متن عربی
1- (فمن خطبة له ( عليه السلام )) يذكر فيها ابتداء خلق السماء و الأرض و خلق آدم
- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَا يَبْلُغُ مِدْحَتَهُ الْقَائِلُونَ
- وَ لَا يُحْصِي نَعْمَاءَهُ الْعَادُّونَ
- وَ لَا يُؤَدِّي حَقَّهُ الْمُجْتَهِدُونَ
- الَّذِي لَا يُدْرِكُهُ بُعْدُ الْهِمَمِ
- وَ لَا يَنَالُهُ غَوْصُ الْفِطَنِ
- الَّذِي لَيْسَ لِصِفَتِهِ حَدٌّ مَحْدُودٌ
- وَ لَا نَعْتٌ مَوْجُودٌ
- وَ لَا وَقْتٌ مَعْدُودٌ وَ لَا أَجَلٌ مَمْدُودٌ
- فَطَرَ الْخَلَائِقَ بِقُدْرَتِهِ
- وَ نَشَرَ الرِّيَاحَ بِرَحْمَتِهِ
- وَ وَتَّدَ بِالصُّخُورِ مَيَدَانَ أَرْضِهِ
- أَوَّلُ الدِّينِ مَعْرِفَتُهُ
- وَ كَمَالُ مَعْرِفَتِهِ التَّصْدِيقُ بِهِ
- وَ كَمَالُ التَّصْدِيقِ بِهِ تَوْحِيدُهُ
- وَ كَمَالُ تَوْحِيدِهِ الْإِخْلَاصُ لَهُ
- وَ كَمَالُ الْإِخْلَاصِ لَهُ نَفْيُ الصِّفَاتِ عَنْهُ
- لِشَهَادَةِ كُلِّ صِفَةٍ أَنَّهَا غَيْرُ الْمَوْصُوفِ
- وَ شَهَادَةِ كُلِّ مَوْصُوفٍ أَنَّهُ غَيْرُ الصِّفَةِ
- فَمَنْ وَصَفَ اللَّهَ سُبْحَانَهُ فَقَدْ قَرَنَهُ
- وَ مَنْ قَرَنَهُ فَقَدْ ثَنَّاهُ
- وَ مَنْ ثَنَّاهُ فَقَدْ جَزَّأَهُ
- وَ مَنْ جَزَّأَهُ فَقَدْ جَهِلَهُ
- وَ مَنْ جَهِلَهُ فَقَدْ أَشَارَ إِلَيْهِ
- وَ مَنْ أَشَارَ إِلَيْهِ فَقَدْ حَدَّهُ
- وَ مَنْ حَدَّهُ فَقَدْ عَدَّهُ
- وَ مَنْ قَالَ فِيمَ فَقَدْ ضَمَّنَهُ وَ مَنْ قَالَ عَلَا مَ فَقَدْ أَخْلَى مِنْهُ
- كَائِنٌ لَا عَنْ حَدَثٍ
- مَوْجُودٌ لَا عَنْ عَدَمٍ
- مَعَ كُلِّ شَيْ ءٍ لَا بِمُقَارَنَةٍ وَ غَيْرُ كُلِّ شَيْ ءٍ لَا بِمُزَايَلَةٍ
- فَاعِلٌ لَا بِمَعْنَى الْحَرَكَاتِ وَ الْآلَةِ
- بَصِيرٌ إِذْ لَا مَنْظُورَ إِلَيْهِ مِنْ خَلْقِهِ
- مُتَوَحِّدٌ إِذْ لَا سَكَنَ يَسْتَأْنِسُ بِهِ وَ لَا يَسْتَوْحِشُ لِفَقْدِهِ
- أَنْشَأَ الْخَلْقَ إِنْشَاءً وَ ابْتَدَأَهُ ابْتِدَاءً
- بِلَا رَوِيَّةٍ أَجَالَهَا وَ لَا تَجْرِبَةٍ اسْتَفَادَهَا
- وَ لَا حَرَكَةٍ أَحْدَثَهَا
- وَ لَا هَمَامَةِ نَفْسٍ اضْطَرَبَ فِيهَا
- أَحَالَ الْأَشْيَاءَ لِأَوْقَاتِهَا
- وَ لَاءَمَ بَيْنَ مُخْتَلِفَاتِهَا
- وَ غَرَّزَ غَرَائِزَهَا وَ أَلْزَمَهَا أَشْبَاحَهَا
- عَالِماً بِهَا قَبْلَ ابْتِدَائِهَا
