متن عربی

214.و من كلام له  (علیه السلام):قاله عند تلاوته‏يا أَيُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ‏

(1)أَدْحَضُ مَسْئُولٍ حُجَّةً وَ أَقْطَعُ مُغْتَرٍّ مَعْذِرَةً

(2)لَقَدْ أَبْرَحَ جَهَالَةً بِنَفْسِهِ

(3)يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ مَا جَرَّأَكَ عَلَى ذَنْبِكَ

(4)وَ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ وَ مَا أَنَّسَكَ بِهَلَكَةِ نَفْسِكَ

(5)أَ مَا مِنْ دَائِكَ بُلُولٌ أَمْ لَيْسَ مِنْ نَوْمَتِكَ [نَوْمِكَ‏] يَقَظَةٌ

(6)أَ مَا تَرْحَمُ مِنْ نَفْسِكَ مَا تَرْحَمُ مِنْ غَيْرِكَ

(7)فَلَرُبَّمَا تَرَى الضَّاحِيَ مِنْ حَرِّ الشَّمْسِ فَتُظِلُّهُ

(8)أَوْ تَرَى الْمُبْتَلَى بِأَلَمٍ يُمِضُّ جَسَدَهُ فَتَبْكِي رَحْمَةً لَهُ

(9)فَمَا صَبَّرَكَ عَلَى دَائِكَ وَ جَلَّدَكَ عَلَى مُصَابِكَ

(10)وَ عَزَّاكَ عَنِ الْبُكَاءِ عَلَى نَفْسِكَ وَ هِيَ أَعَزُّ الْأَنْفُسِ عَلَيْكَ

(11)وَ كَيْفَ لَا يُوقِظُكَ خَوْفُ بَيَاتِ نِقْمَةٍ وَ قَدْ تَوَرَّطْتَ بِمَعَاصِيهِ مَدَارِجَ سَطَوَاتِهِ

(12)فَتَدَاوَ مِنْ دَاءِ الْفَتْرَةِ فِي قَلْبِكَ بِعَزِيمَةٍ

(13)وَ مِنْ كَرَى الْغَفْلَةِ فِي نَاظِرِكَ بِيَقَظَةٍ

(14)وَ كُنْ لِلَّهِ مُطِيعاً وَ بِذِكْرِهِ آنِساً

(15)وَ تَمَثَّلْ فِي حَالِ تَوَلِّيكَ عَنْهُ إِقْبَالَهُ عَلَيْكَ

(16)يَدْعُوكَ إِلَى عَفْوِهِ وَ يَتَغَمَّدُكَ بِفَضْلِهِ وَ أَنْتَ مُتَوَلٍّ عَنْهُ إِلَى غَيْرِهِ

 (17)فَتَعَالَى مِنْ قَوِيٍّ مَا أَكْرَمَهُ

(18)وَ تَوَاضَعْتَ مِنْ ضَعِيفٍ مَا أَجْرَأَكَ عَلَى مَعْصِيَتِهِ

(19)وَ أَنْتَ فِي كَنَفِ سِتْرِهِ‏مُقِيمٌ وَ فِي سَعَةِ فَضْلِهِ مُتَقَلِّبٌ

(20)فَلَمْ يَمْنَعْكَ فَضْلَهُ وَ لَمْ يَهْتِكْ عَنْكَ سِتْرَهُ

(21)بَلْ لَمْ تَخْلُ مِنْ لُطْفِهِ مَطْرَفَ عَيْنٍ فِي نِعْمَةٍ يُحْدِثُهَا لَكَ

(22)أَوْ سَيِّئَةٍ يَسْتُرُهَا عَلَيْكَ أَوْ بَلِيَّةٍ يَصْرِفُهَا عَنْكَ

(23)فَمَا ظَنُّكَ بِهِ لَوْ أَطَعْتَهُ

(24)وَ ايْمُ اللَّهِ لَوْ أَنَّ هَذِهِ الصِّفَةَ كَانَتْ فِي مُتَّفِقَيْنِ فِي الْقُوَّةِ مُتَوَازِيَيْنِ فِي الْقُدْرَةِ

(25)لَكُنْتَ أَوَّلَ حَاكِمٍ عَلَى نَفْسِكَ بِذَمِيمِ الْأَخْلَاقِ وَ مَسَاوِئِ الْأَعْمَالِ

(26)وَ حَقّاً أَقُولُ مَا الدُّنْيَا غَرَّتْكَ وَ لَكِنْ بِهَا اغْتَرَرْتَ

(27)وَ لَقَدْ كَاشَفَتْكَ الْعِظَاتِ وَ آذَنَتْكَ عَلَى سَوَاءٍ

(28)وَ لَهِيَ بِمَا تَعِدُكَ مِنْ نُزُولِ الْبَلَاءِ بِجِسْمِكَ وَ [النَّقْضِ‏] النَّقْصِ فِي قُوَّتِكَ

