ستودن بيش از آنچه كه سزاوار است نوعى چاپلوسى ، و كمتر از آن ، درماندگى يا حسادت است.
مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت

خانه  >   ترجمه ( عبدالمحمد آیتی)  >  به عثمان بن حنيف ( نامه شماره 45 )

خطبـه ها
نامـــه ها
حکمت ها
غرائب الکلم
برای دسترسی سریع به حکمت مورد نظر، شماره حکمت را وارد کنید

متن عربی

(45) (و من كتاب له ( عليه السلام  )) إلى عثمان ابن حنيف الأنصاري و هو عامله على البصرة و قد بلغه أنه دعي إلى وليمة قوم من أهلها فمضى إليها

  1. أَمَّا بَعْدُ يَا ابْنَ حُنَيْفٍ فَقَدْ بَلَغَنِي أَنَّ رَجُلًا مِنْ فِتْيَةِ أَهْلِ  الْبَصْرَةِ دَعَاكَ إِلَى مَأْدَبَةٍ فَأَسْرَعْتَ إِلَيْهَا تُسْتَطَابُ لَكَ الْأَلْوَانُ وَ تُنْقَلُ إِلَيْكَ الْجِفَانُ
  2. وَ مَا ظَنَنْتُ أَنَّكَ تُجِيبُ إِلَى طَعَامِ قَوْمٍ عَائِلُهُمْ مَجْفُوٌّ وَ غَنِيُّهُمْ مَدْعُوٌّ فَانْظُرْ إِلَى مَا تَقْضِمُهُ مِنْ هَذَا الْمَقْضَمِ فَمَا اشْتَبَهَ عَلَيْكَ عِلْمُهُ فَالْفِظْهُ وَ مَا أَيْقَنْتَ بِطِيبِ وَجْهِهِ فَنَلْ مِنْهُ
  3. أَلَا وَ إِنَّ لِكُلِّ مَأْمُومٍ إِمَاماً يَقْتَدِي بِهِ وَ يَسْتَضِي ءُ بِنُورِ عِلْمِهِ أَلَا وَ إِنَّ إِمَامَكُمْ قَدِ اكْتَفَى مِنْ دُنْيَاهُ بِطِمْرَيْهِ وَ مِنْ طُعْمِهِ بِقُرْصَيْهِ أَلَا وَ إِنَّكُمْ لَا تَقْدِرُونَ عَلَى ذَلِكَ وَ لَكِنْ أَعِينُونِي بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَادٍ
  4. فَوَاللَّهِ مَا كَنَزْتُ مِنْ دُنْيَاكُمْ تِبْراً وَ لَا ادَّخَرْتُ مِنْ غَنَائِمِهَا وَفْراً وَ لَا أَعْدَدْتُ لِبَالِي ثَوْبِي طِمْراً
  5. بَلَى كَانَتْ فِي أَيْدِينَا فَدَكٌ مِنْ كُلِّ مَا أَظَلَّتْهُ السَّمَاءُ فَشَحَّتْ عَلَيْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ وَ سَخَتْ عَنْهَا نُفُوسُ قَوْمٍ آخَرِينَ وَ نِعْمَ الْحَكَمُ اللَّهُ
  6. وَ مَا أَصْنَعُ بِفَدَكٍ وَ غَيْرِ فَدَكٍ وَ النَّفْسُ مَظَانُّهَا فِي غَدٍ جَدَثٌ تَنْقَطِعُ فِي ظُلْمَتِهِ آثَارُهَا وَ تَغِيبُ أَخْبَارُهَا وَ حُفْرَةٌ لَوْ زِيدَ فِي فُسْحَتِهَا وَ أَوْسَعَتْ يَدَا حَافِرِهَا لَأَضْغَطَهَا الْحَجَرُ وَ الْمَدَرُ وَ سَدَّ فُرَجَهَا التُّرَابُ الْمُتَرَاكِمُ
  7. وَ إِنَّمَا هِيَ نَفْسِي أَرُوضُهَا بِالتَّقْوَى لِتَأْتِيَ آمِنَةً يَوْمَ الْخَوْفِ الْأَكْبَرِ وَ تَثْبُتَ عَلَى جَوَانِبِ الْمَزْلَقِ
  8. وَ لَوْ شِئْتُ لَاهْتَدَيْتُ الطَّرِيقَ إِلَى مُصَفَّى هَذَا الْعَسَلِ وَ لُبَابِ هَذَا الْقَمْحِ وَ نَسَائِجِ هَذَا الْقَزِّ .
