متن عربی
159.وَ مِنْ خُطْبَة لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ
- اَمْرُهُ قَضاءٌ وَ حِكْمَةٌ، وَ رِضاهُ اَمانٌ وَ رَحْمَةٌ. يَقْضى بِعِلْم، وَ يَعْفُو بِحِلْم.
- اللّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ عَلى ما تَأْخُذُ وَ تُعْطى، وَ عَلى ما تُعافى وَ تَبْتَلى،
- حَمْداً يَكُونُ اَرْضَى الْحَمْدِ لَكَ، وَ اَحَبَّ الْحَمْدِ اِلَيْكَ،
- وَ اَفْضَلَ الْحَمْدِ عِنْدَكَ. حَمْداً يَمْلاَُ ما خَلَقْتَ، وَ يَبْلُغُ ما اَرَدْتَ.
- حَمداً لايُحْجَبُ عَنْكَ، وَ لايَقْصُرُ دُونَكَ.
- حَمْداً لا يَنْقَطِعُ عَدَدُهُ، وَ لا يَفْنى مَدَدُهُ. فَلَسْنا نَعْلَمُ كُنْهَ عَظَمَتِكَ،
- اِلاّ اَنّا نَعْلَمُ اَنَّكَ حَىٌّ قَيُّومٌ، لا تَأْخُذُكَ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ.
- لَمْ يَنْتَهِ اِلَيْكَ نَظَرٌ، وَ لَمْ يُدْرِكْكَ بَصَرٌ. اَدْرَكْتَ الاَْبْصارَ، وَ اَحْصَيْتَ الاَْعْمالَ،
- وَ اَخَذْتَ بِالنَّواصى وَالاَْقْدامِ. وَ مَا الَّذى نَرى مِنْ خَلْقِكَ،
- وَ نَعْجَبُ لَهُ مِنْ قُدْرَتِكَ، وَ نَصِفُهُ مِنْ عَظيمِ سُلْطانِكَ؟
- وَ ما تَغَيَّبَ عَنّا مِنْهُ، وَ قَصُرَتْ اَبْصارُنا عَنْهُ، وَ انْتَهَتْ عُقُولُنا دُونَهُ،
- وَ حالَتْ سُتُورُ الْغُيُوبِ بَيْنَنا وَ بَيْنَهُ اَعْظَمُ! فَمَنْ فَرَّغَ قَلْبَهُ،
- وَ اَعْمَلَ فِكْرَهُ لِيَعْلَمَ كَيْفَ اَقَمْتَ عَرْشَكَ، وَ كَيْفَ ذَرَأْتَ خَلْقَكَ،
- وَ كَيْفَ عَلَّقْتَ فِى الْهَواءِ سَمواتِكَ، وَ كَيْفَ مَدَدْتَ عَلى مَوْرِ الْماءِ اَرْضَكَ،
- رَجَعَ طَرْفُهُ حَسيراً، وَ عَقْلُهُ مَبْهوراً، وَ سَمْعُهُ وَالهاً، وَ فِكْرُهُ حائِراً.
- مِنْـها
- يَدَّعى بِزَعْمِهِ اَنَّهُ يَرْجُو اللّهَ. كَذَبَ وَالْعَظيمِ، ما بالُهُ لايَتَبَيَّنُ رَجاؤُهُ فى عَمَلِهِ؟!
- فَكُلُّ مَنْ رَجا عُرِفَ رَجاؤُهُ فى عَمَلِهِ اِلاّ رَجاءَ اللّهِ تَعالى فَاِنَّهُ مَدْخُولٌ،
- وَ كُلُّ خَوْف مُحَقَّقٌ اِلاّ خَوْفَ اللّهِ فَاِنَّهُ مَعْلُولٌ!
- يَرْجُواللّهَ فِى الْكَبيرِ، وَ يَرْجُو الْعِبادَ فِى الصَّغيرِ،
- فَيُعْطِى الْعَبْدَ ما لايُعْطِى الرَّبَّ.
