متن عربی

28.و من خطبة له (علیه السلام):و هو فصل من الخطبة التي أولها «الحمد للّه غير مقنوط من رحمته» و فيه أحد عشر تنبيها

(1)أَمَّا بَعْدُ فَإِنَّ الدُّنْيَا [قَدْ] أَدْبَرَتْ وَ آذَنَتْ بِوَدَاعٍ

(2)وَ إِنَّ الْآخِرَةَ قَدْ أَقْبَلَتْ وَ أَشْرَفَتْ بِاطِّلَاعٍ

(3)أَلَا وَ إِنَّ الْيَوْمَ الْمِضْمَارَ وَ غَداً السِّبَاقَ

(4)وَ السَّبَقَةُ الْجَنَّةُ وَ الْغَايَةُ النَّارُ

(5)أَ فَلَا تَائِبٌ مِنْ خَطِيئَتِهِ قَبْلَ مَنِيَّتِهِ

(6)أَ لَا عَامِلٌ لِنَفْسِهِ قَبْلَ يَوْمِ بُؤْسِهِ

(7)أَلَا وَ إِنَّكُمْ فِي أَيَّامِ أَمَلٍ مِنْ وَرَائِهِ أَجَلٌ

(8)فَمَنْ عَمِلَ فِي أَيَّامِ أَمَلِهِ قَبْلَ حُضُورِ أَجَلِهِ فَقَدْ نَفَعَهُ عَمَلُهُ

(9)وَ لَمْ يَضْرُرْهُ أَجَلُهُ

(10)وَ مَنْ قَصَّرَ فِي أَيَّامِ أَمَلِهِ قَبْلَ حُضُورِ أَجَلِهِ فَقَدْ خَسِرَ عَمَلُهُ وَ ضَرَّهُ أَجَلُهُ

(11)أَلَا فَاعْمَلُوا فِي الرَّغْبَةِ كَمَا تَعْمَلُونَ فِي الرَّهْبَةِ

(12)أَلَا وَ إِنِّي لَمْ أَرَ كَالْجَنَّةِ نَامَ طَالِبُهَا

(13)وَ لَا كَالنَّارِ نَامَ هَارِبُهَا

(14)أَلَا وَ إِنَّهُ مَنْ لَا يَنْفَعُهُ الْحَقُّ يَضُرُّهُ الْبَاطِلُ

(15)وَ مَنْ لَا يَسْتَقِيمُ بِهِ الْهُدَى يَجُرُّ بِهِ الضَّلَالُ إِلَى الرَّدَى

(16)أَلَا وَ إِنَّكُمْ قَدْ أُمِرْتُمْ بِالظَّعْنِ وَ دُلِلْتُمْ عَلَى الزَّادِ

(17)وَ إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ [عَلَيْكُمْ‏] عَلَيْكُمُ اثْنَتَانِ

(18)اتِّبَاعُ الْهَوَى وَ طُولُ الْأَمَلِ

(19)فَتَزَوَّدُوا فِي الدُّنْيَا مِنَ الدُّنْيَا مَا [تُحْرِزُونَ‏] تَحْرُزُونَ بِهِ أَنْفُسَكُمْ غَداً.

(20)[قال السيد الشريف رضي الله عنه و أقول إنه لو كان كلام يأخذ بالأعناق إلى الزهد في الدنيا و يضطر إلى عمل الآخرة لكان هذا الكلام و كفى به قاطعا لعلائق الآمال و قادحا زناد الاتعاظ و الازدجار و من أعجبه قوله (علیه السلام)  ألا و إن اليوم المضمار و غدا السباق و السبقة الجنة و الغاية النار فإن فيه مع فخامة اللفظ و عظم قدر المعنى و صادق التمثيل و واقع التشبيه سرا عجيبا و معنى لطيفا

(21)و هو قوله (علیه السلام)  و السبقة الجنة و الغاية النار فخالف بين اللفظين لاختلاف المعنيين و لم يقل السبقة النار كما قال السبقة الجنة لأن الاستباق إنما يكون إلى أمر محبوب و غرض مطلوب و هذه صفة الجنة و ليس هذا المعنى موجودا في النار نعوذ بالله منها فلم يجز أن يقول و السبقة النار بل قال و الغاية النار

(22)لأن الغاية قد ينتهي إليها من لا يسره الانتهاء إليها و من يسره ذلك فصلح أن يعبر بها عن الأمرين معا فهي في هذا الموضع كالمصير و المآل قال الله تعالى‏ قُلْ تَمَتَّعُوا فَإِنَّ مَصِيرَكُمْ إِلَى النَّارِ و لا يجوز في هذا الموضع أن يقال [فإن‏] سبْقتكم بسكون الباء إلى النار فتأمل ذلك فباطنه عجيب و غوره بعيد لطيف و كذلك أكثر كلامه (علیه السلام)

(23)و في بعض النسخ و قد جاء في رواية أخرى و السُّبْقة الجنة بضم السين و السبقة عندهم اسم لما يجعل للسابق إذا سبق من مال أو عرض و المعنيان متقاربان

(24)لأن ذلك لا يكون جزاء على فعل الأمر المذموم و إنما يكون جزاء على فعل الأمر المحمود]

متن فارسی

 از خطبه های آن حضرت است درباره ناپایداری و بی وفائی دنیا، و در تشویق باعمال نیک

(1)پس از حمد و ثنا همانا دنیا پشت نموده و اعلان به وداع و خداحافظی کرده است.

