چون دنيا به كسى روى آورد ، نيكى هاى ديگران را به او عاريت دهد ، و چون از او روى برگرداند خوبى هاى او را نيز بربايند.
مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت

خانه  >  سفارش فقیران به زهد و ثروتمندان به محبت ( خطبه شماره 23 )

خطبـه ها
نامـــه ها
حکمت ها
غرائب الکلم
برای دسترسی سریع به حکمت مورد نظر، شماره حکمت را وارد کنید

متن عربی

23.وَ مِن خُطبَةٍ لَهُ عَلیهِ السَّلامُ و تشتمل على تهذیب الفقراء بالزهد و تأدیب الاغنیاء بالشفقة

  1. أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ الْاَمْرَ یَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْاَرْضِ کَقَطَرَاتِ الْمَطَرِ إِلَى کُلِّ نَفْسٍ بِما قُسِمَ لَها مِنْ زِیادَةٍ أَوْ نُقْصَانٍ.
  2. فَإِنْ رَأَى أَحَدُکُمْ لِاَخِیهِ غَفیِرَةً فِی أَهْلٍ أَوْ مَالٍ أَوْ نَفْسٍ،فَلا تَکُونَنَّ لَهُ فِتْنَةً؛
  3. فَإِنَّ الْمَرْءَ الْمُسْلِمَ مَالَمْ یَغْشَ دَنَاءَةً تَظْهَرُ فَیَخْشَعُ لَها إِذَا ذُکِرَتْ،
  4. وَ یُغْرَى بِها لِئَامُ النَّاسِ،
  5. کانَ کالْفَالِجِ الْیَاسِرِ الَّذِی یَنْتَظِرُ أَوَّلَ فَوْزَةٍ مِنْ قِدَاحِهِ تُوجِبُ لَهُ الْمَغْنَمَ،
  6. وَ یُرْفَعُ بِهَا عَنْهُ الْمَغْرَمُ،
  7. وَ کَذَلِکَ الْمَرْءُ الْمُسْلِمُ الْبَرِیءُ مِنَ الْخِیَانَةِ،
  8. یَنْتَظِرُ مِنَ اللّهِ إِحْدَى الْحُسْنَیَیْنِ: إِمَّا دَاعِیَ اللّهِ فَمَا عِنْدَ اللّهِ خَیْرٌ لَهُ،
  9. وَ إِمَّا رِزْقَ اللّهِ فَإِذا هو ذُو أَهْلٍ وَ مَالٍ،
  10. وَ مَعَهُ دِینُهُ وَ حَسَبُهُ.
  11. وَ إِنَّ الْمَالَ وَ الْبَنِینَ حَرْثُ الدُّنْیَا،
  12. وَ الْعَمَلَ الصَّالِحَ حَرْثُ الْآخِرَةِ،
  13. وَ قَدْ یَجْمَعُهُمَا اللّهُ تَعَالَى لِاَقْوَامٍ.
  14. فَاحْذَرُوا مِنَ اللّهِ مَا حَذَّرَکُمْ مِنْ نَفْسِهِ،
  15. وَ اخْشَوْهُ خَشْیَةً لَیْسَتْ بِتَعْذیرٍ،
  16. وَ اعْمَلُوا فِی غَیْرِ رِیَاءٍ وَ لاَسُمْعَةٍ؛
  17. فَإِنَّهُ مَنْ یَعْمَلْ لِغَیْرِ اللّهِ یَکِلْهُ اللّهُ لِمَنْ عَمِلَ لَهُ.
  18. نَسْأَلُ اللّهَ مَنَازِلَ الشُّهَدَاءِ،
  19. وَ مُعَایَشَةَ السُّعَدَاءِ،
  20. وَ مُرَافَقَةَ الْاَنْبِیَاءِ.
    تأدیب الأغنیاء
  21. أَیُّهَا النَّاسُ، إِنَّهُ لاَیَسْتَغْنِی الرَّجُلُ وَ إِنْ کانَ ذَا مالٍ عَنْ عَتْرَتِهِ،
  22. وَ دِفَاعِـهِـمْ عَنْهُ بِأَیْدیْهِمْ وَ أَلْسِنَتِهِمْ،
  23. وَ هُمْ أَعْظَمُ النَّاسِ حَیْطَةً مِنْ وَرَائِهِ،
  24. وَ أَلَمُّهُمْ لِشَعـَثِهِ،
  25. وَ أَعْطَفُهُمْ عَلَیْهِ عِنْدَ نازِلَةٍ إِذَا نَزَلَتْ بِهِ.
  26. وَ لِسَانُ الصِّدْقِ یَجْعَلُهُ اللّهُ لِلْمَرْءِ فِی النَّاسِ خَیْرٌ لَهُ مِنَ الْمَالِ یَرِثُهُ غَیْرُهُ.
  27. و منها: أَلا لاَیَعْدِلَنَّ أَحَدُکُمْ عَنِ الْقَرابَةِ یَرَى بِهَا الْخَصَاصَةَ أَنْ یَسُدَّهَا بِالَّذِی لا یَزِیدُهُ إِنْ أَمْسَکَهُ،
  28. وَ لا یَنْقُصُهُ إِنْ أَهْلَکَهُ،
  29. وَ مَنْ یَقْبِضْ یَدَهُ عَنْ عَشِیرَتِهِ،
  30. فَإِنَّمَا تُقْبَضُ مِنْهُ عَنْهُمْ یَدٌ وَاحِدَةٌ،
  31. وَ تُقْبَضُ مِنْهُمْ عَنْهُ أَیْدٍ کَثِیرَةٌ؛
  32. وَ مَنْ تَلِنْ حَاشِیَتُهُ یَسْتَدِمْ مِنْ قَوْمِه الْمَوَدَّةَ.

