متن عربی
(25) (و من وصية له ( عليه السلام )) كان يكتبها لمن يستعمله على الصدقات
و إنما ذكرنا هنا جملا منها ليعلم بها أنه ( عليه السلام ) كان يقيم عماد الحق و يشرع أمثلة العدل في صغير الأمور و كبيرها و دقيقها و جليلها
- انْطَلِقْ عَلَى تَقْوَى اللَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَ لَا تُرَوِّعَنَّ مُسْلِماً وَ لَا تَجْتَازَنَّ عَلَيْهِ كَارِهاً وَ لَا تَأْخُذَنَّ مِنْهُ أَكْثَرَ مِنْ حَقِّ اللَّهِ فِي مَالِهِ
- فَإِذَا قَدِمْتَ عَلَى الْحَيِّ فَانْزِلْ بِمَائِهِمْ مِنْ غَيْرِ أَنْ تُخَالِطَ أَبْيَاتَهُمْ ثُمَّ امْضِ إِلَيْهِمْ بِالسَّكِينَةِ وَ الْوَقَارِ حَتَّى تَقُومَ بَيْنَهُمْ فَتُسَلِّمَ عَلَيْهِمْ وَ لَا تُخْدِجْ بِالتَّحِيَّةِ لَهُمْ
- ثُمَّ تَقُولَ عِبَادَ اللَّهِ أَرْسَلَنِي إِلَيْكُمْ وَلِيُّ اللَّهِ وَ خَلِيفَتُهُ لِآخُذَ مِنْكُمْ حَقَّ اللَّهِ فِي أَمْوَالِكُمْ فَهَلْ لِلَّهِ فِي أَمْوَالِكُمْ مِنْ حَقٍّ فَتُؤَدُّوهُ إِلَى وَلِيِّهِ
- فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ لَا فَلَا تُرَاجِعْهُ وَ إِنْ أَنْعَمَ لَكَ مُنْعِمٌ فَانْطَلِقْ مَعَهُ مِنْ غَيْرِ أَنْ تُخِيفَهُ أَوْ تُوعِدَهُ أَوْ تَعْسِفَهُ أَوْ تُرْهِقَهُ فَخُذْ مَا أَعْطَاكَ مِنْ ذَهَبٍ أَوْ فِضَّةٍ
- فَإِنْ كَانَ لَهُ مَاشِيَةٌ أَوْ إِبِلٌ فَلَا تَدْخُلْهَا إِلَّا بِإِذْنِهِ فَإِنَّ أَكْثَرَهَا لَهُ فَإِذَا أَتَيْتَهَا فَلَا تَدْخُلْ عَلَيْهَا دُخُولَ مُتَسَلِّطٍ عَلَيْهِ وَ لَا عَنِيفٍ بِهِ وَ لَا تُنَفِّرَنَّ بَهِيمَةً وَ لَا تُفْزِعَنَّهَا وَ لَا تَسُوءَنَّ صَاحِبَهَا فِيهَا
- وَ اصْدَعِ الْمَالَ صَدْعَيْنِ ثُمَّ خَيِّرْهُ فَإِذَا اخْتَارَ فَلَا تَعَرَّضَنَّ لِمَا اخْتَارَهُ ثُمَّ اصْدَعِ الْبَاقِيَ صَدْعَيْنِ ثُمَّ خَيِّرْهُ فَإِذَا اخْتَارَ فَلَا تَعَرَّضَنَّ لِمَا اخْتَارَهُ فَلَا تَزَالُ كَذَلِكَ حَتَّى يَبْقَى مَا فِيهِ وَفَاءٌ لِحَقِّ اللَّهِ فِي مَالِهِ فَاقْبِضْ حَقَّ اللَّهِ مِنْهُ
- فَإِنِ اسْتَقَالَكَ فَأَقِلْهُ ثُمَّ اخْلِطْهُمَا ثُمَّ اصْنَعْ مِثْلَ الَّذِي صَنَعْتَ أَوَّلًا حَتَّى تَأْخُذَ حَقَّ اللَّهِ فِي مَالِهِ
- وَ لَا تَأْخُذَنَّ عَوْداً وَ لَا هَرِمَةً وَ لَا مَكْسُورَةً وَ لَا مَهْلُوسَةً وَ لَا ذَاتَ عَوَارٍ وَ لَا تَأْمَنَنَّ عَلَيْهَا إِلَّا مَنْ تَثِقُ بِدِينِهِ رَافِقاً بِمَالِ الْمُسْلِمِينَ حَتَّى يُوَصِّلَهُ إِلَى وَلِيِّهِمْ فَيَقْسِمَهُ بَيْنَهُمْ
- وَ لَا تُوَكِّلْ بِهَا إِلَّا نَاصِحاً شَفِيقاً وَ أَمِيناً حَفِيظاً غَيْرَ مُعَنِّفٍ وَ لَا مُجْحِفٍ وَ لَا مُلْغِبٍ وَ لَا مُتْعِبٍ
- ثُمَّ احْدُرْ إِلَيْنَا مَا اجْتَمَعَ عِنْدَكَ نُصَيِّرْهُ حَيْثُ أَمَرَ اللَّهُ فَإِذَا أَخَذَهَا أَمِينُكَ فَأَوْعِزْ إِلَيْهِ أَنْ لَا يَحُولَ بَيْنَ نَاقَةٍ وَ بَيْنَ فَصِيلِهَا وَ لَا يَمْصُرَ لَبَنَهَا فَيَضُرَّ ذَلِكَ بِوَلَدِهَا وَ لَا يَجْهَدَنَّهَا رُكُوباً وَ لْيَعْدِلْ بَيْنَ صَوَاحِبَاتِهَا فِي ذَلِكَ وَ بَيْنَهَا
- وَ لْيُرَفِّهْ عَلَى اللَّاغِبِ وَ لْيَسْتَأْنِ بِالنَّقِبِ وَ الظَّالِعِ وَ لْيُورِدْهَا مَا تَمُرُّ بِهِ مِنَ الْغُدُرِ وَ لَا يَعْدِلْ بِهَا عَنْ نَبْتِ الْأَرْضِ إِلَى جَوَادِّ الطُّرُقِ وَ لْيُرَوِّحْهَا فِي السَّاعَاتِ وَ لْيُمْهِلْهَا عِنْدَ النِّطَافِ وَ الْأَعْشَابِ
- حَتَّى تَأْتِينَا بِإِذْنِ اللَّهِ بُدَّناً مُنْقِيَاتٍ غَيْرَ مُتْعَبَاتٍ وَ لَا مَجْهُودَاتٍ لِنَقْسِمَهَا عَلَى كِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِيِّهِ ( صلى الله عليه وآله )فَإِنَّ ذَلِكَ أَعْظَمُ لِأَجْرِكَ وَ أَقْرَبُ لِرُشْدِكَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ
متن فارسی
سفارشی از آن حضرت (علیه السلام) آن را برای کسی می نوشت که به گرفتن زکاتش می فرستاد.
