متن عربی

45. و من كتاب له (علیه السلام)  إلى عثمان بن حنيف الأنصاري و كان عامله على البصرة

(1)و قد بلغه أنه دعي إلى وليمة قوم من أهلها، فمضى إليها  قوله:

(2)أَمَّا بَعْدُ يَا ابْنَ حُنَيْفٍ فَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ رَجُلًا مِنْ فِتْيَةِ أَهْلِ الْبَصْرَةِ دَعَاكَ إِلَى مَأْدُبَةٍ فَأَسْرَعْتَ إِلَيْهَا

(3)تُسْتَطَابُ لَكَ الْأَلْوَانُ وَ تُنْقَلُ إِلَيْكَ الْجِفَانُ

(4)وَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّكَ تُجِيبُ إِلَى طَعَامِ قَوْمٍ عَائِلُهُمْ مَجْفُوٌّ وَ غَنِيُّهُمْ مَدْعُوٌّ

(5)فَانْظُرْ إِلَى مَا تَقْضَمُهُ‏ مِنْ هَذَا الْمَقْضَمِ

(6)فَمَا اشْتَبَهَ عَلَيْكَ عِلْمُهُ فَالْفِظْهُ وَ مَا أَيْقَنْتَ بِطِيبِ [وَجْهِهِ‏] وُجُوهِهِ فَنَلْ مِنْهُ

(7)أَلَا وَ إِنَّ لِكُلِّ مَأْمُومٍ إِمَاماً يَقْتَدِي بِهِ وَ يَسْتَضِي‏ءُ بِنُورِ عِلْمِهِ

(8)أَلَا وَ إِنَّ إِمَامَكُمْ قَدِ اكْتَفَى مِنْ دُنْيَاهُ بِطِمْرَيْهِ وَ مِنْ طُعْمِهِ بِقُرْصَيْهِ

(9)أَلَا وَ إِنَّكُمْ لَا تَقْدِرُونَ عَلَى ذَلِكَ

(10)وَ لَكِنْ أَعِينُونِي بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَادٍ

(11)فَوَاللَّهِ مَا كَنَزْتُ مِنْ دُنْيَاكُمْ تِبْراً وَ لَا ادَّخَرْتُ مِنْ غَنَائِمِهَا وَفْراً

(12)وَ لَا أَعْدَدْتُ لِبَالِي ثَوْبِي طِمْراً وَ لَا حُزْتُ مِنْ أَرْضِهَا شِبْراً وَ لَا أَخَذْتُ مِنْهُ إِلَّا كَقُوتِ أَتَانٍ دَبِرَةٍ

(13)وَ لَهِيَ فِي عَيْنِي أَوْهَى وَ أَوْهَنُ مِنْ عَفْصَةٍ مَقِرَةٍ

(14)بَلَى كَانَتْ فِي أَيْدِينَا فَدَكٌ مِنْ كُلِّ مَا أَظَلَّتْهُ السَّمَاءُ فَشَحَّتْ عَلَيْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ

(15)وَ سَخَتْ عَنْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ آخَرِينَ

(16)وَ نِعْمَ الْحَكَمُ اللَّهُ

(17)وَ مَا أَصْنَعُ بِفَدَكٍ وَ غَيْرِ فَدَكٍ وَ النَّفْسُ مَظَانُّهَا فِي غَدٍ جَدَثٌ

(18)تَنْقَطِعُ فِي ظُلْمَتِهِ آثَارُهَا وَ تَغِيبُ أَخْبَارُهَا

(19)وَ حُفْرَةٌ لَوْ زِيدَ فِي فُسْحَتِهَا وَ أَوْسَعَتْ يَدَا حَافِرِهَا لَأَضْغَطَهَا الْحَجَرُ وَ الْمَدَرُ

(20)وَ سَدَّ فُرَجَهَا التُّرَابُ الْمُتَرَاكِمُ

(21)وَ إِنَّمَا هِيَ نَفْسِي أَرُوضُهَا بِالتَّقْوَى لِتَأْتِيَ آمِنَةً يَوْمَ الْخَوْفِ الْأَكْبَرِ