  9. وَ لَكِنْ هَيْهَاتَ أَنْ يَغْلِبَنِي هَوَايَ وَ يَقُودَنِي جَشَعِي إِلَى تَخَيُّرِ الْأَطْعِمَةِ وَ لَعَلَّ بِالْحِجَازِ أَوْ الْيَمَامَةِ مَنْ لَا طَمَعَ لَهُ فِي الْقُرْصِ وَ لَا عَهْدَ لَهُ بِالشِّبَعِ
  10. أَوْ أَبِيتَ مِبْطَاناً وَ حَوْلِي بُطُونٌ غَرْثَى وَ أَكْبَادٌ حَرَّى أَوْ أَكُونَ كَمَا قَالَ الْقَائِلُ
  11. وَ حَسْبُكَ دَاءً أَنْ تَبِيتَ بِبِطْنَةٍ وَ حَوْلَكَ أَكْبَادٌ تَحِنُّ إِلَى الْقِدِّ
  12. أَ أَقْنَعُ مِنْ نَفْسِي بِأَنْ يُقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ لَا أُشَارِكَهُمْ فِي مَكَارِهِ الدَّهْرِ أَوْ أَكُونَ أُسْوَةً لَهُمْ فِي جُشُوبَةِ الْعَيْشِ
  13. فَمَا خُلِقْتُ لِيَشْغَلَنِي أَكْلُ الطَّيِّبَاتِ كَالْبَهِيمَةِ الْمَرْبُوطَةِ هَمُّهَا عَلَفُهَا أَوِ الْمُرْسَلَةِ شُغْلُهَا تَقَمُّمُهَا تَكْتَرِشُ مِنْ أَعْلَافِهَا وَ تَلْهُو عَمَّا يُرَادُ بِهَا أَوْ أُتْرَكَ سُدًى أَوْ أُهْمَلَ عَابِثاً أَوْ أَجُرَّ حَبْلَ الضَّلَالَةِ أَوْ أَعْتَسِفَ طَرِيقَ الْمَتَاهَةِ
  14. وَ كَأَنِّي بِقَائِلِكُمْ يَقُولُ إِذَا كَانَ هَذَا قُوتَ ابْنِ أَبِي طَالِبٍ فَقَدْ قَعَدَ بِهِ الضَّعْفُ عَنْ قِتَالِ الْأَقْرَانِ وَ مُنَازَلَةِ الشُّجْعَانِ
  15. أَلَا وَ إِنَّ الشَّجَرَةَ الْبَرِّيَّةَ أَصْلَبُ عُوداً وَ الرَّوَائِعَ الْخَضِرَةَ أَرَقُّ جُلُوداً وَ النَّبَاتَاتُ الْبَدَوِيَّةُ أَقْوَى وُقُوداً وَ أَبْطَأُ خُمُوداً
  16. وَ أَنَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ كَالصِّنْوِ مِنَ الصِّنْوِ وَ الذِّرَاعِ مِنَ الْعَضُدِ وَ اللَّهِ لَوْ تَظَاهَرَتِ الْعَرَبُ عَلَى قِتَالِي لَمَا وَلَّيْتُ عَنْهَا وَ لَوْ أَمْكَنَتِ الْفُرَصُ مِنْ رِقَابِهَا لَسَارَعْتُ إِلَيْهَا
  17. وَ سَأَجْهَدُ فِي أَنْ أُطَهِّرَ الْأَرْضَ مِنْ هَذَا الشَّخْصِ الْمَعْكُوسِ وَ الْجِسْمِ الْمَرْكُوسِ حَتَّى تَخْرُجَ الْمَدَرَةُ مِنْ بَيْنِ حَبِّ الْحَصِيدِ
  18. وَ مِنْ هَذَا الْكِتَابِ وَ هُوَ آخِرُهُ  إِلَيْكِ عَنِّي يَا دُنْيَا فَحَبْلُكِ عَلَى غَارِبِكِ قَدِ انْسَلَلْتُ مِنْ  مَخَالِبِكِ وَ أَفْلَتُّ مِنْ حَبَائِلِكِ وَ اجْتَنَبْتُ الذَّهَابَ فِي مَدَاحِضِكِ
  19. أَيْنَ الْقُرُونُ الَّذِينَ غَرَرْتِهِمْ بِمَدَاعِبِكِ أَيْنَ الْأُمَمُ الَّذِينَ فَتَنْتِهِمْ بِزَخَارِفِكِ هَا هُمْ رَهَائِنُ الْقُبُورِ وَ مَضَامِينُ اللُّحُودِ
