شيخ بهاء الدين عاملي معروف به شيخ بهائي يکي از اساطين علم، و اعجوبه هاي زمان خود بود، او در انواع علوم و معارف از ادبيات، فقه، اصول، تفسير، کلام، حکمت، علوم غريبه، نجوم، رياضيات و هندسه تبحر کامل داشته است و شهرت او بي نياز از تعريف و توصيف مي باشد.
شيخ بهاء الدين عاملي که نسب او به حارث همداني يار با وفاي علي عليه السلام مي رسد تاليفات و تصنيفات زياد و بي شماري دارد، و در هر فني از فنون علم و ادب کتابي مستقل تاليف کرده است، آثار و نوشته هاي آن انسان شگفت انگيز همواره مورد استفاده و استناد اهل فن بوده و خواهد بود.
در محل تولد او در ميان تذکره نويسان اختلاف است، گروهي گفته اند او در بعلبک شام متولد شده و جماعتي هم عقيده دارند در قزوين به دنيا آمده است، او ايام کودکي را در خراسان و هرات گذرانيده و در دامن پدرش شيخ حسين که از بزرگان علماء زمانش بود پرورش يافت.
پدر بزرگوار او مدتها در شهر هرات شيخ الاسلام بود و شيخ بهاء الدين در آن بلده فاخره شهر علم و ادب و عرفان بزرگ شد، و او در اشعار خود شهر هرات را نيکو وصف کرده و از خصوصيات و مزاياي اين شهر باستاني سخن گفته است، و آن ابيات را در کشکول خود ذکر ميکند.
شيخ بهاء الدين عاملي چندين سال به سير و سياحت مشغول شد و به اطراف و اکناف مسافرت کرد و از شهرهاي ايران، عراق حجاز، شام و مصر ديدن کرد و با رجال علم و ادب ملاقات نمود و بر دانش و کمال خود افزود، و به تاليف و تصنيف پرداخت.
او بعد از سي سال سير و سياحت به ايران بازگشت و در اصفهان مقيم شد، و به نشر علوم و فضائل مشغول شد، دانش و کمال و تجربه هاي چندين ساله او موجب شد تا شاه عباس صفوي شيفته او شد و وي را به همکاري با دولت خود دعوت کرد.
شيخ بهاء الدين عاملي در مذهب اهل بيت بسيار محکم و قوي بود، حتي گروهي از نويسندگان اهل سنت مانند محبي او را غالي دانسته اند، شيخ بهاء الدين در اصفهان با کمال احترام زندگي کرد و آثار زيادي از خود به جاي گذاشت و شاگرداني تربيت نمود که اين مختصر جاي بحث از آنها نيست.
علامه اميني قدس سره با اين كه در ليست كتابهاي شيخ بهائي از شرح نهج البلاغه اسمي نبرده[1] ولي در ليست شارحان نهج البلاغه اسم شيخ را ذكر كرده و گفته : شيخ بهائي شرحي بر نهج البلاغه دارد منتهي ناتمام مانده است.[2] ظاهراً مؤلف «مصادر نهج البلاغه» هم از او گرفته و كتابي به عنوان شرح نهج البلاغه به وي نسبت داده است.[3]
وفات
شيخ بهاء الدين عاملي رضوان الله عليه سرانجام در دوازدهم ماه شوال سال يک هزار و سي يک 1031 در شهر اصفهان درگذشت و جنازه او را به مشهد مقدس حمل کردند و در منزلش که در نزديک حرم حضرت رضا عليه السلام قرار داشت به خاک سپردند و قبرش اکنون در جوار حرم مطهر بصورت يک رواق درآمده و جزء اماکن متبرکه مي باشد.
1- الذريعة، ج2، ص436- ج14، ص136- ريحانةالادب، ج2، ص60.
2- روضاتالجنات، ج7، ص56-84- اعيانالشيعة، ج9، ص234-250- ريحانةالادب، ج3 ص301-320- و دهها مدارک ديگر.
3- الغدير، ج11، ص260-272.
منبع : عزيز الله عطاردي؛ علماي خراسان و نهج البلاغه؛ص 29، 30.
