متن عربی
28.وَ مِنْ كِتاب لَهُ عَلَيْهِ السَّلامُ اِلى مُعاوِيَةَ جَواباً، وَ هُوَ مِنْ مَحاسِنِ الْكُتُبِ
- اَمَّا بَعْدُ، فَقَدْ اَتانى كِتابُكَ تَذْكُرُ فيهِ اصْطِفاءَ اللّهِ مُحَمَّداً صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ لِدينِهِ، وَ تَأْييدَهُ اِيّاهُ بِمَنْ اَيَّدَهُ
- مِنْ اَصْحابِهِ! فَلَقَدْ خَبَا لَنَا الدَّهْرُ مِنْكَ عَجَباً،
- اِذْ طَفِقْتَ تُخْبِرُنا بِبَلاءِ اللّهِ تَعالى عِنْدَنا، وَ نِعْمَتِهِ عَلَيْنا فى نَبِيِّنا!
- فَكُنْتَ فى ذلِكَ كَناقِلِ التَّمْرِ اِلى هَجَرَ، اَوْ داعى مُسَدِّدِهِ اِلَى النِّضالِ.
- وَ زَعَمْتَ اَنَّ اَفْضَلَ النّاسِ فِى الاِْسْلامِ فُلانٌ وَ فُلانٌ، فَذَكَرْتَ اَمْراً اِنْ تَمَّ اعْتَزَلَكَ كُلُّهُ، وَ اِنْ نَقَصَ لَمْ يَلْحَقْكَ ثَلْمُهُ.
- وَ ما اَنْتَ وَ الْفاضِلَ وَ الْمَفْضُولَ، وَ السّائِسَ وَ الْمَسُوسَ؟!
- وَ ما لِلطُّلَقاءِ وَ اَبْناءِ الطُّلَقاءِ وَ التَّمْييزَ بَيْنَ الْمُهاجِرينَ الاَْوَّلينَ وَ تَرْتيبَ دَرجاتِهِمْ، وَ تَعْريفَ طَبَقاتِهِمْ؟!
- هَيهاتَ! لَقَدْ حَنَّ قِدْحٌ لَيْسَ مِنْها، وَ طَفِقَ يَحْكُمُ فيها مَنْ عَلَيْهِ الْحُكْمُ لَها!
- اَلاتَرْبَعُ اَيُّهَا الاِْنْسانُ عَلى ظَلْعِكَ،
- وَ تَعْرِفُ قَصُورَ ذَرْعِكَ، وَ تَتَاَخَّرُ حَيْثُ اَخَّرَكَ الْقَدَرُ؟!
- فَما عَلَيْكَ غَلَبَةُ الْمَغْلُوبِ، وَ لا لَكَ ظَفَرُ الظّافِرِ؟
- وَ اِنَّكَ لَذَهّابٌ فِى التِّيهِ، رَوّاغٌ عَنِ الْقَصْدِ. اَلاَ تَرى ـ غَيْرَ مُخْبِر لَكَ،
- وَلكِنْ بِنِعْمَةِ اللّهِ اُحَدِّثُ ـ اَنَّ قَوْماً اسْتُشْهِدُوا فى سَبيلِ اللّهِ
- مِنَ الْمُهاجِرينَ والاَْنْصارِ ـ وَ لِكُلٍّ فَضْلٌ ـ حَتّى اِذَا اسْتُشْهِدَ شَهيدُنا قيلَ سَيِّدُ الشُّهَداءِ،
- وَ خَصَّهُ رَسُولُ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ بِسَبْعينَ تَكْبيرَةً عِنْدَ صَلاتِهِ عَلَيْهِ؟!
- اَوَ لاتَرى اَنَّ قَوْماً قُطِّعَتْ اَيْديهِمْ فى سَبيل اللّهِ ـ وَ لِكُلٍّ فَضْلٌ ـ
- حَتّى اِذا فُعِلَ بِواحِدِنا ما فُعِلَ بِواحِدِهِمْ قيلَ الطَّيّارُ فِى الْجَنَّةِ وَ ذُو الْجَناحَيْنِ؟!