(29)أَصْدَقُ وَ أَوْفَى مِنْ أَنْ تَكْذِبَكَ أَوْ تَغُرَّكَ

(30)وَ لَرُبَّ نَاصِحٍ لَهَا عِنْدَكَ مُتَّهَمٌ وَ صَادِقٍ مِنْ خَبَرِهَا مُكَذَّبٌ

(31)وَ لَئِنْ تَعَرَّفْتَهَا فِي الدِّيَارِ الْخَاوِيَةِ وَ الرُّبُوعِ الْخَالِيَةِ

(32)لَتَجِدَنَّهَا مِنْ حُسْنِ تَذْكِيرِكَ وَ بَلَاغِ مَوْعِظَتِكَ

(33)بِمَحَلَّةِ الشَّفِيقِ عَلَيْكَ وَ الشَّحِيحِ بِكَ

(34)وَ لَنِعْمَ دَارُ مَنْ لَمْ يَرْضَ بِهَا دَاراً وَ مَحَلُّ مَنْ لَمْ يُوَطِّنْهَا مَحَلًّا

(35)وَ إِنَّ السُّعَدَاءَ بِالدُّنْيَا غَداً هُمُ الْهَارِبُونَ مِنْهَا الْيَوْمَ

(36)إِذَا رَجَفَتِ الرَّاجِفَةُ وَ حَقَّتْ بِجَلَائِلِهَا الْقِيَامَةُ

(37)وَ لَحِقَ بِكُلِّ مَنْسَكٍ أَهْلُهُ وَ بِكُلِّ مَعْبُودٍ عَبَدَتُهُ وَ بِكُلِّ مُطَاعٍ أَهْلُ طَاعَتِهِ

(38)فَلَمْ [يَجْرِ] يُجْزَ فِي عَدْلِهِ وَ قِسْطِهِ يَوْمَئِذٍ خَرْقُ بَصَرٍ فِي الْهَوَاءِ وَ لَا هَمْسُ قَدَمٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا بِحَقِّهِ

(39)فَكَمْ حُجَّةٍ يَوْمَ ذَاكَ دَاحِضَةٌ وَ عَلَائِقِ عُذْرٍ مُنْقَطِعَةٌ

(40)فَتَحَرَّ مِنْ أَمْرِكَ مَا يَقُومُ بِهِ عُذْرُكَ وَ تَثْبُتُ بِهِ حُجَّتُكَ

(41)وَ خُذْ مَا يَبْقَى لَكَ مِمَّا لَا تَبْقَى لَهُ وَ تَيَسَّرْ لِسَفَرِكَ

(42)وَ شِمْ بَرْقَ النَّجَاةِ وَ ارْحَلْ مَطَايَا التَّشْمِيرِ.

متن فارسی

 از سخنان آن حضرت است که آن را موقع تلاوت آیه«یا ایها الانسان ما غرّک بربّک الکریم» فرموده است.

(1)انسان مسئولی است که حجت و دلیلش باطل و سست­تر است، ومغروری است که عذر و بهانه­اش بسیار پوچ و بریده شده است.

(2)جهالت و نادانی خود راظاهر و محکم نموده است.

(3)ای انسان چه چیز تو را بر گناه نمودنت جری و گستاخ نموده است.

(4)و چه چیز تو را بر پرودگارت مغرور نموده، و چه چیز تو را بر هلاکت و تباهی خودت مأنوس کرده است.

(5)آیا درد تو بهبودی ندارد، و یا خواب ترا بیداری نیست.

(6)آیا بر خودت رحم نمی­کنی آن مقداری که به دیگران می­کنی.

(7)بسا می­شود که شخصی را جلو حرارت آفتای می­بینی به او سایه می­افکنی.

(8)یا کسی را گرفتار دردی می­بینی که درد بدنش را می­سوزاند از ترحم و رقّت به او گریه می­کنی.

(9)پس چه چیز تو را بر دردت صبور و برگرفتاریها سخت­کوش نموده است.

(10)و چه چیز تو را غافل و آرام نموده از گریه کردن بر نفس خودت در صورتی که آن عزیزترین نفسها است به تو.

(11)و چگونه شبانه نازل شده خشم و عذاب تو را بیدار نمی­کند در حالی­که در معصیت کاری پایه­های غضب او را پیموده­ای.

(12)پس به مرض سستی قلب خود با تصمیم و تلاش معالجه کن.

(13)و از حال غفلت دیده­ات با بیداری چاره کن.