جمله هايی از آن را در اينجا می آوريم تا همگان بدانند که علی (علیه السلام) ستون حق را برپای می داشت و نشانه های عدالت را در کارهای خرد و کلان و کلی و جزئی آشکار می نمود.
- در حرکت آی، با پرهيزگاری و ترس از خداوندی که يگانه است و او را شريکی نيست. زنهار، مسلمانی را مترسانی و اگر خود نخواهد به سراغش مروی و بيش از آنچه حق خداوند است، از او مستانی.
- چون به قبيله ای برسی بر سر آب آنها فرود آی و به خانه هايشان داخل مشو. آن گاه با آرامش و وقار به سوی ايشان رو تا به ميانشان برسی. سلامشان کن و تحيّت گوی و در سلام و تحيّت امساک منمای.
- سپس، بگوی که ای بندگان خدا، ولی خدا و خليفه او مرا به نزد شما فرستاده تا سهمی را که خدا در اموالتان دارد بستانم. آيا خدا را در اموالتان سهمی هست، که آن را به ولی خدا بپردازيد
- اگر کسی گفت: نه، به سراغش مرو و اگر کسی گفت: آری، بی آنکه او را بترسانی يا تهديدش کنی، يا بر او سخت گيری، يا به دشواريش افکنی، به همراهش برو و آنچه از زر و سيم دهد، بستان
- و اگر او را گاو و گوسفند و شتر باشد، جز به اجازت صاحبانش به ميان رمه مرو، زيرا بيشتر آنها از آن اوست و چون به رمه چارپايان رسيدی، مانند کسی مباش که خود را بر صاحب آنها مسلط می شمارد يا می خواهد بر او سخت گيرد. چارپايی را رم مده و مترسان و صاحبش را در گرفتن آن مرنجان.
- پس مال را هر چه هست به دو بخش کن و صاحب مال را به گزينش يکی از آن دو بخش مخيّر گردان و در آنچه برای خود برمی گزيند، متعرضش مشو. سپس، باقی را باز به دو بخش کن و باز او را در گرفتن يکی از آن دو بخش مخير نمای و در آنچه برای خود برمی گزيند سرزنش منمای. و پيوسته چنين کن تا آن قسمت، که حق خداوند در آن است، بر جای ماند. پس سهم خدا را از او بستان
- و اگر پنداشت که مغبون شده و خواست آن گونه قسمت کردن را بر هم زند، از او بپذير و بار ديگر دو قسمت را يکی کن و باز قسمت از سر گير. تا سهم خدا را از مال او معين کنی و بستانی.
- و ستور پير و سالخورده و پای و پشت شکسته و بيمار و لاغر و معيوب را مگير.
- و چون مال مسلمانان را می فرستی، آن را به کسی بسپار که به دينداری او مطمئن باشی تا آن را به ولی امر مسلمانان برساند و او ميان مسلمانان قسمت نمايد.و به نگهداری آنها مگمار، مگر مردی نيکخواه و مهربان و امين را که نيکو نگهبانی کند. کسی که با ستوران درشتی نکند و آنها را تند نراند و خسته شان نگرداند.
- پس، هر چه گرد آورده ای، زود به نزد ما فرست تا ما نيز در جايی که خداوند مقرر فرموده، صرف نماييم.چون امين تو ستوران زکات را گرفت، از او بخواه که در راه ميان مادر و کره شيرخواره اش جدايی نيفکند و آن قدر آن را ندوشد که کره اش را زيان رسد و با سوار شدن بر آنها خسته نکند و ميان آن شتر که بر آن سوار می شود يا آن را می دوشد و ديگر شترها عدالت ورزد.
- و چنان کند که شتر خسته بياسايد و با شتری که پايش مجروح شده و رفتن نتواند بمدارا رفتار کند و آنها را بر سر آبگيرها برد و آب دهد و از راههايی براند که به علفزارها نزديک باشد، نه از راههای خشک و عاری از گياه، و ساعتها مهلت آسايش دهد تا آب خورند يا علف بچرند.
- تا به اذن خدا آنها را به ما برساند، فربه و پرتوان نه خسته و لاغر، و ما آنها را، چنانکه در کتاب خدا و سنت پيامبر (صلی الله عليه و آله) آمده، تقسيم کنيم. اگر چنين کنی، اجر تو بزرگ باشد و تو را به رستگاری، ان شاء الله، نزديکتر سازد.