  20. وَ اللَّهِ لَوْ كُنْتِ شَخْصاً مَرْئِيّاً وَ قَالِباً حِسِّيّاً لَأَقَمْتُ عَلَيْكِ حُدُودَ اللَّهِ فِي عِبَادٍ غَرَرْتِهِمْ بِالْأَمَانِيِّ وَ أُمَمٍ أَلْقَيْتِهِمْ فِي الْمَهَاوِي وَ مُلُوكٍ أَسْلَمْتِهِمْ إِلَى التَّلَفِ وَ أَوْرَدْتِهِمْ مَوَارِدَ الْبَلَاءِ إِذْ لَا وِرْدَ وَ لَا صَدَرَ
  21. هَيْهَاتَ مَنْ وَطِئَ دَحْضَكِ زَلِقَ وَ مَنْ رَكِبَ لُجَجَكِ غَرِقَ وَ مَنِ ازْوَرَّ عَنْ حِبَالِكِ وُفِّقَ .
  22. وَ السَّالِمُ مِنْكِ لَا يُبَالِي إِنْ ضَاقَ بِهِ مُنَاخُهُ وَ الدُّنْيَا عِنْدَهُ كَيَوْمٍ حَانَ انْسِلَاخُهُ  
  23. اعْزُبِي عَنِّي فَوَاللَّهِ لَا أَذِلُّ لَكِ فَتَسْتَذِلِّينِي وَ لَا أَسْلَسُ لَكِ فَتَقُودِينِي وَ ايْمُ اللَّهِ يَمِيناً أَسْتَثْنِي فِيهَا بِمَشِيئَةِ اللَّهِ لَأَرُوضَنَّ نَفْسِي رِيَاضَةً تَهُشُّ مَعَهَا إِلَى الْقُرْصِ إِذَا قَدَرَتْ عَلَيْهِ مَطْعُوماً وَ تَقْنَعُ بِالْمِلْحِ مَأْدُوماً
  24. وَ لَأَدَعَنَّ مُقْلَتِي كَعَيْنِ مَاءٍ نَضَبَ مَعِينُهَا مُسْتَفْرَغَةً دُمُوعُهَا
  25. أَ تَمْتَلِئُ السَّائِمَةُ مِنْ رِعْيِهَا فَتَبْرُكَ وَ تَشْبَعُ الرَّبِيضَةُ مِنْ عُشْبِهَا فَتَرْبِضَ
  26. وَ يَأْكُلُ عَلِيٌّ مِنْ زَادِهِ فَيَهْجَعُ قَرَّتْ إِذاً عَيْنُهُ إِذَا اقْتَدَى بَعْدَ السِّنِينَ الْمُتَطَاوِلَةِ بِالْبَهِيمَةِ الْهَامِلَةِ وَ السَّائِمَةِ الْمَرْعِيَّةِ
  27. طُوبَى لِنَفْسٍ أَدَّتْ إِلَى رَبِّهَا فَرْضَهَا وَ عَرَكَتْ بِجَنْبِهَا بُؤْسَهَا وَ هَجَرَتْ فِي اللَّيْلِ غُمْضَهَا حَتَّى إِذَا غَلَبَ الْكَرَى عَلَيْهَا افْتَرَشَتْ أَرْضَهَا وَ تَوَسَّدَتْ كَفَّهَا فِي مَعْشَرٍ أَسْهَرَ عُيُونَهُمْ خَوْفُ مَعَادِهِمْ وَ تَجَافَتْ عَنْ مَضَاجِعِهِمْ جُنُوبُهُمْ
  28. وَ هَمْهَمَتْ بِذِكْرِ رَبِّهِمْ شِفَاهُهُمْ وَ تَقَشَّعَتْ بِطُولِ اسْتِغْفَارِهِمْ ذُنُوبُهُمْ ( أُولئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ)
  29. فَاتَّقِ اللَّهَ يَا ابْنَ حُنَيْفٍ وَ لْتَكْفِكَ أَقْرَاصُكَ لِيَكُونَ مِنَ النَّارِ خَلَاصُكَ

متن فارسی

نامه ای از آن حضرت (علیه السلام) به عثمان بن حنيف که عامل او در بصره بود، وقتی که شنيد به مهمانی قومی از مردم بصره دعوت شده و به آنجا رفته است.