(22)وَ تَثْبُتَ عَلَى جَوَانِبِ الْمَزْلَقِ

(23)وَ لَوْ شِئْتُ لَاهْتَدَيْتُ الطَّرِيقَ إِلَى مُصَفَّى هَذَا الْعَسَلِ وَ لُبَابِ هَذَا الْقَمْحِ وَ نَسَائِجِ هَذَا الْقَزِّ

(24)وَ لَكِنْ هَيْهَاتَ أَنْ يَغْلِبَنِي هَوَايَ وَ يَقُودَنِي جَشَعِي إِلَى تَخَيُّرِ الْأَطْعِمَةِ

(25)وَ لَعَلَّ بِالْحِجَازِ أَوْ الْيَمَامَةِ مَنْ لَا طَمَعَ لَهُ فِي الْقُرْصِ وَ لَا عَهْدَ لَهُ بِالشِّبَعِ

(26)أَوْ أَبِيتَ مِبْطَاناً وَ حَوْلِي بُطُونٌ غَرْثَى وَ أَكْبَادٌ حَرَّى

(27)أَوْ أَكُونَ كَمَا قَالَ الْقَائِلُ

وَ حَسْبُكَ [عَاراً] دَاءً أَنْ تَبِيتَ بِبِطْنَةٍ                   وَ حَوْلَكَ أَكْبَادٌ تَحِنُّ إِلَى الْقِدِّ

(29)أَوْ أَكُونَ أُسْوَةً لَهُمْ فِي جُشُوبَةِ الْعَيْشِ

(30)فَمَا خُلِقْتُ لِيَشْغَلَنِي أَكْلُ الطَّيِّبَاتِ كَالْبَهِيمَةِ الْمَرْبُوطَةِ هَمُّهَا عَلَفُهَا

(31)أَوِ الْمُرْسَلَةِ شُغُلُهَا تَقَمُّمُهَا تَكْتَرِشُ مِنْ أَعْلَافِهَا وَ تَلْهُو عَمَّا يُرَادُ بِهَا

(32)أَوْ أُتْرَكَ سُدًى أَوْ أُهْمَلَ عَابِثاً

(33)أَوْ أَجُرَّ حَبْلَ الضَّلَالَةِ أَوْ أَعْتَسِفَ طَرِيقَ الْمَتَاهَةِ

(34)وَ كَأَنِّي بِقَائِلِكُمْ يَقُولُ إِذَا كَانَ هَذَا قُوتُ ابْنِ أَبِي طَالِبٍ فَقَدْ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ عَنْ قِتَالِ الْأَقْرَانِ وَ مُنَازَلَةِ الشُّجْعَانِ

(35)أَلَا وَ إِنَّ الشَّجَرَةَ الْبَرِّيَّةَ أَصْلَبُ عُوداً وَ الرَّوَاتِعَ الْخَضِرَةَ أَرَقُّ جُلُوداً

(36)وَ النَّابِتَاتِ الْعِذْيَةَ أَقْوَى وَقُوداً وَ أَبْطَأُ خُمُوداً.

(37)وَ أَنَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ كَالضَّوْءِ مِنَ الضَّوْءِ وَ الذِّرَاعِ مِنَ الْعَضُدِ

(38)وَ اللَّهِ لَوْ تَظَاهَرَتِ الْعَرَبُ عَلَى قِتَالِي لَمَا وَلَّيْتُ عَنْهَا

(39) وَ لَوْ أَمْكَنَتِ الْفُرَصُ مِنْ رِقَابِهَا لَسَارَعْتُ إِلَيْهَا

(40)وَ سَأَجْهَدُ فِي أَنْ أُطَهِّرَ الْأَرْضَ مِنْ هَذَا الشَّخْصِ الْمَعْكُوسِ وَ الْجِسْمِ الْمَرْكُوسِ