- فَما بالُ اللّهِ جَلَّ ثَناؤُهُ يُقَصَّرُ بِهِ عَمّا يُصْنَعُ بِهِ لِعِبادِهِ؟
- اَتَخافُ اَنْ تَكُونَ فى رَجائِكَ لَهُ كاذِباً؟
- اَوْ تَكُونَ لاتَراهُ لِلرَّجاءِ مَوْضِعاً؟
- وَ كَذلِكَ اِنْ هُوَ خافَ عَبْداً مِنْ عَبيدِهِ اَعْطاهُ مِنْ خَوْفِهِ ما لايُعْطى رَبَّهُ،
- فَجَعَلَ خَوْفَهُ مِنَ الْعِبادِ نَقْداً، وَ خَوْفَهُ مِنْ خالِقِهِ ضِماراً وَ وَعْداً.
- وَ كَذلِكَ مَنْ عَظُمَتِ الدُّنْيا فى عَيْنِهِ، وَ كَبُرَ مَوْقِعُها مِنْ قَلْبِهِ،
- آثَرَها عَلَى اللّهِ تَعالى،فَانْقَطَعَ اِلَيْها وَ صارَ عَبْداً لَها.
- وَ لَقَدْ كانَ فى رَسُولِ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كاف لَكَ فِى الاُْسْوَةِ،
- وَ دَليلٌ لَكَ عَلى ذَمِّ الدُّنْيا و عَيْبِها، وَ كَثْرَةِ مَخازيها وَ مَساويها،
- اِذْ قُبِضَتْ عَنْهُ اَطْرافُها، وَ وُطِّئَتْ لِغَيْرِهِ اَكْنافُها،
- وَ فُطِمَ عَنْ رَضاعِها، وَ زُوِىَ عَنْ زَخارِفِها.
- وَ اِنْ شِئْتَ ثَنَّيْتَ بِمُوسى كَليمِ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ، حَيْثُ يَقُولُ:
- «رَبِّ اِنّى لِما اَنْزَلْتَ اِلَىَّ مِنْ خَيْر فَقيرٌ.»
- وَ اللّهِ ما سَأَلَهُ اِلاّ خُبْزاً يَأْكُلُهُ، لاَِنَّهُ كانَ يَأْكُلُ بَقْلَةَ الاَْرْضِ،
- وَلَقَدْ كانَتْ خُضْرَةُ الْبَقْلِ تُرى مِنْ شَفيفِ صِفاقِ بَطْنِهِ، لِهُزالِهِ وَ تَشَذُّبِ لَحْمِهِ.
- وَ اِنْ شِئْتَ ثَلَّثْتَ بِداوُدَ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ صاحِبِ الْمَزاميرِ وَقارِئ اَهْلِ الْجَنَّةِ،
- فَلَقَدْ كانَ يَعْمَلُ سَفائِفَ الْخُوصِ بِيَدِهِ، وَ يَقُولُ لِجُلَسائِهِ:
- اَيُّكُمْ يَكْفينى بَيْعَها؟ وَ يَأْكُلُ قُرْصَ الشَّعيرِ مِـنْ ثَمَنِها.
- وَ اِنْ شِئْتَ قُلْتَ فى عيسَى بْنِ مَرْيَمَ عَلَيْهِ السَّلامُ، فَلَقَدْ كانَ يَتَوَسَّدُ الْحَجَرَ،
- وَ يَلْبَسُ الْخَشِنَ، وَ يَأْكُلُ الْجَشِبَ. وَ كانَ اِدامُهُ الْجُوعَ،
- وَ سِراجُهُ بِاللَّيْلِ الْقَمَرَ، وَ ظِلالُهُ فِى الشِّتاءِ مَشارِقَ الاَْرْضِ وَ مَغارِبَها،
- وَ فاكِهَتُهُ وَ رَيْحانُهُ ما تُنْبِتُ الاَْرْضُ لِلْبَهائِمِ.