- وَ لَوْلا ما نَهَى اللّهُ عَنْهُ مِنْ تَزْكِيَةِ الْمَرْءِ نَفْسَهُ لَذَكَرَ ذاكِرٌ فَضائِلَ جَمَّةً تَعْرِفُها قُلُوبُ الْمُؤْمِنينَ،
- وَ لاتَمُجُّها آذانُ السّامِعينَ.
- فَدَعْ عَنْكَ مَنْ مالَتْ بِهِ الرَّمِيَّةُ، فَاِنّا صَنائِعُ رَبِّنا،
- وَ النّاسُ بَعْدُ صَنائِعُ لَنا. لَمْ يَمْنَعْنا قَديمُ عِزِّنا، وَ لا عادِىُّ طَوْلِنا عَلى قَوْمِكَ اَنْ
- خَلَطْناكُمْ بِاَنْفُسِنا، فَنَكَحْنا وَ اَنْكَحْنا فِعْلَ الاَْكْفاءِ، وَ لَسْتُمْ هُناكَ.
- وَ اَنّى يَكُونُ ذلِكَ كَذلِكَ وَ مِنَّا النَّبِىُّ وَ مِنْكُمُ الْمُكَذِّبُ،
- وَ مِنّا اَسَدُ اللّهِ وَ مِنْكُمْ اَسَدُ الاَْحْلافِ،
- وَ مِنّا سَيِّدا شَبابِ اَهْلِ الْجَنَّةِ وَ مِنْكُمْ صِبْيَةُ النّارِ، وَ مِنّا خَيْرُ نِساءِ الْعالَمينَ وَ مِنْكُمْ حَمّالَةُ الْحَطَـبِ ،
- فى كَثيـر مِمّا لَنا وَ عَلَيْكُـمْ .
- فَاِسْلامُنا ما قَدْ سُمِعَ، وَ جاهِلِيَّتُنا لاتُدْفَعُ،
- وَ كِتابُ اللّهِ يَجْمَعُ لَنا ما شَذَّ عَنّا، وَ هُوَ قَوْلُهُ سُبْحانَهُ:
- «وَ اُولُوا الاَْرْحامِ بَعْضُهُمْ اَوْلى بِبَعْض فى كِتابِ اللّهِ» وَ قَوْلُهُ تَعالى:
- «اِنَّ اَوْلَى النّاسِ بِاِبْراهيمَ لَلَّذينَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِىُّ وَ الَّذينَ آمَنُوا وَ اللّهُ وَلِىُّ الْمُؤْمِنينَ».
- فَنَحْنُ مَرَّةً اَوْلى بِالْقَرابَةِ، وَ تارَةً اَوْلى بِالطّاعَةِ.
- وَ لَمَّا احْتَجَّ الْمُهاجِرُونَ عَلَى الاَْنْصارِ يَوْمَ السَّقيفَةِ بِرَسُولِ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَلَجُوا عَلَيْهِمْ.
- فَاِنْ يَكُنِ الْفَلْجُ بِهِ فَالْحَقُّ لَنا دُونَكُمْ، وَ اِنْ يَكُنْ بِغَيْرِهِ فَالاَْنْصارُ عَلَى دَعْواهُمْ.
- وَ زَعَمْتَ اَنّى لِكُلِّ الْخُلَفاءِ حَسَدْتُ، وَ عَلى كُلِّهِمْ بَغَيْتُ. فَاِنْ يَكُنْ ذلِكَ كَذلِكَ فَلَيْسَ الْجِنايَةُ عَلَيْكَ، فَيَكُونَ الْعُذْرُ اِلَيْكَ.
- * وَ تِلْكَ شَكاةُ ظاهِرٌ عَنْكِ عارُها *
- وَ قُلْتَ: اِنّى كُنْتُ اُقادُ كَما يُقادُ الْجَمَلُ الْمَخْشُوشُ حَتّى اُبايِعَ!
- وَ لَعَمْرُ اللّهِ لَقَدْ اَرَدْتَ اَنْ تَذُمَّ فَمَدَحْتَ، وَ اَنْ تَفْضَحَ فَافْتَضَحْتَ.