(41)حَتَّى تَخْرُجَ الْمَدَرَةُ مِنْ بَيْنِ حَبِّ الْحَصِيدِ

وَ مِنْ هَذَا الْكِتَابِ وَ هُوَ آخِرُهُ

(42)إِلَيْكِ عَنِّي يَا دُنْيَا فَحَبْلُكِ عَلَى غَارِبِكِ قَدِ انْسَلَلْتُ مِنْ مَخَالِبِكِ

 (43)وَ أَفْلَتُّ مِنْ حَبَائِلِكِ وَ اجْتَنَبْتُ الذَّهَابَ فِي مَدَاحِضِكِ  

(44) أَيْنَ الْقُرُونُ الَّذِينَ غَرَرْتِهِمْ بِمَدَاعِبِكِ

(45)أَيْنَ الْأُمَمُ الَّذِينَ فَتَنْتِهِمْ بِزَخَارِفِكِ

(46)فَهَا هُمْ رَهَائِنُ الْقُبُورِ وَ مَضَامِينُ اللُّحُودِ

(47)وَ اللَّهِ لَوْ كُنْتِ شَخْصاً مَرْئِيّاً وَ قَالَباً حِسِّيّاً

(48)لَأَقَمْتُ عَلَيْكِ حُدُودَ اللَّهِ فِي عِبَادٍ غَرَرْتِهِمْ بِالْأَمَانِيِّ وَ أُمَمٍ أَلْقَيْتِهِمْ فِي الْمَهَاوِي

(49)وَ مُلُوكٍ أَسْلَمْتِهِمْ إِلَى التَّلَفِ وَ أَوْرَدْتِهِمْ مَوَارِدَ الْبَلَاءِ إِذْ لَا وِرْدَ وَ لَا صَدَرَ

(50)هَيْهَاتَ مَنْ وَطِئَ دَحْضَكِ زَلِقَ وَ مَنْ رَكِبَ لُجَجَكِ غَرِقَ

(51)وَ مَنِ ازْوَرَّ عَنْ حَبَائِلِكِ وُفِّقَ

(52)وَ السَّالِمُ مِنْكِ لَا يُبَالِي إِنْ ضَاقَ بِهِ مُنَاخُهُ

(53)وَ الدُّنْيَا عِنْدَهُ كَيَوْمٍ حَانَ انْسِلَاخُهُ

(54)اعْزُبِي عَنِّي فَوَاللَّهِ لَا أَذِلُّ لَكِ فَتَسْتَذِلِّينِي وَ لَا أَسْلَسُ لَكِ فَتَقُودِينِي

 (55)وَ ايْمُ اللَّهِ يَمِيناً أَسْتَثْنِي فِيهَا بِمَشِيئَةِ اللَّهِ

(56)لَأَرُوضَنَّ نَفْسِي رِيَاضَةً تَهِشُّ مَعَهَا إِلَى الْقُرْصِ إِذَا قَدَرْتُ عَلَيْهِ مَطْعُوماً

(57)وَ تَقْنَعُ بِالْمِلْحِ مَأْدُوماً

(58)وَ لَأَدَعَنَّ مُقْلَتِي كَعَيْنِ مَاءٍ نَضَبَ مَعِينُهَا مُسْتَفْرِغَةً دُمُوعَهَا

(59)أَ تَمْتَلِئُ السَّائِمَةُ مِنْ رِعْيِهَا فَتَبْرُكَ وَ تَشْبَعُ الرَّبِيضَةُ مِنْ عُشْبِهَا فَتَرْبِضَ

(60)وَ يَأْكُلُ عَلِيٌّ مِنْ زَادِهِ فَيَهْجَعَ

(61)قَرَّتْ إِذاً عَيْنُهُ إِذَا اقْتَدَى بَعْدَ السِّنِينَ الْمُتَطَاوِلَةِ بِالْبَهِيمَةِ الْهَامِلَةِ وَ السَّائِمَةِ الْمَرْعِيَّةِ

