او يکي از رجال علم و ادب و سياست در عصر خود بشمار ميرفت، امير علي شير اصلا از قوم جغتا بود و با زبان فارسي و ترکي شعر ميگفت، او در فارسي نوائي تخلص ميکرد و سروده هاي وي در اين دو زبان معروف ميباشند، شرح حال و زندگي امير علي شير و آثار او بسيار مشروح است.
نوائي در مشهد مقدس به تحصيل پرداخت و مدتي از عمرش را در اين شهر گذرانيد، او در زمان سلطنت سلطان حسين مرزا بايقرابه وزارت او منصوب شد و در هرات اقامت گزيد و به امور دولتي و حکومتي پرداخت و از علم و ادب و هنر ترويج کرد.
امير علي شير به کارهاي خير و ساختن رباط ها براي آسايش مسافران همت گماشت و آثار فراواني از خود به جاي گذاشت که هنوز تعدادي از آن ها در خراسان به جاي ماندهاند، و در هرات هم هنوز نشانه هائي از او هست، که نامش را زنده نگاه داشته است.
علي شير نوائي به مشهد مقدس حضرت رضا عليه السلام هم سخت دل بسته بود، و چون مدتي از عمرش را در اين شهر گذرانده و در اين بلده مقدسه علم و دانش فرا گرفته بود، در عمران و آبادي مشهد و توسعه حرم مطهر امام رضا عليه السلام همت گمارد.
ايوان امير علي شير در صحن عتيق امام عليه السلام از آثار او ميباشد که بعدا در زمان نادر شاه طلا شده است، و اکنون به ايوان طلاي صحن کهنه معروف است، او در مشهد آثار ديگري هم دارد که در اين مختصر نمي توان آنها را ذکر نمود.
شيخ آغا بزرگ تهراني رضوان الله عليه در کتاب الذريعه خود امير علي شير را از شارحان نهج البلاغه ذکر ميکند و گويد: او کلمات قصار علي عليه السلام را که در نهج البلاغه آمده به شعر ترکي ترجمه کرده و بنظم آورده است و هم چنين کتاب نثر اللئالي راهم به فارسي ترجمه نموده است.
زندگي علمي، ادبي و سياسي او بسيار مفصل است و هم چنين آثار خيريه او از مسجد، مدرسه، کاروانسرا و رباط، در خراسان و ترکستان بسيار زياد بوده و ما ان شاء الله در موسوعه بزرگ «تاريخ مشهد امام رضا عليه السلام» به تفصيل از حالات و خصوصيات و آثار علمي و عمراني او بحث خواهيم کرد.
امير علي شير نوائي در سال 841 متولد شد و در سال 906 در هرات درگذشت و در همان جا مدفون گشت، قبر او اکنون در باغ گوهر شاد واقع در خيابان شهر هرات در کنار قبر گوهر شاد قرار داد و در نگارنده اين مقاله هنگام سفر به هرات از آن ديدن کرده است.
منبع : عزيز الله عطاردي؛ علماي خراسان و نهج البلاغه؛ص 27، 28.