قال السیّد الشریف: أقول: الغفیرة ها هنا الزیاة و الکثرة، من قولهم للجمع الکثیر: الجمّ الغفیر، و الجمّاء الغفیر. و یروى «عِفْوَةً مَنْ أَهْلٍ أَوْ مَالٍ» و العِفْوَةُ: الخِیارُ من الشیء، یقال: أکلتُ عِفْوةَ الطعام، أى خِیاره. و ما أحسن المعنى الذى أراده (علیه السلام) بقوله: «وَ مَنْ یَقْبِضْ یَدَهُ عَنْ عَشِیَرَتِهِ....» الى تمام الکلام، فانّ الممسکَ خیرَه عن عشیرته اٍنّما یمسک نفع ید واحدة؛ فإذا احتاج إلى نصرتهم، و اضطرّ الى مرافدتهم، قعدوا عن نصره، و تثاقلوا عن صوته، فمنع ترافد الأیدى الکثیرة، و تناهض الأقدام الجمّة.


متن فارسی

 

23.از خطبه هاى آن حضرت است که در آن فقرا را به زهد و ثروتمندان را به محبّت سفارش مى کند

  1. تناسب رزق و روزى با استعدادها و شرایط: امّا بعد (از حمد و ثناى الهى، بدانید که این خطبه مشتمل بر ترغیب فقرا به زهد و توصیه اغنیا به محبّت و مهربانى است.) مواهب پروردگار، مانند قطره هاى باران، از آسمان به زمین نازل مى شود و به هر کس سهمى زیاد یا کم (مطابق آنچه خداوند مقدّر فرموده) مى رسد.
  2. ثروت اندوزى و غرور: بنابراین هرگاه یکى از شما در زندگى برادر خود برترى اى در همسر و فرزند و مال یا جسم و جان ببیند، نباید درباره او فتنه کند (و حسادت و کینه و عداوت و یا یأس از پروردگار و سوءظن به او پیدا کند)؛
  3. زیرا هر گاه مسلمان به عمل زشتى که از آشکار شدنش شرمنده مى شود
  4. و افراد پَست، آن را وسیله هتک حرمتش قرار مى دهند دست نیالاید،
  5. به مسابقه دهنده ماهرى مى ماند که منتظر است در همان دور نخست، پیروز شود و سود وافرى ببرد،
  6. بى آن که زیانى ببیند.
  7. همچنین مسلمانى که از خیانت به دور است،
  8. در انتظار یکى از دو خوبى از سوى خداست: یا فرارسیدن دعوت الهى (که عمر او را به نیک نامى و حُسن عاقبت پایان مى دهد) و در این حال، آنچه خداوند از پاداش هاى نیک فراهم ساخته، براى او بهتر است.
  9. و یا در همین دنیا خداوند روزى او را وسیع و او را صاحب همسر و فرزند (و مال فراوان) مى کند،
  10. در عین این که دین و شخصیت خود را حفظ کرده است؛
  11. ولى (بدانید فرق میان این دو بسیار است)، مال و فرزندان، کشت و زراعت این جهان اند
  12. و عمل صالح و نیک، کشت آخرت است،
  13. اما گاهى خداوند، هر دو را براى گروهى جمع مى کند. (و آنان را هم از نعمت هاى دنیا بهره مند مى سازد و هم از نعمت هاى آخرت).