- وَ لَمْ تَكُنْ لَهُ زَوْجَةٌ تَفْتِنُهُ، وَ لا وَلَدٌ يَحْزُنُهُ،
- وَ لا مالٌ يَلْفِتُهُ، وَ لا طَمَعٌ يُذِلُّهُ.
- دابَّتُهُ رِجْلاهُ، وَ خادِمُهُ يَداهُ.
- فَتَأَسَّ بِنَبِيِّكَ الاَْطْيَبِ الاَْطْهَرِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ،
- فَاِنَّ فيهِ اُسْوَةً لِمَنْ تَاَسّى، وَ عَزاءً لِمَنْ تَعَزّى،
- وَ اَحَبُّ الْعِبادِ اِلَى اللّهِ الْمُتَاَسّى بِنَبِيِّهِ، وَالْمُقْتَصُّ لاَِثَرِهِ.
- قَضَمَ الدُّنْيا قَضْماً، وَ لَمْ يُعِرْها طَرْفاً. اَهْضَمُ اَهْلِ الدُّنْيا كَشْحاً، وَ اَخْمَصُهُمْ مِنَ الدُّنْيا بَطْناً.
- عُرِضَتْ عَلَيْهِ الدُّنْيا فَاَبى اَنْ يَقْبَلَها،
- وَ عَلِمَ اَنَّ اللّهَ سُبْحانَهُ اَبْغَضَ شَيْئاً فَاَبْغَضَهُ،
- وَ حَقَّرَ شَيْئاً فَحَقَّرَهُ، وَ صَغَّرَ شَيْئاً فَصَغَّرَهُ.
- وَ لَوْ لَمْ يَكُنْ فينا اِلاّ حُبُّنا ما اَبْغَضَ اللّهُ وَ رَسُولُهُ،
- وَ تَعْظيمُنا ما صَغَّرَ اللّهُ وَ رَسُولُهُ لَكَفى بِهِ شِقاقاً لِلّهِ، وَ مُحادَّةً عَنْ اَمْرِ اللّهِ.
- وَ لَقَدْ كانَ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ يَأْكُلُ عَلَى الاَْرْضِ، وَ يَجْلِسُ جِلْسَةَ الْعَبْدِ،
- وَ يَخْصِفُ بِيَدِهِ نَعْلَهُ، وَ يَرْقَعُ بِيَدِهِ ثَوْبَهُ، وَ يَرْكَبُ الْحِمارَ الْعارِىَ، وَ يُرْدِفُ خَلْفَهُ.
- وَ يَكُونُ السِّتْرُ عَلى بابِ بَيْتِهِ فَتَكُونُ فيهِ التَّصاويرُ فَيَقُولُ
- يا فُلانَةُ ـ لاِِحْدى اَزْواجِهِ ـ غَيِّبيهِ عَنّى فَاِنّى اِذا نَظَرْتُ اِلَيْهِ ذَكَرْتُ الدُّنْيا وَ زَخارِفَها.
- فَاَعْرَضَ عَنِ الدُّنْيا بِقَلْبِهِ، وَ اَماتَ ذِكْرَها مِنْ نَفْسِهِ، وَ اَحَبَّ اَنْ تَغيبَ زينَتُها عَنْ عَيْنِهِ،
- لِكَيْلا يَتَّخِذَ مِنْها رِياشاً، وَ لايَعْتَقِدَها قَراراً،
- وَ لايَرْجُوَ فيها مُقاماً، فَاَخْرَجَها مِنَ النَّفْسِ،
- وَ اَشْخَصَها عَنِ الْقَلْبِ، وَ غَيَّبَها عَنِ الْبَصَرِ.
- وَ كَذلِكَ مَنْ اَبْغَضَ شَيْئاً اَبْغَضَ اَنْ يَنْظُرَ اِلَيْهِ وَ اَنْ يُذْكَرَ عِنْدَهُ.
