  یارانش یادکرده ای؛ راستی که روزگار چه شگفتیها از تو بر ما پوشیده داشته و اینک رو نموده. چه، شروع کردهای ما را از احسان هایی که خدای بزرگ با ما نموده و نعمتهایی که به خاطر پیامبرمان بر ما ارزانی داشته آگاه سازی، مثل کسی که خرما به هجر[1] می برد، یا نوآموزی که استاد تیرانداز خود را به مسابقه ی  تیراندازی فرامی خواند!

 (2)و پنداشته ای که برترین کس در اسلام فلانی و فلانی (ابوبکر و عمر) اند. از مطلبی یاد کرده ای که اگر درست باشد هیچ ربطی به تو ندارد،و اگر نادرست باشد عیب و ایرادی به تو نمی رسد. تو را به برتر و غیر برتر و سیاستمدار و رعیت چه کار؟! و آزادشدگان و فرزندان آزادشدگان را با تمیز می آن مهاجران نخستین و درجهبندی آنان و تعریف رده بندیشان چه نسبت؟! هیهات! تیری که از جنس دیگر تیرها نیست به صدا در آمده است[2]، و کسی در این باره به داوری نشسته که شایستگی داوری ندارد و خود محکوم آن است!

(3) ای انسان، آیا نمی خواهی در حد خود بایستی، و اندازه ی  ناچیز خود را بشناسی[3]، و همانگونه که سرنوشتت به عقب افکنده در عقب بمانی ؟! زیرا نه شکست شکست خورده (در اسلام) به تو مربوط است و نه پیروزی پیروز! تو سخت در گمراهی می تازی، و از راه می آنه به انحراف می روی.

 (4)من نمی خواهم تو را خبر دهم ولی از نعمت خداوند سخن میگویم، آیا نمی بینی که گروهی از مهاجرین و انصار -که هرکدام را فضلی است - در راه خدای بزرگ شهید شدند، اما همین که شهید ما (حمزه عموی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)) به شهادت رسید او را «سیدالشهداء» نامیدند، و پیامبر(صلى الله عليه و آله و سلم) در نماز بر او هفتاد تکبیر گفت (چهارده بار بر او نمازگزارد)! آیا نمی بینی که گروهی - که هرکدام را فضلی است - دستهاشان در راه خدا از تن جدا شد، اما همین که آنچه بر سر دیگران آمد بر سر یکی از ما (جعفربن ابی طالب) آمد، او را و پرواز کننده ی  در بهشت و دارای دو بال» خواندند!

(5) و اگر خداوند از خود ستایی نهی نکرده بود گویندهای (خود من) فضایل بسیاری را (درباره ی  خود) یادآور می شد که دل های مؤمنان با آن آشناست، و گوشهای شنوندگان از شنیدن آن منزجر نیست. پس آنان را که تیرشان به سنگ خورده (مانند عمروعاص و دیگران) رها کن، که ما دست پروردگان پروردگار خویشیم، و از آن پس، مردم دست پروردگان ما هستند.

 (6)عزت دیرینه و بخشندگی همواره ی  ما بر قوم تو، ما را از آن باز نداشت که شما را با خود در آمیزیم از این رو با شما وصلت کردیم و زن گرفتیم و زن دادیم مانند کسانی که همشان یکدیگرند، با آنکه شما در آن پایه  و شایستگی نبودید! و شما را کجا شایستگی ما بود با آنکه پیامبر از ما و تکذیب کننده (ابوجهل) از شماست، شیرخدا (حمزه ) از ما شیر همسوگندان  ضصل حق (اسدبن عبدالعزی) شماست، سرور  جوانان بهشتی (حسن و حسین) از ما و کودکان دوزخی (اولاد مروان یا اولاد عشبه بن ابیه) از شماست، و بهترین زن جهان (فاطمه سلام الله علیها) از ما و آن زن هیزمکش و ام جمیل همسر ابولهب و عمه ی  معاویه) از شماست، و همچنین فضایل که از آن ماست و رذایل بی حد دیگری که از آن شماست!

 (7)به شنیده اند، و افتخاراتمان در زمان جاهلیت قابل انکار نیست، و کتاب زما ضایع شده برای ما در این آیه گردآورده که می  فرماید: حکم کتاب خدا با یکدیگر پیوند دارند و به هم سزاوارترند[4]». و نیز سزاوارترین مردم به ابراهیم کسانی هستند که از او پیروی کردند و نیز   که ایمان اورده اند؛ و خداوند سرپرست مؤمنان و سزاوارتر از هر کس به آنهاست[5] " پس ما هم به خاطر خویشاوندی (به پیامبر و جانشینی او) به خاطر پیروی از او به این کار شایسته تریم.