  1. اما بعد. ای پسر حنيف به من خبر رسيده که مردی از جوانان بصره تو را به سوری فرا خوانده و تو نيز بدانجا شتافته ای. سفره ای رنگين برايت افکنده و کاسه ها پيشت نهاده.
  2. هرگز نمی پنداشتم که تو دعوت مردمی را اجابت کنی که بينوايان را از در می رانند و توانگران را بر سفره می نشانند. بنگر که در خانه اين کسان چه می خوری، هر چه را در حلال بودن آن ترديد داری از دهان بيفکن و آنچه را، که يقين داری که از راه حلال به دست آمده است، تناول نمای.
  3. بدان، که هر کس را امامی است که بدو اقتدا می کند و از نور دانش او فروغ می گيرد. اينک امام شما از همه دنيايش به پيرهنی و ازاری و از همه طعامهايش به دو قرص نان اکتفا کرده است. البته شما را يارای آن نيست که چنين کنيد، ولی مرا به پارسايی و مجاهدت و پاکدامنی و درستی خويش ياری دهيد.
  4. به خدا سوگند، از دنيای شما پاره زری نيندوخته ام و از همه غنايم آن مالی ذخيره نکرده ام. و به جای اين جامه، که اينک کهنه شده است، جامه ای ديگر آماده نساخته ام.
  5. آری، در دست ما از آنچه آسمان بر آن سايه افکنده است، «فدکی» بود که قومی بر آن بخل ورزيدند و قومی ديگر از سر آن گذشتند و بهترين داور خداوند است.
  6. فدک و جز فدک را چه می خواهم که فردا ميعاد آدمی گور است. در تاريکی آن آثارش محو می شود و آوازه اش خاموش می گردد. حفره ای که هر چه فراخش سازند يا گور کن بر وسعتش افزايد، سنگ و کلوخ تن آدمی را خواهد فشرد و روزنه هايش را توده های خاک فرو خواهد بست.
  7. و من امروز نفس خود را به تقوا می پرورم تا فردا، در آن روز وحشت بزرگ، ايمن باشد و بر لبه آن پرتگاه لغزنده استوار ماند.
  8. اگر بخواهم به عسل مصفا و مغز گندم و جامه های ابريشمين، دست می يابم.
  9. ولی، هيهات که هوای نفس بر من غلبه يابد و آزمندی من مرا به گزينش طعامها بکشد و حال آنکه، در حجاز يا در يمامه بينوايی باشد که به يافتن قرص نانی اميد ندارد و هرگز مزه سيری را نچشيده باشد.
  10. يا شب با شکم انباشته از غذا سر بر بالين نهم و در اطراف من شکمهايی گرسنه و جگرهايی تشنه باشد. آيا چنان باشم که شاعر گويد:
  11. و حسبک داء آن تبيت ببطنة            و حولک اکباد تحنّ الی القدّ
    «تو را اين درد بس که شب با شکم سير بخوابی و در اطراف تو گرسنگانی باشند در آرزوی پوست بزغاله ای»
  12. آيا به همين راضی باشم که مرا امير المؤمنين گويند و با مردم در سختيهای روزگارشان مشارکت نداشته باشم يا آنکه در سختی زندگی مقتدايشان نشوم
  13. مرا برای آن نيافريده اند که چون چارپايان در آغل بسته که همه مقصد و مقصودشان نشخوار علف است، غذاهای لذيذ و دلپذير به خود مشغولم دارد يا همانند آن حيوان رها گشته باشم که تا چيزی بيابد و شکم از آن پر کند، خاکروبه ها را به هم می زند و غافل از آن است که از چه روی فربه اش می سازند. و مرا نيافريده اند که بی فايده ام واگذارند، يا بيهوده ام انگارند، يا گمراهم خواهند و در طريق حيرت سرگردانم پسندند
  14. گويی يکی از شما را می بينم که می گويد، اگر قوت پسر ابو طالب چنين است، بايد که ناتوانيش از پای بيفکند و از نبرد با هماوردان و کوشيدن با دليران بازش دارد.