- وَ ما عَلَى الْمُسْلِمِ مِنْ غَضاضَة فى اَنْ يَكُونَ مَظْلُوماً ما لَمْ يَكُنْ شاكّاً فى دينِهِ،
- وَ لا مُرْتاباً بِيَقينِهِ. وَ هذِهِ حُجَّتى اِلى غَيْرِكَ قَصْدُها، وَ لكِنّى اَطْلَقْتُ لَكَ مِنْها بِقَدْرِ ما سَنَحَ مِنْ ذِكْرِها.
- ثُمَّ ذَكَرْتَ ما كانَ مِنْ اَمْرى وَ اَمْرِ عُثْمانَ؛ فَلَكَ اَنْ تُجابَ عَنْ هذِهِ لِرَحِمِكَ مِنْهُ :
- فَاَيُّنا كانَ اَعْدى لَهُ، وَ اَهْدى اِلَى مَقاتِلِهِ؟
- اَ مَنْ بَذَلَ لَهُ نُصْرَتَهُ فَاسْتَقْعَدَهُ وَ اسْتَكَفَّهُ، اَمْ مَنِ اسْتَنْصَرَهُ فَتَراخى عَنْهُ، وَ بَثَّ الْمَنُونَ اِلَيْهِ حَتّى اَتى قَدَرُهُ عَلَيْهِ؟!
- كَلاّ وَ اللّهِ لـَ«قَدْ عَلِمَ اللّهُ الْمُعَوِّقينَ مِنْكُمْ وَ الْقائِلينَ لاِِخْوانِهِمْ هَلُمَّ اِلَيْنا؛ وَ لا يَأْتُونَ الْبَأْسَ اِلاّ قَليلاً».
- وَ ما كُنْتُ لاَِعْتَذِرَ مِنْ اَنّى كُنْتُ اَنْقِمُ عَلَيْهِ اَحْداثاً، فَاِنْ كانَ الذَّنْبُ اِلَيْهِ اِرْشادى وَ هِدايَتى لَهُ، فَرُبَّ مَلُوم لا ذَنْبَ لَهُ.
- * وَ قَـدْ يَسْتَفيـدُ الظِّنَـةَ الْمُتَنَصِّـحُ *
- وَ ما اَرَدْتُ اِلاَّ الاِْصْلاحَ ما اسْتَطَعْتُ، وَ ما تَوْفيقى اِلاّ بِاللّهِ، عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ اِلَيْهِ اُنيبُ.
- وَ ذَكَرْتَ اَنَّهُ لَيْسَ لى وَ لاَِصْحابى عِنْدَكَ اِلاَّ السَّيْفُ! فَلَقَدْ اَضْحَكْتَ بَعْدَ اسْتِعْبار!
- مَتى اَلْفَيْتَ بَنى عَبْدِالْمُطَّلِبِ عَنِ الاَْعْداءِ ناكِلينَ، وَ بِالسُّيُوفِ مُخَوَّفينَ؟!
- * لَبِّثْ قَليلاً يَلْحَقِ الْهَيْجا حَمَلْ *
- فَسَيَطْلُبُكَ مَنْ تَطْلُبُ، وَ يَقْرُبُ مِنْكَ ما تَسْتَبْعِدُ،
- وَ اَنَامُرْقِلٌ نَحْوَكَ فى جَحْفَل مِنَ الْمُهاجِرينَ وَ الاَْنْصارِ، وَ التّابِعينَ لَهُمْ بِاِحْسان،
- شَديد زِحامُهُمْ، ساطِع قَتامُهُمْ، مُتَسَرْبِلينَ سِرْبالَ الْمَوْتِ،
- اَحَبُّ اللِّقاءِ اِلَيْهِمْ لِقاءُ رَبِّهِمْ، قَدْ صَحِبَتْهُمْ ذُرِّيَّةٌ بَدْرِيَّةٌ، وَ سُيُوفٌ هاشِمِيَّةٌ، قَدْ عَرَفْتَ مَواقِعَ نِصالِها فى اَخيكَ وَ خالِكَ وَ جَدِّكَ وَ اَهْلِكَ، «وَ ما هِىَ مِنَ الظّالِمينَ بِبَعيد».
متن فارسی
از نامه‌هاى آن حضرت است در جواب معاویه که از بهترین نامه هاست
- اما بعد، نامه ات به من رسید که در آن نامه مبعوث شدن محمّد صلّى اللّه علیه وآله را از جانب حق براى دینش، و یارى شدن آن حضرت را از سوى خداوند به وسیله یارانش یادآور شده اى!