(8)در روز سقیفه [6]هنگامی که مهاجرین خویشاوندی خود را با رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم)  به رخ آن را دلیل شایستگی خود برای خلافت آوردند بر آنان پیروز شدند. (در خلافت) به خویشاوندی با پیامبر است پس حق با ماست نه با شما،  و اگر به چیز دیگری است ادعای انصار به قوت خود باقی است.

(9) و پنداری  که من به تمام خلفا رشک بردم و بر همه آنها سر کشی نمودم ،اگر مطلب چنین باشد پس جنایتی بر تو وارد نیامده تا از تو عذرخواهی شود.و این عیب و نقصی است که ننگش از تو دور است.[7]با یا ریسمانی از بینی اش عبور داده به دنبال می بردند(به سوی مسجد می کشیدند)تا بیعت کنم[8]

   آنکه مرا مانند کرى كه ابی مُعیط بنی ام آتش بیار معرکه بی شمار دیگری آ اسلام ما را هم خدا حقی را که « خویشاوندان به فرموده: «همانا با این پیامبر و کسانی به انهاست.

سزاوارتریم و هم را به چیز پنداری که چنین است پس گفته ای می بردند. (به سوی به آیین حضرت حق سوگند که خواستی (مرا) نکوهش کنی ولی ستایش کردی، و خواستی رسواکنی اما رسوا شدی! زیرا بر مسلمان از اینکه مورد ستم قرار گیرد هیچ خرده ای نتوان گرفت تا زمانی که در دین خود شک نداشته و در یقینش تردیدی ننموده باشد! و روی این دلیل من باکس دیگری است، ولی گوشه ای از آن را به قدری که لازم بود و فرصت اجازه می داد برای تو باز گفتم.

(11)آنگاه از ماجرای من و ماجرای عثمان یادکرده ای؛ آری حق داری در این باره پاسخ بشنوی، زیرا خویشاوند او هستی، بگو بدانم کدام یک از ما با او بیشتر دشمنی داشت، و راه های کشتن او را پیش پای دیگران گذاشت؟! آیا کسی که به یاری او شتافت اما وی از او خواست که سر جایش بنشیند و دست از یاریش بردارد، یا کسی که وی از او یاری خواست اما او دست دست کرد و مرگ را به سوی وی براند تا سرنوشتش فرا رسید؟! هرگز، به خدا سوگند چنان که تو گویی نیست، «همانا خدا بازدارندگان شما از شرکت در جهاد را می شناسد و نیز آنان را که به برادران خود گویند: نزد ما آیید؛ و خود نیز جز اندکی در جنگ شرکت نمی کنند».[9]

(12)و من هیچگاه از اینکه همواره به خاطر بدعتهایی بر او خرده میگرفتم پوزش نمی خواهم، و اگر ارشاد و رهنمایی من نسبت به او در نظرش گناه بوده ، چه بسا سرزنش شده ای که بی گناه است! «وای بسا آدم خیرخواه که مورد بدبینی واقع می شود.» «من قصدی جز اصلاح به اندازه ای که از دستم برآید نداشتم، و توفیق من جز به دست خدا نیست، بر او توکل نمودم و به سوی او بازمی گردم».[10]

(13)و یاد کرده ای که برای من و یارانم نزد تو جز شمشیر نیست. راستی که (ما را) پس ازگریه به خنده آوردی!بترسانند؟! پس ۔ (لختی درنگ کن حَمَل[11] به میدان کارزار رسد )).به زودی آن کس که در جستجوی اویی خود در جستجوی تو برآید، و آنچه دور می شماری به تو نزدیک گردد.

(14) و من با لشکری انبوه از مهاجرین و انصار و کسانی که به نیکی پیرو آنانند به سویت خواهم شتافت، سپاهی که سخت می تازند، وگرد و غبارشان به آسمان بلند است، و جامگان مرگ (و شهادت) به تن دارند؛ بهترین دیدار برایشان دیدار پروردگار شان است، و فرزندان جنگجویان بدر، و شمشیرهای بنی هاشم به همراه آنهاست، که جای تیغ ها و سرنیزه های آنان را بر پیکر برادر و دایی و جد و خاندانت می شناسی ((و چنین فرجامی از ستمکاران به دور نیست».[12]