- وَ لَقَدْ كانَ فى رَسُولِ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ ما يَدُلُّكَ عَلى مَساوِى الدُّنْيا وَ عُيُوبِها،
- اِذْ جاعَ فيها مَعَ خاصَّتِهِ، وَ زُوِيَتْ عَنْهُ زَخـارِفُهـا مَـعَ عَظيـمِ زُلْفَتِـهِ .
- فَلْيَنْظُرْ ناظِرٌ بِعَقْلِهِ:
- اَكْرَمَ اللّهُ مُحَمَّداً بِذلِكَ اَمْ اَهانَهُ؟
- فَاِنْ قالَ: اَهانَهُ، فَقَدْ كَذَبَ وَ اللّهِ الْعَظيمِ، وَ اَتى بِالاِْفْكِ الْعَظيمِ،
- وَ اِنْ قالَ: اَكْرَمَهُ، فَلْيَعْلَمْ اَنَّ اللّهَ قَدْ اَهانَ غَيْرَهُ حَيْثُ بَسَطَ الدُّنْيا لَهُ،
- وَ زَواها عَنْ اَقْرَبِ النّاسِ مِنْهُ.
- فَتَاَسّى مُتَاَسٍّ بِنَبِيِّهِ، وَاقْتَصَّ اَثَرَهُ، وَ وَلَجَ مَوْلِجَهُ،
- وَ اِلاّ فَلايَأْمَنِ الْهَلَكَةَ، فَاِنَّ اللّهَ جَعَلَ مُحَمَّداً صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ
- عَلَماً لِلسّاعَةِ، وَ مُبَشِّراً بِالْجَنَّةِ، وَ مُنْذِراً بِالْعُقُوبَةِ.
- خَرَجَ مِنَ الدُّنْيا خَميصاً، وَ وَرَدَ الاْخِرَةَ سَليماً.
- لَمْ يَضَعْ حَجَراً عَلى حَجَر حَتّى مَضى لِسَبيلِهِ، وَ اَجابَ داعِىَ رَبِّهِ.
متن فارسی
از خطبه هاى آن حضرت است در توحید الهى و شرح حال برخى از پیامبران
- فرمان حق حکم لازم و حکمت است، و خشنودیش امان و رحمت، به علم حکم مى کند، و به حلم گذشت مى نماید.
- خداوندا، تو را سپاس بر آنچه مى گیرى و بر آنچه مى بخشى، و تو را سپاس بر عافیت و بر بیمارى و بلا،
- سپاسى که پسندیده ترین و محبوبترین و برترین حمد به سویت و در پیشگاهت باشد.
- سپاسى که تمام فضاى آفرینشت را پر کند، و تا جایى که اراده کنى برسد.
- سپاسى که از قبول رحمتت محجوب نشود، و از رسیدن به محضرت قاصر نباشد.
- سپاسى که عددش به پایان نرسد، و پشتوانه اش فانى نگردد. ما کُنه عظمتت را نمى دانیم،
- جز اینکه مى دانیم تو زنده و قائم به ذاتى، چرت و خواب تو را نمى گیرد.
- هیچ نظرى به تو نمى رسد، و دیده اى تو را درک نمى کند. تو دیده ها را درک کرده و اعمال را شماره نموده،
- و مهار حیات همگان را به دست دارى و آنچه از آفریده هاى تو مى بینیم،
- و از آثار قدرتت به شگفتى مى آییم، و آنچه از عظمت قدرت تو وصف مى کنیم چه قدر و منزلتى دارند؟
- حال آنکه آنچه از ما پوشیده است، و دیده ما از دیدنش قاصر است، و عقول ما به درک آن نمى رسد،
- و پرده هاى غیب بین ما و آنها حایل شده بسى عظیم تر است! از این رو هر که دلش را از هر چیز فارغ کند،
- و اندیشه اش را به کار گیرد تا بداند چگونه عرشت را به پا داشته اى، و چگونه موجودات را آفریده اى،
- و چسان کرات را در هوا معلّق نموده اى، و چگونه زمین را بر امواج آب گسترانده اى،
- دیده اش وامانده، عقلش قرین شکست، و گوشش حیران، و فکرش سرگردان مى شود.