- مُحِيطاً بِحُدُودِهَا وَ انْتِهَائِهَا عَارِفاً بِقَرَائِنِهَا وَ أَحْنَائِهَا
- ثُمَّ أَنْشَأَ سُبْحَانَهُ فَتْقَ الْأَجْوَاءِ وَ شَقَّ الْأَرْجَاءِ وَ سَكَائِكَ الْهَوَاءِ
- فَأَجْرَى فِيهَا مَاءً مُتَلَاطِماً تَيَّارُهُ مُتَرَاكِماً زَخَّارُهُ حَمَلَهُ عَلَى مَتْنِ الرِّيحِ الْعَاصِفَةِ وَ الزَّعْزَعِ الْقَاصِفَةِ
- فَأَمَرَهَا بِرَدِّهِ وَ سَلَّطَهَا عَلَى شَدِّهِ وَ قَرَنَهَا إِلَى حَدِّهِ
- الْهَوَاءُ مِنْ تَحْتِهَا فَتِيقٌ وَ الْمَاءُ مِنْ فَوْقِهَا دَفِيقٌ
- ثُمَّ أَنْشَأَ سُبْحَانَهُ رِيحاً اعْتَقَمَ مَهَبَّهَا
- وَ أَدَامَ مُرَبَّهَا
- وَ أَعْصَفَ مَجْرَاهَا وَ أَبْعَدَ مَنْشَأَهَا
- فَأَمَرَهَا بِتَصْفِيقِ الْمَاءِ الزَّخَّارِ وَ إِثَارَةِ مَوْجِ الْبِحَارِ
- فَمَخَضَتْهُ مَخْضَ السِّقَاءِ
- وَ عَصَفَتْ بِهِ عَصْفَهَا بِالْفَضَاءِ
- تَرُدُّ أَوَّلَهُ إِلَى آخِرِهِ وَ سَاجِيَهُ إِلَى مَائِرِهِ
- حَتَّى عَبَّ عُبَابُهُ وَ رَمَى بِالزَّبَدِ رُكَامُهُ
- فَرَفَعَهُ فِي هَوَاءٍ مُنْفَتِقٍ وَ جَوٍّ مُنْفَهِقٍ فَسَوَّى مِنْهُ سَبْعَ سَمَوَاتٍ
- جَعَلَ سُفْلَاهُنَّ مَوْجاً مَكْفُوفاً
- وَ عُلْيَاهُنَّ سَقْفاً مَحْفُوظاً وَ سَمْكاً مَرْفُوعاً
- بِغَيْرِ عَمَدٍ يَدْعَمُهَا
- وَ لَا دِسَارٍ يَنْظِمُهَا
- ثُمَّ زَيَّنَهَا بِزِينَةِ الْكَوَاكِبِ وَ ضِيَاءِ الثَّوَاقِبِ
- وَ أَجْرَى فِيهَا سِرَاجاً مُسْتَطِيراً وَ قَمَراً مُنِيراً فِي فَلَكٍ دَائِرٍ وَ سَقْفٍ سَائِرٍ وَ رَقِيمٍ مَائِرٍ
- ثُمَّ فَتَقَ مَا بَيْنَ السَّمَوَاتِ الْعُلَا فَمَلَأَهُنَّ أَطْوَاراً مِنْ مَلَائِكَتِهِ
- مِنْهُمْ سُجُودٌ لَا يَرْكَعُونَ
- وَ رُكُوعٌ لَا يَنْتَصِبُونَ
- وَ صَافُّونَ لَا يَتَزَايَلُونَ
- وَ مُسَبِّحُونَ لَا يَسْأَمُونَ
- لَا يَغْشَاهُمْ نَوْمُ الْعُيُونِ وَ لَا سَهْوُ الْعُقُولِ
- وَ لَا فَتْرَةُ الْأَبْدَانِ وَ لَا غَفْلَةُ النِّسْيَانِ
- وَ مِنْهُمْ أُمَنَاءُ عَلَى وَحْيِهِ وَ أَلْسِنَةٌ إِلَى رُسُلِهِ
- وَ مُخْتَلِفُونَ بِقَضَائِهِ وَ أَمْرِهِ
- وَ مِنْهُمُ الْحَفَظَةُ لِعِبَادِهِ
- وَ السَّدَنَةُ لِأَبْوَابِ جِنَانِهِ
- وَ مِنْهُمُ الثَّابِتَةُ فِي الْأَرَضِينَ السُّفْلَى أَقْدَامُهُمْ وَ الْمَارِقَةُ مِنَ السَّمَاءِ الْعُلْيَا أَعْنَاقُهُمْ
- وَ الْخَارِجَةُ مِنَ الْأَقْطَارِ أَرْكَانُهُمْ
