ابوالحسن بيهقي که او را فريد خراسان و ابن فندق هم مي‏ گفتند يکي از بزرگان و شخصيت‏هاي عصر خود بود، او از علوم و معارف اسلامي بهره وافي داشت و داراي تاليفات و آثار زيادي در عربي و فارسي مي‏باشد که متاسفانه اکثر آنها از بين رفته است.
او شرح حال خود را در کتاب مشارب التجارب ذکر مي‏کند و ياقوت حموي در معجم الادباء آن را آورده است، بيهقي در سال 499 در سبزوار متولد شده و در آن جا به تحصيل علوم و فضائل پرداخته و سپس همراه پدرش به ششتمد که يکي از دهات سبزوار مي‏باشد آمده و در آن جا اقامت کرده است.
او در طول زندگي خود در شهرهاي نيشابور، مرو، روي و سبزوار اقامت گزيد و به تحصيل و تکميل علوم و معارف مشغول شد، و از محضر استادان زيادي استفاده کر و کتاب‏هاي زيادي هم برشته نگارش درآورد که در اين مختصر جاي تفصيل نيست.
يکي از آثار او کتاب معارج نهج ‏البلاغه مي‏باشد که در ميان علماء و اهل ادب مشهور مي‏باشد، علي بن زيد از جواني با نهج البلاغه آشنا بوده و گويد من نهج ‏البلاغه را نزد پدرم خواندم و اجازه نقل آن را از پدرم دريافت کردم و پدرم نيز آن را از شيخ جعفر طرشتي روايت مي‏کرد.
او سپس گويد: من متن نهج البلاغه را در نزد امام زاهد حسن بن يعقوب که خود و پدرش دو ماه تابان در آسمان ادب هستند و در تقوي و فضيلت مشهور مي‏باشند در سال 516 قرائت کردم، حسن نيز در نزد شيخ جعفر قرائت کرده بود و از وي اجازه روايت داشت.
از کتاب شرح نهج ‏البلاغه وي فقط يک نسخه در کتاب خانه استان قدس رضوي مي‏باشد که آن هم بسيار مغلوط و مصحف مي‏باشد، نگارنده اين سطور بسيار کوشش کرد تا نسخه دومي از آن بدست بياورد و به چاپ آن اقدام نمايد ولي متاسفانه نسخه دوم آن بدست نيامد.
چند نفر از فضلاء در گذشته روي نسخه استان قدس کار کرده ‏اند ولي بعلت اغلاط کثيره از کار کردن روي آن خودداري نمودند، و کار را در وسط رها کردند و خود هم از دنيا رفتند، اين کتاب را اخيرا آقاي محمد تقي دانش پژوه تصحيح کرده و توسط کتابخانه آيت الله مرعشي در قم چاپ شده است.
ولي کتاب چون با يک نسخه مغلوط مقابله شده خالي از اشتباه نيست و بايد کوشش کرد نسخه ‏اي ديگر بدست آورد و بار ديگر چاپ نمود، نگارنده درباره اين کتاب و مقدمه ‏اي که بر آن نوشته شده گفته‏ هائي دارد که در جاي ديگري به آن اشاره خواهد شد.
علي بن زيد بيهقي بعد از سالها تلاش و کوشش و تاليف و تصنيف در سال 565 در بيهق درگذشت و در دهکده ششتمد که مسکن پدران او بود دفن شد، و قبرش هم اکنون زيارتگاه اهالي مي‏باشد، و آرامگاه او اخيرا نوسازي شده و کتابخانه‏اي نيز در جوار مزار او تاسيس شده است.

 منبع : عزيز الله عطاردي؛ علماي خراسان و نهج البلاغه؛ص 14، 15.