  14. اخلاص در نیت و پاکى عمل: از خدا بترسید، آن گونه که شما را از خودش برحذر داشته است!
  15. و صادقانه از او خشیت داشته باشید، به طورى که نیازى به عذرخواهى هاى واهى نباشد!
  16. اَعمال خود را از ریا و سُمعه پاک کنید!
  17. چرا که هر کس کارى براى غیر خدا انجام دهد، خداوند، او را به همان کس وامى گذارد (تا پاداشش را از او بگیرد).
  18. از خدا تقاضا مى کنیم که درجات شهیدان
  19. و زندگى سعادتمندان
  20. و همنشینى پیامبران را به ما عنایت فرماید!
    پیوند با خویشاوندان
  21. اى مردم! انسان هر چند ثروتمند باشد، از اقوام و بستگان خود، بى نیاز نیست
  22. که از وى با دست و زبان دفاع کنند.
  23. آن ها در واقع بزرگ ترین گروهى هستند که از او پشتیبانى مى کنند
  24. و پریشانى و مشکلات را از میان مى برند.
  25. و به هنگام بروز حوادثِ سخت، نسبت به او از همه مهربان ترند.
  26. و نام نیکى که خداوند (در سایه نیکوکارى و محبّت) به انسان عطا مى کند، از ثروتى که به هر حال براى دیگران به ارث مى گذارد بهتر است (که آن ثروتى است معنوى و ماندگار، و این جیفه اى مادّى وفرّار).
  27. در ادامه همان خطبه آمده است: آگاه باشید! هیچ یک از شما نباید از بستگان نیازمند خود، روى گردان شود و از آنان چیزى را دریغ کند که نگه داشتنش مایه فزونى نیست
  28. و از بین رفتنش، کمبودى براى او نمى آورد.
  29. آن کس که دستِ دهنده خویش را از بستگانش بازدارد،
  30. تنها یک دست را از آن ها بازداشته،
  31. و در مقابل، آنان دست هاى بسیارى را از کمک کردن به او بازمى دارند.
  32. و آن کس که در برابر بستگانش، متواضع ونرم خو وپرمحبّت باشد، دوستى آنان را براى خود همیشگى خواهد ساخت.

 

سیّد رضى؛ مى فرماید: «اَلْغَفیرَة» در این جا به معناى «مِن أَهْلٍ أَوْ مالٍ» بوده است. و «عَفْوَةٍ» به معناى «نمونه خوبى که از میان یک جنس انتخاب شود» است. چنان که گفته مى شود: «أَکَلْتُ عَفْوَةَ الطّعامِ»، یعنى قسمت هاى خوب غذا را خوردم.

و چه عالى است مطلبى که امام (علیه السلام) در جمله «وَ مَنْ یَقْبِضْ یَدَهُ عَنْ عَشْیِرَتِهِ» تا آخر سخن، ایراد کرده است! زیرا کسى که نیکى هاى خود را از بستگانش قطع کند، تنها یک یاور از آن ها گرفته است، ولى هنگامى که نیاز و احتیاج شدید به یارى آنان داشت، آن ها به نداى او پاسخ نمى گویند، پس او خود را از یاوران بسیارى محروم ساخته است.

قبلی بعدی