(62)طُوبَى لِنَفْسٍ أَدَّتْ إِلَى رَبِّهَا فَرْضَهَا

(63)وَ عَرَكَتْ بِجَنْبِهَا بُؤْسَهَا وَ هَجَرَتْ فِي  اللَّيْلِ غُمْضَهَا

(64)حَتَّى إِذَا غَلَبَ الْكَرَى عَلَيْهَا افْتَرَشَتْ أَرْضَهَا وَ تَوَسَّدَتْ كَفَّهَا

(65)فِي مَعْشَرٍ أَسْهَرَ عُيُونَهُمْ خَوْفُ مَعَادِهِمْ

(66)وَ تَجَافَتْ عَنْ مَضَاجِعِهِمْ جُنُوبُهُمْ

(67)وَ هَمْهَمَتْ بِذِكْرِ رَبِّهِمْ شِفَاهُهُمْ

(68)وَ تَقَشَّعَتْ بِطُولِ اسْتِغْفَارِهِمْ ذُنُوبُهُمْ  

(69)أُولئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‏

(70)فَاتَّقِ اللَّهَ يَا ابْنَ حُنَيْفٍ وَ لْتَكْفُفْ أَقْرَاصُكَ لِيَكُونَ مِنَ النَّارِ خَلَاصُكَ‏.

متن فارسی

 از نامه های آن حضرت است به عثمان ابن حنیف انصاری که در بصره عامل و فرماندار آن حضرت بود.

(1)به آن بزرگوار خبر رسید که او به مهمانی قومی از اهل بصره دعوت شده و او بدانجا رفته است.

(2)پس از ستایش خدا و درود به رسول اکرم، ای پسر حنیف به من خبر رسید که یکی از جوانمردان اهل بصره ترا به مهمانی دعوت کرده است و تو به آن شتافته ای.

(3)برای تو اقسام و انواع غذا انتخاب میشد و در کاسه ها بسوی تو منتقل می گشت.

(4)گمان نمی کردم که تو به مهمانی قومی بروی که نیازمندان آنها را رانده شده و توانگران آنها دعوت شده اند.

(5)پس نظر کن به آنچه دندان به آن مینهی از این خوردنی.

(6)پس هر آنچه دانستن آن برایت مشتبه باشد- که حلال است یا حرام- آنراکنار بیاندازد، و آنچه یقین داشته باشی به پاک و حلال بودن راه آن از آن تناول کن.

(7)آگاه باش که برای هر مأموم امامی هست که درکارهایش به او اقتدا می کند، و از نور علم او روشنایی می-جوید.

(8)و آگاه باشید که امام شما از دنیایش قناعت کرده به دو لباس کهنه اش و از خوردنیها به دو قرص.

(9)آگاه باشید که شما قدرت این را ندارید.

(10)ولی مرا یاری کنید با پرهیز و تلاش و پاکدامنی و درستکاری.

(11)بخدا سوگند که از دنیای شما طلا ذخیره نکرده ام، و از غنیمت های آن مال زیاد نیندوخته ام.

(12)و برای لباس کهنه ام کهنه دیگر مهیّا نکرده ام، و از زمین آ نبه مقدار یک وجب حیازت نکرده ام.

(13)و آن(دنیا) در نظر من سست تر و خوارتر است از علف تلخ.

(14)بلی از همه آنچه آسمان بر آن سایه افکنده در دست ما«فدک» بود، فدک دهی بود در حوالی خیبر که اهالی آن با رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم مصالحه کرده و دراختیار آن حضرت قرار دادند، و آن حضرت هم به حکم آیه و ات ذالقربی به دخترش فاطمه زهرا علیهم السلام بخشیده بود.

(15)پس نفسهای قومی(هیئت حاکمه وقت) بر آن بخل ورزیدند(و از دست ما گرفتند) و نفسهای قوم دیگر (خانواده امام) از آن صرف نظر و گذشت کردند.