- وَ الْمُنَاسِبَةُ لِقَوَائِمِ الْعَرْشِ أَكْتَافُهُمْ
- نَاكِسَةٌ دُونَهُ أَبْصَارُهُمْ
- مُتَلَفِّعُونَ تَحْتَهُ بِأَجْنِحَتِهِمْ
- مَضْرُوبَةٌ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ مَنْ دُونَهُمْ حُجُبُ الْعِزَّةِ وَ أَسْتَارُ الْقُدْرَةِ
- لَا يَتَوَهَّمُونَ رَبَّهُمْ بِالتَّصْوِيرِ
- وَ لَا يُجْرُونَ عَلَيْهِ صِفَاتِ الْمَصْنُوعِينَ
- وَ لَا يَحُدُّونَهُ بِالْأَمَاكِنِ
- وَ لَا يُشِيرُونَ إِلَيْهِ بِالنَّظَائِرِ
-
منها في صفة خلق آدم ( عليه السلام )
-
ثُمَّ جَمَعَ سُبْحَانَهُ مِنْ حَزْنِ الْأَرْضِ وَ سَهْلِهَا وَ عَذْبِهَا وَ سَبْخِهَا تُرْبَةً سَنَّهَا بِالْمَاءِ حَتَّى خَلَصَتْ
- وَ لَاطَهَا بِالْبِلَّةِ حَتَّى لَزَبَتْ
- فَجَبَلَ مِنْهَا صُورَةً ذَاتَ أَحْنَاءٍ وَ وُصُولٍ وَ أَعْضَاءٍ وَ فُصُولٍ
- أَجْمَدَهَا حَتَّى اسْتَمْسَكَتْ وَ أَصْلَدَهَا حَتَّى صَلْصَلَتْ
- لِوَقْتٍ مَعْدُودٍ وَ أَجَلٍ مَعْلُومٍ
- ثُمَّ نَفَخَ فِيهَا مِنْ رُوحِهِ فَمَثُلَتْ
- إِنْسَاناً ذَا أَذْهَانٍ يُجِيلُهَا
- وَ فِكَرٍ يَتَصَرَّفُ بِهَا
- وَ جَوَارِحَ يَخْتَدِمُهَا
- وَ أَدَوَاتٍ يُقَلِّبُهَا
- وَ مَعْرِفَةٍ يَفْرُقُ بِهَا بَيْنَ الْحَقِّ وَ الْبَاطِلِ
- وَ الْأَذْوَاقِ وَ الْمَشَامِّ وَ الْأَلْوَانِ وَ الْأَجْنَاسِ مَعْجُوناً بِطِينَةِ الْأَلْوَانِ الْمُخْتَلِفَةِ
- وَ الْأَشْبَاهِ الْمُؤْتَلِفَةِ وَ الْأَضْدَادِ الْمُتَعَادِيَةِ وَ الْأَخْلَاطِ الْمُتَبَايِنَةِ مِنَ الْحَرِّ وَ الْبَرْدِ وَ الْبِلَّةِ وَ الْجُمُودِ وَ الْمَسَاءَةِ وَ السُّرُورِ
- وَ اسْتَأْدَى اللَّهُ سُبْحَانَهُ الْمَلَائِكَةَ وَدِيعَتَهُ لَدَيْهِمْ وَ عَهْدَ وَصِيَّتِهِ إِلَيْهِمْ فِي الْإِذْعَانِ بِالسُّجُودِ لَهُ وَ الْخُشُوعِ لِتَكْرِمَتِهِ
- فَقَالَ سُبْحَانَهُ ( اسْجُدُوا لِآدَمَ) فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ اعْتَرَتْهُ الْحَمِيَّةُ وَ غَلَبَتْ عَلَيْهِ الشِّقْوَةُ وَ تَعَزَّزَ بِخِلْقَةِ النَّارِ وَ اسْتَوْهَنَ خَلْقَ الصَّلْصَالِ
- فَأَعْطَاهُ اللَّهُ النَّظِرَةَ اسْتِحْقَاقاً لِلسُّخْطَةِ وَ اسْتِتْمَاماً لِلْبَلِيَّةِ وَ إِنْجَازاً لِلْعِدَةِ
- فَقَالَ (إِنَّكَ مِنَ الْمُنْظَرِينَ إِلى يَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ)