(2)و آخرت رو نموده و از بلندی مشرف شده است.

(3)آگاه باشید که امروز زمان آماده شدن است برای مسابقه، و فردا(روز قیامت) روز مسابقه است(با کارهای نیک و اعمال خیر).

(4)جایزه این مسابقه بهشت و غایت و نهایت آن آتش است.

(5)آیا کسی نیست که از خطای خود توبه کند پیش از فرا رسیدن مرگش.

(6)آیا کسی نیست که برای خودش عمل کند پیش از روز فقر و پریشانی اش، بوس: فقر و پریشانی.

(7)آگاه باشید که شما در روزهای آرزو هستید و در شت سر آن اجل و مرگ هست.

(8)پس هر کس عمل کند در روزهای آرزو پیش از فرا رسیدن اجلش مسلماً عملش با وسود می بخشد.

(9)و اجل و مرگش به او زیان نمی رساند.

(10)و هرکس در روزهای آرزو قصور و سستی کند پیش از فرا رسیدن اجلش مسلماً عملش زیادمند شده و اجل و مرگش نیز به او زیان بخش خواهد بود.

(11)آگاه باشید عمل کنید در اثر طمع و امیدواری همچنانکه عمل می کنید در اثر ترس از عذاب عالم آخرت.

(12)آگاه باشید که من ندیده ام چیز با نفیس و با ارزشی- مانند بهشت که علاقمند و طالب آن خوابیده باشد و برای آن فعالیت نکند.

(13)و نه مانند آتش جهنم – چیز خطرناکی ندیده ام- که فرار کننده از آن بخواب باشد.

(14)اگاه باشید که کسی که حق به او نفع ندهد باطل به او ضرر می رساند.

(15)و کسی که هدایت و درست کاری به وسیله او استقامت نیابد ضلالت او به هلاکت خواهد کشانید.

(16)آگاه باشید شما به کوچ کردن از دنیا امر شده اید و به راه توشه سفر آخرت راهنمایی شده اید.

(17)ترسناکترین چیزی که از آن به شما ترس دارم دو چیز است.

(18)تبعیت نمودن است از خواسته های نفسانی و طولانی بودن آرزو است.

(19)پس توشه بردارید در دنیا از دنیا به قدری که جانهای خود را فردا (روز قیامت) با ان حفظ کنید.

(20)من می گویم: اگر سخنی باشد که از گردنها به سوی زهد در دنیا بکشد، و مردم را ناچار به عمل اخرت آن این سخن است، و آن در قطع نمودن علایق دنیا کافیست و آتش موعظه پذیری و قبول نهی را فروزنده است و از عجیب ترین این خطبه فرمایش حضرت است الا انّ الیوم المضمار... که در آن با وجود جلالت لفظ و عظمت معنی و درستی تمثیل و تشبیه سرّ عجیب و معنای لطیف هست.

(21)و آن عبارتست از فرمایش حضرت که می فرماید: جایزه مسابقه بهشت و غایت آتش است، دو لفظ مخالف آورده( سبقه- غایه) چون دو معنی مخالف منظور است، لذا نفرمود: السبقه النار، چون مسابقه در کار محبوب و غرض مطلوب می باشد و آن بهشت است، و این معنی در آتش نیست، لذا نفرمود: السبقه النار بلکه فرمود: و الغایة النار.

(22)چون غایت به چیزی گویند که گاهی رسیدن به آن انسانرا شاد نمی کند کلمه غایت بمنزله کلمه «مصیر و مال» بمعنی محل بازگشت می باشد خدای متعال می فرماید: قل تمتعوا فإنّ مصیرکم الی النار: بگو در دنیا بهره مند شوید که بازگشت شما به سوی آتش است، و در اینجا جایز نیست که گفته شود فإنّ سبقکم الی النار، در این فکر کن که باطن آن عجیب و ژرفای آن بعید و لطیف است، و همچنان است اکثر فرمایشات آن بزرگوار.

(23)در بعض نسخه ها آمده است که در روایة دیگر: السبقه با ضمّ باء نقل شده، و سبقه اسم چیزی است که به عنوان جایزه به سبقت گیرنده معین می کنند از مالی و کالائی، هر دو معنی( معنای سَبقه و سُبقه) نزدیک بهم است.

(24)چون این دو کلمه در پاداش کار بدو مذموم به کار برده نمی شود، بلکه در پاداش کارهای پسندیده به کار برده می شود.