- از این خطبه است
- بر اساس گمانش مدّعى امید به خداست. به خداى بزرگ قسم دروغ گفته، چرا حالت امیدواریش در کردارش پیدا نیست؟!
- زیرا هر که را به چیزى امید است اثر امیدش در عملش دیده مى شود مگر امیدى که مردم به خدا بسته اند که داراى عیب است،
- و هر بیمى در امور مادى محقق و ثابت است مگر بیم از حق که در اغلب مردم بى پایه است!
- در کارهاى بزرگ به خداوند امید دارند، و در کارهاى کوچک به بندگان امید مى بندند،
- امّا آنچنان که حق بندگان را رعایت مى کنند حق خدا را مراعات نمى نمایند.
- چه شده که حق خداوند کمتر از حق بندگان رعایت مى شود؟!
- آیا مى ترسى در امیدى که به حق دارى درغگو باشى؟
- یا او را آنچنان که باید سزاوار امید نمى دانى؟!
- اگر از یکى از مردم بترسند تا حدّى از او حساب مى برند که در آن حد از خدا حساب نمى برند.
- بنابراین ترس از بندگان را نقد، و ترس از خدا را نسیه و وعده غیرقابل عمل قرار داده اند.
- همچنین کسى که دنیا در نظرش عظیم جلوه کند، و موقعیّت آن در دلش وانمودى بزرگ داشته باشد،
- دنیا را بر خدا مقدم دارد و از هر چه غیر دنیاست بریده و نهایتاً برده دنیا گردد.
- براى تو کافى است که رسول خدا صلّى اللّه علیه وآله سرمشق تو باشد،
- و راهنمایى براى درک زشتى و عیب دنیا، و کثرت رسواییها و بدى هاى آن،
- زیرا دنیا از همه جانب از او گرفته شد، و اطراف و جوانبش به آسانى به غیر او واگذار گردید،
- او را از دنیا چون کودکى از شیر مادر بریدند، و از زر و زیورش دور کردند.
- و اگر بخواهى شخص دومى را مقتدا قرار دهى این است موسى کلیم اللّه ـ که درود خدا بر او ـ آنجا که گفت:
- «پروردگارا، به آنچه به من از خیر عطا کنى نیازمندم.»
- به خدا سوگند چیزى جز نانى که تناول کند از خدا نخواست، زیرا مدتى بر اثر ندارى گیاه زمین مى خورد،
- تا جایى که سبزى گیاه به خاطر لاغرى و کمى گوشت در بدنش از پرده نازک شکمش نمایان بود.
- و اگر بخواهى نفر سومى را سرمشق خود قرار دهى این است داود ـ که درود خدا بر او ـ صاحب مزامیر، و خواننده اهل بهشت،
- او با دست خود از لیف خرما زنبیل مى بافت، و به همنشینانش مى گفت:
- کدام یک از شما مرا در فروختن اینها یارى مى دهد؟ و از قیمت آن زنبیل قرصى نان جوین مى خورد.
- و اگر مى خواهى درباره عیسى علیه السّلام بگو که سنگ را بالش سر قرار مى داد،
- و جامه زبر و خشن مى پوشید، و غذاى غیرلذیذ مى خورد. نان خورشش گرسنگى،
- و چراغ شب تارش ماه، و سرپناهش در زمستان مشرق و مغرب زمین،
- و میوه و سبزى اش گیاهى بود که زمین براى چهارپایان مى رویانید.
- نه زنى داشت که او را فریفته خود کند، نه فرزندى که او را به غصّه بنشاند،
- نه ثروتى که او را از آخرت بازدارد، و نه طمعى که او را به خوارى اندازد.
- مرکب او دو پایش، و خدمتکارش دو دستش بود.