- ثُمَّ أَسْكَنَ سُبْحَانَهُ آدَمَ دَاراً أَرْغَدَ فِيهَا عِيشَتَهُ وَ آمَنَ فِيهَا مَحَلَّتَهُ وَ حَذَّرَهُ إِبْلِيسَ وَ عَدَاوَتَهُ
- فَاغْتَرَّهُ عَدُوُّهُ نَفَاسَةً عَلَيْهِ بِدَارِ الْمُقَامِ وَ مُرَافَقَةِ الْأَبْرَارِ
- فَبَاعَ الْيَقِينَ بِشَكِّهِ وَ الْعَزِيمَةَ بِوَهْنِهِ
- وَ اسْتَبْدَلَ بِالْجَذَلِ وَجَلًا وَ بِالِاغْتِرَارِ نَدَماً
- ثُمَّ بَسَطَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لَهُ فِي تَوْبَتِهِ وَ لَقَّاهُ كَلِمَةَ رَحْمَتِهِ وَ وَعَدَهُ الْمَرَدَّ إِلَى جَنَّتِهِ
- فَأَهْبَطَهُ إِلَى دَارِ الْبَلِيَّةِ وَ تَنَاسُلِ الذُّرِّيَّةِ
- وَ اصْطَفَى سُبْحَانَهُ مِنْ وُلْدِهِ أَنْبِيَاءَ أَخَذَ عَلَى الْوَحْيِ مِيثَاقَهُمْ وَ عَلَى تَبْلِيغِ الرِّسَالَةِ أَمَانَتَهُمْ لَمَّا بَدَّلَ أَكْثَرُ خَلْقِهِ عَهْدَ اللَّهِ إِلَيْهِمْ فَجَهِلُوا حَقَّهُ وَ اتَّخَذُوا الْأَنْدَادَ مَعَهُ
- وَ احْتَالَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ عَنْ مَعْرِفَتِهِ وَ اقْتَطَعَتْهُمْ عَنْ عِبَادَتِهِ
- فَبَعَثَ فِيهِمْ رُسُلَهُ وَ وَاتَرَ إِلَيْهِمْ أَنْبِيَاءَهُ
- لِيَسْتَأْدُوهُمْ مِيثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ يُذَكِّرُوهُمْ مَنْسِيَّ نِعْمَتِهِ
- وَ يَحْتَجُّوا عَلَيْهِمْ بِالتَّبْلِيغِ
- وَ يُثِيرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ
- وَ يُرُوهُمُ الْآيَاتِ الْمُقَدَّرَةَ مِنْ سَقْفٍ فَوْقَهُمْ مَرْفُوعٍ وَ مِهَادٍ تَحْتَهُمْ مَوْضُوعٍ وَ مَعَايِشَ تُحْيِيهِمْ وَ آجَالٍ تُفْنِيهِمْ
- وَ أَوْصَابٍ تُهْرِمُهُمْ وَ أَحْدَاثٍ تَتَابَعُ عَلَيْهِمْ
- وَ لَمْ يُخْلِ سُبْحَانَهُ خَلْقَهُ مِنْ نَبِيٍّ مُرْسَلٍ أَوْ كِتَابٍ مُنْزَلٍ أَوْ حُجَّةٍ لَازِمَةٍ أَوْ مَحَجَّةٍ قَائِمَةٍ
- رُسُلٌ لَا تُقَصِّرُ بِهِمْ قِلَّةُ عَدَدِهِمْ وَ لَا كَثْرَةُ الْمُكَذِّبِينَ لَهُمْ
- مِنْ سَابِقٍ سُمِّيَ لَهُ مَنْ بَعْدَهُ أَوْ غَابِرٍ عَرَّفَهُ مَنْ قَبْلَهُ
- عَلَى ذَلِكَ نُسِلَتِ الْقُرُونُ وَ مَضَتِ الدُّهُورُ
- وَ سَلَفَتِ الْآبَاءُ وَ خَلَفَتِ الْأَبْنَاءُ
