متن عربی

«114»
114- و من خطبة له (علیه السلام) فی الاستسقاء :
اللَّهُمَّ قَدِ انْصَاحَتْ جِبَالُنَا وَ اغْبَرَّتْ أَرْضُنَا وَ هَامَتْ دَوَابُّنَا وَ تَحَیرَتْ فِی مَرَابِضِهَا وَ عَجَّتْ عَجِیجَ الثَّکالَی عَلَی أَوْلَادِهَا وَ مَلَّتِ التَّرَدُّدَ فِی مَرَاتِعِهَا وَ الْحَنِینَ إِلَی مَوَارِدِهَا اللَّهُمَّ فَارْحَمْ أَنِینَ الْآنَّةِ وَ حَنِینَ الْحَانَّةِ اللَّهُمَّ فَارْحَمْ حَیرَتَهَا فِی مَذَاهِبِهَا وَ أَنِینَهَا فِی مَوَالِجِهَا اللَّهُمَّ خَرَجْنَا إِلَیک حِینَ اعْتَکرَتْ عَلَینَا حَدَابِیرُ السِّنِینَ وَ أَخْلَفَتْنَا مَخَایلُ الْجُودِ فَکنْتَ الرَّجَاءَ لِلْمُبْتَئِسِ وَ الْبَلَاغَ لِلْمُلْتَمِسِ نَدْعُوک حِینَ قَنَطَ الْأَنَامُ وَ مُنِعَ الْغَمَامُ وَ هَلَک السَّوَامُ أَلَّا تُؤَاخِذَنَا بِأَعْمَالِنَا وَ لَا تَأْخُذَنَا بِذُنُوبِنَا وَ انْشُرْ عَلَینَا رَحْمَتَک بِالسَّحَابِ الْمُنْبَعِقِ وَ الرَّبِیعِ الْمُغْدِقِ وَ النَّبَاتِ الْمُونِقِ سَحّاً وَابِلًا تُحْیی بِهِ مَا قَدْ مَاتَ وَ تَرُدُّ بِهِ مَا قَدْ فَاتَ اللَّهُمَّ سُقْیا مِنْک مُحْییةً مُرْوِیةً تَامَّةً عَامَّةً طَیبَةً مُبَارَکةً هَنِیئَةً مَرِیعَةً زَاکیاً نَبْتُهَا ثَامِراً فَرْعُهَا نَاضِراً وَرَقُهَا تُنْعِشُ بِهَا الضَّعِیفَ مِنْ عِبَادِک وَ تُحْیی بِهَا الْمَیتَ مِنْ بِلَادِک اللَّهُمَّ سُقْیا مِنْک تُعْشِبُ بِهَا نِجَادُنَا وَ تَجْرِی بِهَا وِهَادُنَا وَ یخْصِبُ بِهَا جَنَابُنَا وَ تُقْبِلُ بِهَا ثِمَارُنَا وَ تَعِیشُ بِهَا مَوَاشِینَا وَ تَنْدَی بِهَا أَقَاصِینَا وَ تَسْتَعِینُ بِهَا ضَوَاحِینَا مِنْ بَرَکاتِک الْوَاسِعَةِ وَ عَطَایاک الْجَزِیلَةِ عَلَی بَرِیتِک الْمُرْمِلَةِ وَ وَحْشِک الْمُهْمَلَةِ وَ أَنْزِلْ عَلَینَا سَمَاءً مُخْضِلَةً مِدْرَاراً هَاطِلَةً یدَافِعُ الْوَدْقُ مِنْهَا الْوَدْقَ وَ یحْفِزُ الْقَطْرُ مِنْهَا الْقَطْرَ غَیرَ خُلَّبٍ بَرْقُهَا وَ لَا جَهَامٍ عَارِضُهَا وَ لَا قَزَعٍ رَبَابُهَا وَ لَا شَفَّانٍ ذِهَابُهَا حَتَّی یخْصِبَ لِإِمْرَاعِهَا الْمُجْدِبُونَ وَ یحْیا بِبَرَکتِهَا الْمُسْنِتُونَ فَإِنَّک تُنْزِلُ الْغَیثَ مِنْ بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَ تَنْشُرُ رَحْمَتَک وَ أَنْتَ الْوَلِی الْحَمِیدُ.
تفسیر ما فی هذه الخطبة من الغریب 
قال السید الشریف رضی الله عنه : قوله (علیه السلام) انصاحت جبالنا أی تشققت من المحول یقال انصاح الثوب إذا انشق و یقال أیضا انصاح النبت و صاح و صوح إذا جف و یبس کله بمعنی. و قوله و هامت دوابُّنا أی عطشت و الهُیام العطش. و قوله حدابیر السنین جمع حِدْبار و هی الناقة التی أنضاها السیر فشبه بها السنة التی فشا فیها الجدب قال ذو الرمة :
حَدَابِیرُ ما تَنْفَک إلاّ مُنَاخَةً * عَلی الخَسْفِ أوْ نَرْمِی بِهَا بَلَدَاً قَفْرَا
و قَوَْلُهُ : و لا قزع ربابها القزع القطع الصغار المتفرقة من السحاب. و قوله و لا شَفَّان ذهابها فإن تقدیره و لا ذات شَفَّان ذهابها و الشَفَّان الریح الباردة و الذهاب الأمطار اللینة فحذف ذات لعلم السامع به.

