بزرگ ترين عيب آن كه چيزى را در خوددارى، بر ديگران عيب بشمار!
مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت

خانه  >   چهره ها (شارحین)  >  علي بن ناصر سرخسي

علي بن ناصر سرخسي

او نيز از شارحان نهج ‏البلاغه مي‏باشد، او هم در اواخر قرن ششم و اوائل قرن هفتم زندگي مي‏کرده و معاصر فخر الدين رازي بوده است، از حالات و خصوصيات او اطلاع درستي در دست نيست، او شرح خود را بنام اعلام نهج ‏البلاغه نوشته و در مقدمه کتاب خود گويد:
چون گروهي بي اطلاع از مباني و اصول در هنگام خواندن نهج ‏البلاغه حيران و سرگردان مي‏ گردند و معاني بعضي از الفاظ و کلمات علي عليه ‏السلام را درک نمي‏کنند از اين جهت خود و ديگران را گمراه مي‏کنند، و تفاسير نابجائي از کلمات آن حضرت اظهار مي‏کنند که موجب سرگرداني مردم مي ‏شود.
او نهج‏ البلاغه را به بيابان و کويري تشبيه ميکند که مسافران بدون راه نما دران گمراه مي‏ کردند، و راه به جائي نمي‏برند و سرانجام هلاک مي‏شوند، براي همين جهت در کويرها و بيابان‏هاي وسيع علم‏ هائي قرار مي‏ دادند تا مسافران و عابران با ديدن آن علم‏ها راه را کم نکنند و به مقصود خود برسند.
علي بن ناصر گويد: نهج‏ البلاغه بيابان فراخي هست که خوانندگان بي اطلاع از معارف و علوم علي عليه‏السلام در آن گرفتار مي‏کردند و شبهاتي براي آنها فراهم مي‏کردند که حلش براي آنها مشکل است و در نتيجه گرفتار اوهام و خيالات مي‏گردد و سرانجام گمراه مي‏کردند.
از اين رو مولف آن کلمات و الفاظ مشکل نهج‏ البلاغه را شرح کرده و براي خوانندگان رشون نموده است و کتاب خود را هم «اعلام نهج البلاغه» نام گذارده است تا خوانندگان نهج را بطريق حق و صواب هدايت کند، و از گمراه شده آنها جلوگيري نمايد.
از اين کتاب دو نسخه به نظر اين جانب رسيده است که يک نسخه از آن در کتابخانه رضا در رامپور هندوستان و نسخه دوم در کتابخانه مشهور ملي بنگال در کلکته مي‏باشد ما از اين نسخه‏ ها عکسي تهيه کرديم و نسخه ‏ها را با هم مقابله نموديم.
گروهي از محققان پنداشته‏ اند که اين کتاب اولين شرح نهج ‏البلاغه مي‏باشد و شارح آن علي بن ناصر معاصر سيد رضي بوده است، اين سخن را نخست کنتوري در کشف الحجب آورده و ديگراتن بدون اينکه نسخه را مورد مطالعه قرار دهند سخن او را نقل کرده‏اند.
در نسخه عکسي که اکنون در نزد نگارنده اين مقال هست در ص دوم از امام احمد وبري خوارزمي نقل مي‏کند که ابن وبري بطوريکه قبلا در شماره چهارم ذکر نموديم از معاصرين ابوالحسن بيهقي بوده و در قرن ششم زندگي مي‏کرده است.
در چند جا نيز از شارحان ديگري نقل مي‏کند و مي‏گويد: قال بعض الشارحين و ما بعد از تحقيق دريافتيم که مقصود از بعض شارحان قطب الدين راوندي مي‏باشد که عين عبارت راوندي را از شرح نهج ‏ا لبلاغه او نقل مي‏کند و در چند جا نيز از سيد رضي و سيد مرتضي به عنوان رحمه الله ياد کرده است.
اين مطلب نادرست که علي بن ناصر معاصر سيد رضي بوده از طرف کتابدار کتابخانه رضا نواب رامپور عنوان شده وي در کتاب ديده که شارح مي‏گويد: قال السيد المصنف زيد علوه، لذا خيال کرده که مقصود از سيد مصنف سيد رضي بوده است.
او در پشت کتاب در معرفي اين نسخه شارح را معاصر سيد رضي دانسته و مرحوم کنتوري هم به نوشته او اعتماد کرده و بدن اينکه نسخه را بررسي کند آن را معاصر سيد رضي دانسته و مولفان ديگر هم از کنتوي گرفته‏اند بدون اينکه نسخه را مشاهده کنند.
اعلام نهج ‏البلاغه توسط نگارنده اين وجيزه تصحيح شده و آماده چاپ و نشر ميباشد.

منبع : عزيز الله عطاردي؛ علماي خراسان و نهج البلاغه؛ص 18، 19.