- روزگار بر ما از جانب تو مسأله اى شگفت را پنهان داشت،
- چون مى خواهى ما را از آنچه خداوند به ما مرحمت فرموده باخبر کنى، و از نعمت وجود پیامبرش که به ما داده آگاه سازى!
- در این مسأله همچون کسى هستى که خرما را به سوى هَجَر (منطقه پرخرماى بحرین) ببرد، یا شاگردى که بخواهد به استاد تیراندازش تعلیم تیراندازى دهد.
- تصور کردى برترین مردم در اسلام فلان و فلان هستند، چیزى را متذکر شده اى که اگر صحیح باشد به تو ربطى ندارد، و اگر نادرست باشد صدمه اى براى تو در آن نیست.
- تو را با بالاترین و پست تر، و رئیس و مرئوس چکار؟
- بردگان آزاد شده و فرزندان آزاد شده را با تمیز بین مهاجران نخستین، و ترتیب درجات آنان، و شناساندن طبقاتشان چه رابطه؟!
- هیهات! تیرى که از تیرهاى مسابقه نبود صدا داد، محکومى را تماشا کن که حاکم بر حاکم شده!
- اى آدمیزاد، چرا با این بار گران و پاى لنگ سر جایت نمى نشینى،
- و کوتاهى و ناتوانیت را تشخیص نمى دهى، و به جایگاه معیّنى که قضا و قدر الهى برایت حکم کرده بازنمى گردى؟!
- تو را زیانى نرسد اگر کسى مغلوب شود، و سودى نرسد اگر کسى غالب گردد!
- راهرو بیابان گمراهى هستى، و به شدّت از راه مستقیم منحرفى. مگر نمى بینى ـ گرچه منظورم آگاه کردن تو نیست
- بلکه براى یادآورى نعمت هاى حق مى گویم ـ که گروهى از مهاجران و انصار
- در راه خدا شهید شدند و براى هریک مرتبه اى است، تا اینکه شهید ما حمزه به شهادت رسید به او سیّدالشهداء لقب داده شد،
- و پیامبر صلّى اللّه علیه وآله او را به وقت نماز بر جنازه اش به هفتاد تکبیر اختصاص داد؟!
- آیا ملاحظه نمى کنى که قومى در راه خدا دستشان از بدن جدا شد و براى هر یک مقامى است،
- ولى زمانى که دست یکى از ما جدا شد او را طیران کننده در بهشت و داراى دو بال نامگذارى کردند؟!
- اگر ستایش از خویش را خداوند نهى نکرده بود، این گوینده فضایل بسیارى را یادآورى مى کرد که قلوب بیدار اهل ایمان به آن معرفت دارد،
- و گوشهاى شنوندگان شنیدن آنها را کنار نیندازد.
- کسى راکه به طمع صید دنیا از راه حق منحرف شده واگذار، که مسلّماً ما دست پرورده پروردگارمان هستیم،
- و مردم پس از آن تربیت شده ما هستند. عزت دیرین و بزرگى پیشین ما بر شما مانع از اختلاط و آمیختگى
- ما با شما نشد، همانند اقوامِ همسان از شما همسر گرفته و به شما همسر دادیم، در صورتى که شما به این مقام و و منزلت نبودید.
- چگونه مقامى همچون مقام ما را داشته باشید در حالى که پیامبر از ما و ابوجهل دروغ زن از شما،
- اسداللّه از ما و اسد سوگندهاى جاهلى (یکى از مشرکان بدنام) از شما،
- دو سیّد جوانان اهل بهشت از ما و کودکان آتش از شما، بهترین زنان جهان از ما و حمّالة الحَطَب از شماست،
- و بسیارى دیگر از این مقوله که بهترینش از ما و بدترینش از شماست.