متن فارسی

در طلب باران

خطبه ای است از امیرالمومنین درباره طلب باران:
 خداوندا، به راستی کوههای ما از شدت خشکی شکاف برداشت و سرزمین ما (در اثر نباریدن باران) گرد آلود شد، چهارپایان ما تشنه گردیدند و در محلهای نگهداری خود، سرگردان شدند و همچون زنان بچه مرده در سوگ فرزندانشان، به فریاد آمده و از آمد و رفت به چراگاههایشان و رفتن به سوی آبشخورهای خود، (و نیافتن گیاه و آب) خسته شده اند، خداوندا، به ناله بزغالگان و فریاد حزن آلود ماده شتران، رحم کن، خداوندا، به سر گردانی این حیوانات در راههایشان و ناله آنها در مدخل جایگاههایشان، رحم کن، خداوندا، ما زمانی به سوی تو آمدیم که سالهای خشک مانند شترانی لاغر و نزار از بسیاری راه رفتن که ازدحام کرده باشند به ما رو آورده است، و ابرهایی که باران زا پنداشته می شود، نمی بارد و به ما پشت کرده، (خدایا) تو امید نامیدان و محزونان و زیان دیدگان و کفایت کننده امر درخواست کنندگان هستی.
 در این هنگام که همه مردم ناامید شده اند و ابر از باریدن ایستاده و چرندگان (از تشنگی و گرسنگی) هلاک گردیده اند، از تو درخواست می کنیم که ما را در نتیجه اعمالمان مورد بازخواست قرار ندهی و ما را به گناهانمان ماخوذ نداری (خدایا) رحمت خود را به وسیله ابری پر بار که بشکافد و باران از آن بریزد و با فرا رسیدن بهاری پر آب و گیاهانی زیبا و نشاط آور بر ما فرو فرست و بگستران، بارانی با ریزشی شدید که با باریدن آن، زمینهای مرده از بی آبی را زنده سازی و آنچه (در اثر خشکسالی) از دست رفته، بازگردانی، خداوندا (ما را سیراب کن) سیراب کردنی از سوی خود با فرو فرستادن بارانی زنده کننده و سیراب سازنده، تمام و کامل و همه گیر، پاکیزه و با برکت، گوارا و فراوان کننده نعمت، تا گیاهی که در نتیجه آن می روید نمو کند و شاخه درختی که در اثر آن میوه می دهد پر ثمر و برگ آن گیاه و درخت تر و تازه باشد، بارانی که به وسیله آن، بندگان ضعیف خود را به نشاط آوری و به نوا برسانی و شهرهای مرده (و خشک شده از بی آبی) خود را با باریدن آن، زنده گردانی، خداوندا، بارانی از سوی خود فرو فرست که در نتیجه آن در زمینهای بلند ما گیاه بروید و آب در زمینهای پست جاری شود و در اطراف ما، فراوانی، پدید آید و به وسیله آن، میوه های ما به دست آید و چهارپایان و گوسفندان ما به وسیله آن زنده مانند و زیست نمایند، زمینهای دور ما (نیز) از آن برخوردار گردد، و در آباد ساختن نواحی کم درخت (یا بی درخت) اطراف و نزدیکمان، از آن یاری جوییم (اینها را) از برکات وسیع و از بخششهای عظیم و بزرگ خود بر خلق تنگدست و حیوانات وحشی بی صاحب و بی سرپرست، به ما عطا فرما، و آسمانی (ظ- مقصود ابر است) پر باران و تر کننده، با ریزشی پی درپی که از غایت انبوهی بارانهای آن به همدیگر برخورد کند و هر قطره ای، قطره دیگر را کنار بزند، بر ما فرو فرست، نه ابری که برق از آن بر خیزد، اما نبارد و نه ابری بی باران که در کرانه های آسمان پدیدار گردد و نه ابری سفید با قطعه های کوچک و پراکنده و نه ابری با نسیمی سرد با بارانی اندک (خداوندا درخواستهای ما را اجابت فرما) تا قحطی زدگان در نتیجه فراوانی نعمتی که به وجود خواهد آمد در گشایش و آسایش قرار گیرند و مردمی که با خشکسالی دست به گریبانند از برکات آن، زنده شوند، پس به حقیقت تو هستی که پس از آنکه بندگانت نومید شدند، باران فرو می فرستی و رحمت خود را می گستری و تو سرپرستی ستوده شده می باشی.
 شریف رضی گوید: تفسیر و بیان الفاظ غریبی که در این خطبه یافته می شود: گفته آن حضرت علیه السلام: (انصاحت جبالنا) یعنی کوههای ما در اثر خشکی شکاف برداشت، در وقتی گفته می شود ، (انصاح الثوب) که جامه از هم دریده شود و نیز در هنگامی (انصاح النبت وصاح وصوح) می گویند که گیاه خشک گردد.
 و گفته امیرالمومنین (علیه السلام) که: (و هامت دوابنا) یعنی چارپایان ما تشنه شدند، (هیام) به معنی عطش است و باز گفته آن حضرت: (حدابیرالسنین) جمع حدبار و آن، شتر ماده ای است که راه رفتن، آن را لاغر ساخته است، امیرالمومنین (علیه السلام) سالی را که خشکسالی در آن آشکار گردیده و شیوع یافته به چین شتری تشبیه کرده است، ذوالرمه گفته است: حدا بیرما تنفک الا مناخه علی الخسف او نرمی بها بلدا قفرا (شتران لاغر شده از راه رفتن که از همدیگر جدا نمی گردند جز هنگام خفتن در حال گرسنگی یا در موقعی که آنها را در سرزمینی بی آب و گیاه بیفکنیم) و گفته امیرالمومنین (علیه السلام): (و لا قزع ربابها) قزع قطعه های کوچک و پراکنده ابر است، و گفته آن حضرت: (و لا شفان ذهابها) که همانا در اصل ذات شفان ذهابها بوده و شفان باد سرد است و ذهاب بارانهای ملایم و نرم است، پس لفظ ذات حذف شد زیرا شنونده به مفهوم آن، عالم و آگاه است.