(16)و چه خوب حاکم و قضاوت کننده است خدا.

(17)به چه کارم آید فدک و غیر فدک در صورتی فردا محل گمان رفتن شخص قبر است.

(18)که در تاریکی آن اثرهای نفس قطع می شود، و خبرهای آن پنهان می گردد.

(19)و گودالی است که اگر گشادگی آنرا زیاد کنند، ودست کور کن آنرا وسیع بردار سنگ و کلوخ آنرا میفشارد.

(20)و شکافهای آنرا خاکهای انباشته پرخواهد کرد.

(21)و مهم برای من نفس من است که آنرا با تقوی ریاضت میدهم تا در روز هراس بزرگ(روز قیامت) آسوده بیاید.

(22)و در اطراف لغزشگاه استوار بماند.

(23)اگر بخواهم دست می یابم به تصفیه شده این عسل و مغز این گندم، وبافته های این ابریشم.

(24)ولی خیلی بعید است که هوای نفس بر من غلبه کند، و حرص و طمع مرا بکشاند بسوی انتخاب طعامها و غذاهای گوناگون.

(25)وشاید در شهرهای حجاز و یمامه کسی باشد که طمع و دسترسی در قرص نان نداشت هباشد، و در این نزدیکی روی سیری ندیده است.

(26)و-بعید است- من با شکم پر بخوابم در صورتی که در اطراف من شکمهای خالی و جگرهای گرم باشد.

(27)و یا آن چنان باشم که گویند گفته: این درد و مرض برای تو کافی است که با شکم پر بخوابی در صورتی که در اطراف تو جگرهایی هست که به گوشت و پوست خشکیده میل می کنند.

(28)آیا از خودم به این قناعت کنم که به من امیر مؤمنان بگویند و در سختیهای روزگار شریک ایشان نباشم.

(29)-پس من آفریده نشده ام که خوردن چیزهای لذیذ مرا مشغول سازد مانند چهار پای بسته شده –برای فربهی-که اهتمام آن علفش می باشد.

(30)پس من آفریده نشده ام که خوردن چیزهای لذیذ مرا مشغول سازد مانند چهارپای بسته شده- برای فربهی- که اهتمام آن علفش می باشد.

(31)یا مانند چهارپای رها شده که شغلش جستجو نمودن در میان زباله ها است که روده های خود را از علفهای آن پر می کند، و غفلت دارد از آنچه برایش در نظر دارند(که فربه شود تا او را ذبح کنند).

(32)یا مرا بیکار رها کنند، ویا عبث و مهمل گذاشته شده باشم.

(33)یا ریسمان گمراهی بکشم، و یا راه سرگردانی بپیمایم.

(34)گویا گوینده شما می گوید: در صورتی که خوراک و روزی پسر ابوطالب این باشد ضعف و ناتوانی او را از جنگیدن با حریفان و روبرو شدن با دلیران بازمیدارد.

(35)آگاه باشید که درختان صحرایی چوبش محکمتر است، و درختان سرسبز روییده در جاهای آب دار پوستش نازکتر است.

(36)و گیاههای بیابانی شعله آنها قویتر و خاموش شدن آنها دیرتر است.

(37)من نسبت به رسول خدا مانند صنو هستم از صنو(صنو به شاخه ای گویند که از تنه درختی روییده باشد، اگر یکی از یکطرفی و دیگری از طرف دیگر بروید«صنوان» گفته می شود) و مانند بازو(پایین مرفق) هستم نسبت به ساعد (بالای مرفق) در بعض نسخه ها «کالضوء من الضوء» است: مانند نور دوم از نور اول.

(38)بخدا سوگند اگر عرب بر جنگ من با هم دل و همراه شوند از ایشان روبرنمی گردانم(فرار نمی کنم).

(39)و اگر فرصت گردنهای ایشان بدستم افتد به آن سرعت و شتاب می کنم.