- به پیامبر پاکتر و پاکیزه ترت ـ که درود خدا بر او و آلش باد ـ اقتدا کن،
- که وجودش براى هرکه بخواهد به او اقتدا کند سرمشق است، و براى آن که تسلّى جوید در زندگى به آن حضرت تسلّى است،
- و محبوبترین بندگان نزد خدا کسى است که به پیامبر اقتدا کند و قدم جاى قدم او بگذارد.
- از دنیا به حدّاقل قناعت کرد، و دیده براى تماشاى آن باز نکرد. لاغرترین اهل دنیا، و گرسنه ترین آنان از دنیا بود.
- دنیا به او ارائه شد اما از پذیرفتنش امتناع کرد،
- چیزى را که دانست خدا دشمن دارد او هم دشمن داشت،
- و هر چه را حق خوار و بى مقدار دانسته بود او هم خوار و بى مقدار دانست، و آنچه را پروردگار کوچک شمرده او هم کوچک شمرد.
- اگر در وجود ما جز محبت آنچه که خدا و رسول دشمن دارند نبود،
- و بزرگ شمردن آنچه را که خدا و رسول کوچک شمرده اند وجود نداشت، همین براى ستیزگى ما با خدا و سرپیچى ما از فرمانش بس بود.
- رسول خداـ صلّى اللّه علیه وآله ـ روى زمین غذا مى خورد، و مانند نشستن بندگان مى نشست،
- و با دست خود پارگى کفشش را مى دوخت، و جامه اش را وصله مى کرد، بر مرکب بى پالان سوار مى شد، و در ردیف خود سوار مى کرد.
- پرده اى همراه با نقش و نگار بر درِ خانه اش آویخته بود، به یکى از همسرانش فرمود:
- فلانى! این پرده را از برابر دید من پنهان کن، زیرا وقتى آن را مى بینم دنیا و زر و زیورش را به یاد مى آورم.
- با عمق دل از دنیا اعراض کرد، و یاد این سراى فانى را از خاطرش میرانْد، علاقه داشت زر و زینت دنیا از برابر دیده اش مخفى باشد،
- تا از آن جامه زیبا برنگیرد، و باورش نیاید که سراى قرار و آرامش است،
- و امیدى به درنگ در آن نداشته باشد، علاقه به دنیا را از دل بیرون کرد،
- و از این محل فانى دل برداشت، و از دیده خود پنهان نمود.
- آرى چنین است کسى که چیزى را دشمن دارد بغض و نفرت دارد که به آن نظر کند و در محضرش از آن یاد شود.
- در روش رسول خدا صلّى اللّه علیه وآله حالتى است که تو را به زشتى ها وعیوب دنیا رهنمون است،
- زیرا آن حضرت با اهل بیتش دردنیا گرسنه بود، و بامنزلت وتقرب عظیمى که نزد حق داشت زر و زیور دنیا از او دور داشته شده بود.
- پس دقت کننده با عقلش دقت کند که خداوند با وضعى که براى پیامبرش در برنامه دنیا به وجود آورد
- آیا او را اکرام کرد یا به او اهانت روا داشت؟
- اگر بگوید: اهانت کرد، به خداى بزرگ قسم دروغ گفته، و بهتان عظیمى به حق زده؛
- و اگر بگوید: به او اکرام کرد، پس باید بداند که خداوند غیر حضرتش را با ارزانى داشتن دنیا به او خوار نموده،
- و دنیا را از مقرب ترین مردم به درگاهش دور کرده است.
- اقتداکننده باید به پیامبرش اقتدا کند، و قدم جاى قدم آن حضرت بگذارد، و هر جا او درآمد درآید،
- ورنه از هلاکت امان ندارد، چرا که خداوند محمّد ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ
- نشانه قیامت، و بشارت دهنده به بهشت، و ترساننده از عقوبت قرار داد.
- او با شکم گرسنه از دنیا رفت، و با سلامت همه جانبه وارد آخرت شد.
- تا لحظه از دنیا رفتن و اجابت دعوت کننده حق سنگى به روى سنگ نگذاشت.