  15. بدانيد، که آن درخت که در بيابانها پرورش يافته، چوبی سخت تر دارد و بوته های سرسبز و لطيف، پوستی بس نازک. آری، درختان بيابانی را به هنگام سوختن، شعله نيرومندتر باشد و آتش بيشتر.
  16. من و رسول خدا، مانند دو شاخه ايم که از يک تنه روييده باشند و نسبت به هم چون ساعد و بازو هستيم. به خدا سوگند، که اگر همه اعراب پشت به پشت هم دهند و به نبرد من برخيزند، روی برنخواهم تافت و اگر فرصت به چنگ آيد به جنگ بر می خيزم
  17. و می کوشم تا زمين را از اين شخص تبهکار کج انديش پاکيزه سازم. چنانکه گندم را پاک کنند و دانه های کلوخ را از آن بيرون اندازند.
  18. ای دنيا از من دور شو، افسارت را به پشتت افکندم. من خود را از چنگالهايت رها کردم و از دامهايت بيرون افکندم و از آن پرتگاهها که بر سر راه من کنده ای اجتناب کرده ام.
  19. آن گردن فرازانی که با دليريهايت فريفتی، اکنون کجايند آن مردمی، که به زرق و برقهايت مفتون ساختی، چه شدند آری همه در گور خفته اند.
  20. به خدا سوگند، اگر تو موجودی مجسم بودی و پيکری محسوس، به خاطر آن گروه از بندگان خدا که به سراب آرزوها فريفته ای و آنها را در گودالهايی که بر سر راهشان تعبيه کرده ای، سرنگون ساخته ای و پادشاهانی که به ورطه نابودی سپرده ای و به آبشخور بلا-  آنجا که هيچکس را از آن بازگشتنی نيست-  کشيده ای، حد خد را بر تو جاری می ساختم.
  21. فسوسا که هر کس بر لغزشگاه تو پای نهاد، سرنگون شد و هرکس کشتی بر گرداب تو راند، غرقه گشت و هر که از چنبر تو سر بيرون کشيد، پيروز شد.
  22. آنکه از تو در امان مانده، باکی از آن ندارد که روزگار بر او تنگ گيرد، زيرا دنيا در نظر او روزی است بر آستان غروب.
  23. از نزد من دور شو، در برابر تو سر فرود نمی آورم که بر من سروری جويی و زمام کارم را به دست تو نسپارم که هر جا که خواهی مرا بکشی. به خدا سوگند-  تا مشيت خداوند چه باشد-  که نفس خويش را چنان پرورش دهم که چون قرص نانی يابد شادمان شود و به جای هر نانخورش به نمک قناعت ورزد.
  24. و چشمانم را چنان به گريه وادارم که سرچشمه اشکش بخشکد و سرشکش به پايان رسد.
  25. آيا شتر، شکم را به چرا انباشته است. و اينک به قرارگاه خود می رود يا آن گوسفند از علف اشباع گشته و اينک به آغل خود روی می نهد
  26. آيا علی نيز سير شده و اينک از تلاش باز ايستاده است اگر علی پس از ساليان دراز به آن گوسفند يا شتر رها شده در علفزار، شباهت يافته باشد، چشمش روشن باد.
  27. خوشا به حال کسی که وظيفه خود را نسبت به پروردگارش گزارده باشد و در بلای خويش صابر باشد و شب هنگام خواب را بر چشم خود حرام کند، يا چون خواب بر او غلبه کند، زمين را نهالی و دستهای خود را بالش سازد. در ميان مردمی که از وحشت قيامت شب را زنده داشته اند و از جامه خواب دوری گزيده اند
  28. و لبهايشان به ذکر پروردگارشان می جنبد و گناهانشان در اثر آمرزش خواستن فراوانشان ناچيز گشته است. «اينان حزب خداوندند و حزب خداوند رستگارند.»
  29. پس ای پسر حنيف، از خدا بترس. به همان چند قرص نان اکتفا کن تا از آتش رهايی يابی.
قبلی بعدی