(40)و بزودی تلاش خواهم کرد که زمین را از این شخص وارونه، و جسم سرنگون پاک گردانم.

(41)تا آنکه کلوخ از میان دانه درو شده بیرون گردد.

و از این نامه است که آخر ان است.

(42)از من دور شو ای دنیا که من مهار ترا بر گردنت انداخته ام، واز چنگالهای تو بیرون جسته ام.

(43)و از دامهای تو وارسته ام، و از راه رفتن در لغزشگاههای تو دوری گزیده ام.

(44)کجایند قرنهایی که آنها را با بازی های خود به فتنه انداختی.

(45)کجایند امتهایی آنها را با زینتهای خود به فتنه انداختی.

(46)اینک آنها گروگان قبرها هستند، و در آغوش لحدها می باشند.

(47)بخدا سوگند اگر تو شخص دیدنی و کالبد محسوس بودی.

(48)حدود الهی را در حق تو اجرا می کردم به خاطر بندگانی که آنها را با آرزوهای باطل فریب داده ای، و امتهایی که آنها را در پرتگاهها انداخته ای.

(49)ودرباره پادشاهاتی که به نابودی سپردی و به جایگاهها و آبش خورهای بلا وارد نمودی نه پیش رفتن داشت و نه برگشتن.

(50)خیلی بعید است:هرکس در لغزشگاههای تو برود و قدم بردار میلغزد، و هرکس در آبهای پر موج تو وارد شود غرق می گردد.

(51)و هرکس از دام تو خودت را کنار کشد موفق شده است.

(52)کسی که از تو سلامت برهد بر تنگ بودن خوابگاهش اعتنا نمی کند.

(53)و دنیا در نظر او مانند روزی است که پایان یافتن آن نزدیک شده است.

(54)از من دور شو بخدا سوگند بتو رام نمی شوم که مرا ذلیل کنی، و از تو اطاعت نمی کنم که مرا به هرجا خواستی بکشی.

(55)و بخدا سوگند یاد می کنم، سوگندی که خواست خدا را در آن استثناء می کنم(یعنی بخدا فلان کار را انجام میدهم مگر خدا نخواهد).

(56)که نفس خودم را جنان ریاضت و تربیت میدهم که با قرص نان شاد می شود اگر از طعام به آن دست یابد.

(57)و از خورش به نمک قناعت می کند.

(58)وکاشه چشمم را مانند چشمه آبی می گذارم که آبش تمام شده باشد، در حالی که اشکهایش را تمام کرده باشد.

(59)آیا حیوان چرنده خود را از علف پرکرده و می خوابد،و رمه گوسفندان از گیاه سیر شده بخوابگاهش می-رود.

(60)و علی هم از توشه خود خورده و می خوابد.

(61)در ان صورت چشم علی روشن باد که پس از سالیان طولانی اقتداء و پیروی نموده به چهارپای رها شده و حیوان چرنده.

(62)خوشا بحال نفسی که بر پروردگار خود واجباتش را اداء کرده است.

(63)و بر پهلوی خود سختیها را فشار دهد(صبور باشد) و در شب چشم بهم نهادن(خواب) را ترک کند

(64)تا زمانی که چرت و سستی خواب بر چشمهایش غلبه کند زمین را فرش و رختخواب و دستش را بالش قرار دهد.

(65)در همراهی گروهی که چشمهای انها را ترس بازگشت بسوی خدا بیدار نگاه داشته است.

(66)و پهلوهای آنها از رختخوابشان دور شده است(شب زنده دارند).

(67)و لبهای آنها آهسته مشغول ذکر و یاد پروردگارشان می باشد.

(68)و ابرهای گناهان در اثر استغفار آنها از آسمان روح آنها پراکنده شده و از بین رفته است.

(69)آنان دارو دسته خدا هستند و آگاه باشید که حزب خدا به هدف رسیدگانند.

(70)پس از خدا بترس ای پسر حنیف، و به قرصهایت کفایت و قناعت کن تا از آتش خلاص و آزاد شوی.