- اسلام ما به گوش همه رسیده، و وضع پاک ما در دوران جاهلیت قابل ایراد نیست،
- و کتاب خدا آنچه از (حقوق و برترى) ما پراکنده گشته جمع نموده، و آن گفتار خداى پاک است:
- «به حکم کتاب خدا بعضى از خویشان به بعضى دیگر سزاوارترند» و سخن خداى بزرگ است:
- «شایسته ترین مردم به ابراهیم آنهایى هستند که از او پیروى نمودند و این شایسته ترین پیامبر و کسانى هستند که ایمان آوردند، و خداوند سرپرست مؤمنین است».
- پس ما از طرفى به سبب خویشى، و از جهت دیگر به علّت پیروى نمودنْ به خلافت سزاوارتریم.
- زمانى که مهاجران در سقیفه به قرابت و خویشى خود با رسول خدا صلّى اللّه علیه وآله بر انصار استدلال کردند پیروز شدند.
- اگر این قرابت دلیل برترى است پس حق با ماست نه با شما، و اگر دلیلى دیگر دارد انصار بر ادعاى خویش باقى اند.
- گمان کردى که من بر تمام خلفا رشک برده ام، و بر آنان طغیان نموده ام. اگـر ایـن اسـت جنایتى بر تـو نشـده تا از تو پـوزش بطلبـم.
- «اگر هم بوده گناه این ننگ دامن تو را نمى گیرد»
- گفته اى: مرا مى کشیدند به همان گونه که شتر مهار در بینى را مى کشند تا بیعت کنم!
- به خدا قسم خواسته اى مرا سرزنش کنى ستایش کرده اى، و رسوا نمایى ولى خود رسوا شده اى.
- براى مسلمان از اینکه مظلوم باشد نقصى نیست تا وقتى که دچار شک در دین، و تردید در یقین نباشد.
- قصدم بیان این حجت براى غیر توست (زیرا تو شایسته آن نیستى) ولى از حجّت به اندازه آنچه بیانش پیش آمد برایت اظهار کردم.
- سپس آنچه میان من و عثمان روى داد یادآورى کرده اى، محض نسبتى که با او دارى پاسخ داده مى شوى:
- از من و تو کدام یک دشمنیش با او بیشتر بود، و راه را براى قتل او هموارتر کرد؟
- آیا آن که یاریش را از او دریغ ننمود و از او خواست به جایش بنشیند و دست از اعمالش بردارد، یا کسى که عثمان از او یارى خواست و او یارى دادنش را به تأخیر انداخت، و سپاه مرگ را بر سرش ریخت تا قضاى حق بر او جارى شد؟!
- قسم به خدا چنین نیست، «خداوند از شما مانعان از یارى را مى شناسد و نیز به آنان که به برادران خود گفتند به سوى ما آیید؛ و به هنگام جنگ جز تعداد کمى حاضر نمى شوند آگاهى دارد».
- در مقام آن نیستم که از عیب گرفتنم بر بدعتهاى او عذرخواهى کنم، اگر ارشاد و راهنمایى کردنم گناه است، چه بسا کسى که سرزنش شود و او را گناهى نیست.
- «گاهى انسانى در اثر اصرار در خیرخواهى مورد تهمت قرار مى گیرد»
- من تا توانستم جز اصلاح را نخواستم، توفیقى ندارم جز از جانب خدا، به او توکل کردم و به او بازمى گردم.
- و گفتى مرا و یارانم را نزد تو جز شمشیر نیست! راستى که پس از اشک ریختن خنداندى!
- پسران عبدالمطّلب را چه زمانى دیدى به دشمنان پشت کننـد، و از شمشیـرها بترساننـد؟!
- «اندکى درنگ کن تا حَمَل به صحنه جنگ برسد»
- به زودى کسى که دنبال اویى به دنبال تو آید، و آنچه دور مى پندارى به تو نزدیک شود،
- من با سپاهى از مهاجران و انصار و تابعین که راه آنان را به نیکویى پیمودند به شتاب به سوى تو مى آیم،
- لشگرى سخت انبوه، که گرد و غبارشان فضا را گرفته، و جامه مرگ به تن دارند،
- و بهترین ملاقات براى آنان لقاء خداوند است، آنان را فرزندان بدر و شمشیرهاى بنى هاشم همراه است، که خود خبردارى لبه تیز آن شمشیرها چگونه بر بدن برادر و دایى و جدّ و خاندانت فرود آمد، «و این عذاب از ستمگران دور نیست».