(14)و خدا را فرمانبردار، و با یاد او انس گیرنده باش.

(15)و مجسم کن در حال پشت نمودن و اعراض کردن خود از او توجه کردن او را بتو(در حالی­که تو از او اعراض کرده­ای اه به تو توجه دارد).

(16)تورا به سوی عفو خود می­خواند، و به فضل و احسان خود غوطه­ ور مبساز درحالی_که تو از او به سوی دیگری روگردانی.

(17)متعالی است قوی و توانایی که چقدر کریم است.

(18)و چه قدر پست و ضعیفی تو که جرأت یافته­ای بر مخالفت ونافرمانی او

(19)درحالی­که که تو در پناه وپوشش او اقامت داری، و در وسعت فضل و احسان او حرکت و گردش می­کنی.

(20)پس فضل و احسانش را از تودریغ نداشته، و پرده خود را از برنداشته.

(21)و به یک چشم به هم زدن از لطف او خالی نبوده­ای.:نعمتی در حق تو احداث می­کند.

(22)یا گناه تورا می­پوشاند، ویا گرفتاری و بلایی را از تو برطرف می­سازد.

(23)پس درباره او گمانت چیست اگر از او اطات میکردی.

(24)به خدا سوگند اگر این معامله و رفتار(احسان و نیکی از طرف خدا و معصیت و نافرمانی از طرف بنده)در بین دو نفر که در قوت متفق و در قدرت هم­وزن هستند اتفاق می­افتاد.

(25)تو خود(ای انسان)حکم میکردی به بدی اخلاق و زشتی اعمال خود(یعنی اگر یک فردی مانند تو به تو نیکی می­کرد و تو به او بدی می­کردی تو خود اقرار به بدخلقی و زشتی رفتار خود میکردی، تا چه رسد به انیکه با خدا این­طور رفتار کنی).

(26)و حق را می­گویم که دنیا تو ر فریب نداده بلکه تو فریفته او شده­ای.

(27)اسباب موعظه و عبرت خود را به تو نمایان و آشکار کرده و به طور مساوی بر تو اعلان نموده(مانند اعلان بر دیکران به تو هم اعلان نموده است).

(28)و دنیا در وعده خود به تو بر جسم تو بلا و بر قوت و قدرتت نقصان نازل خواهد شد.

(29)راستگوتر و باوفاتر است از اینکه به تو دروغ بگوید یا تو را فریب دهد.

(30)و چه بسا پند و نصیحت دهنده دنیا که نزد تو متهم است(و تو سخن او را باور نمی­کنی) و چه بسیار است راست گوینده خبر دنیا که تو آنرا تکذیب می­کنی.

(31)و اگر از او (دنیا) معرفت بحویی در خانه­های فروریخته و منزلهای خالی.

(32)هر آینه می­یابی آنرا در راه بهتر یادآوری نمودنت، و کامل موعظه نمودن برای تو

(33)به مانند شخص مهربان بر تو، و حریص بر نفع و خیرتو.

(34)و چه خوب خانه است برای کسی که آنرا به خود خانه نپسندیده،و چه خوب محل است برای کسی که آنرا برای خود محل وطن ندانسته است.

(35)فردا کسانی با دنیا خوشبحت هستند که امروز از آن فرار می­کنند.

(36)زمانی زمین مضطرب بلرزه درآید، و قیامت با سختیها و حوادث بزرگش برقرار شود.

(37)و ملحق شود به هر دینی اهل آن، و به هر معبودی عبادت کنندگانش، و به هر بزرگ و مطاعی اهل اطاعت او.

(38)پس جریان نیابد در عدالت و دادگری او در آن روز درباره نگاه انداختن در هوا و آهسته قدم برداشتن در زمین مگر با حق(یعنی درباره چیزهای کوچک و بزرگ با حق اجرای عدالت میشود).

در بعض نسخه ها جمله بالا«فلم یجز» ضبط شده یعنی عبور نمی­کند و جایز نمی­باشد، ودر بعضی «فلم یجز» ضبط شده یعنی پاداش داده نمی­شود مگر با حق.

(39)پس چه بسا حجت و دلیل که درآن روز باطل خواهد بود، و چه بسا علاقه­های عذر و بهانه قطع می­گردد.

(40)پس تلاش و آماده کن از کارت و عملت چیزی که با آن عذرت برپا و حجت و دلیلت ثابت شود.

(41)و بگیر آنچه برای تو می­ماند از آنچه تو برای آن نمی­مانی(آز دنیا برای آخرت توشه بگیر) و آماده سفرت باش.

(42)و برق وروشنایی نجات را در نظر بگیر،و مرکبهای جدیت و تلاش را به حرکت درآور.