- إِلَى أَنْ بَعَثَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ مُحَمَّداً رَسُولَ اللَّهِ ( صلى الله عليه وآله و سلم )لِإِنْجَازِ عِدَتِهِ وَ تَمَامِ نُبُوَّتِهِ مَأْخُوذاً عَلَى النَّبِيِّينَ مِيثَاقُهُ مَشْهُورَةً سِمَاتُهُ
- كَرِيماً مِيلَادُهُ وَ أَهْلُ الْأَرْضِ يَوْمَئِذٍ مِلَلٌ مُتَفَرِّقَةٌ
- وَ أَهْوَاءٌ مُنْتَشِرَةٌ وَ طَرَائِقُ مُتَشَتِّتَةٌ
- بَيْنَ مُشَبِّهٍ لِلَّهِ بِخَلْقِهِ أَوْ مُلْحِدٍ فِي اسْمِهِ
- أَوْ مُشِيرٍ إِلَى غَيْرِهِ
- فَهَدَاهُمْ بِهِ مِنَ الضَّلَالَةِ وَ أَنْقَذَهُمْ بِمَكَانِهِ مِنَ الْجَهَالَةِ
- ثُمَّ اخْتَارَ سُبْحَانَهُ لِمُحَمَّدٍ ( صلى الله عليه وآله و سلم )لِقَاءَهُ وَ رَضِيَ لَهُ مَا عِنْدَهُ
- وَ أَكْرَمَهُ عَنْ دَارِ الدُّنْيَا وَ رَغِبَ بِهِ عَنْ مُقَارَنَةِ الْبَلْوَى فَقَبَضَهُ إِلَيْهِ كَرِيماً ( صلى الله عليه وآله و سلم )
- وَ خَلَّفَ فِيكُمْ مَا خَلَّفَتِ الْأَنْبِيَاءُ فِي أُمَمِهَا
- إِذْ لَمْ يَتْرُكُوهُمْ هَمَلًا بِغَيْرِ طَرِيقٍ وَاضِحٍ وَ لَا عَلَمٍ قَائِمٍ
- كِتَابَ رَبِّكُمْ
- مُبَيِّناً حَلَالَهُ وَ حَرَامَهُ وَ فَرَائِضَهُ وَ فَضَائِلَهُ وَ نَاسِخَهُ وَ مَنْسُوخَهُ وَ رُخَصَهُ وَ عَزَائِمَهُ وَ خَاصَّهُ وَ عَامَّهُ وَ عِبَرَهُ وَ أَمْثَالَهُ وَ مُرْسَلَهُ وَ مَحْدُودَهُ وَ مُحْكَمَهُ وَ مُتَشَابِهَهُ مُفَسِّراً جُمَلَهُ وَ مُبَيِّناً غَوَامِضَهُ
- بَيْنَ مَأْخُوذٍ مِيثَاقُ عِلْمِهِ وَ مُوَسَّعٍ عَلَى الْعِبَادِ فِي جَهْلِهِ
- وَ بَيْنَ مُثْبَتٍ فِي الْكِتَابِ فَرْضُهُ وَ مَعْلُومٍ فِي السُّنَّةِ نَسْخُهُ
- وَ وَاجِبٍ فِي السُّنَّةِ أَخْذُهُ وَ مُرَخَّصٍ فِي الْكِتَابِ تَرْكُهُ
- وَ بَيْنَ وَاجِبٍ بِوَقْتِهِ وَ زَائِلٍ فِي مُسْتَقْبَلِهِ
- وَ مُبَايِنٍ بَيْنَ مَحَارِمِهِ مِنْ كَبِيرٍ أَوْعَدَ عَلَيْهِ نِيرَانَهُ أَوْ صَغِيرٍ أَرْصَدَ لَهُ غُفْرَانَهُ
- وَ بَيْنَ مَقْبُولٍ فِي أَدْنَاهُ وَ مُوَسَّعٍ فِي أَقْصَاهُ
- (و منها في ذكر الحج)
- وَ فَرَضَ عَلَيْكُمْ حَجَّ بَيْتِهِ الْحَرَامِ الَّذِي جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلْأَنَامِ
- يَرِدُونَهُ وُرُودَ الْأَنْعَامِ وَ يَأْلَهُونَ إِلَيْهِ وُلُوهَ الْحَمَامِ
- جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلَامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ إِذْعَانِهِمْ لِعِزَّتِهِ
- وَ اخْتَارَ مِنْ خَلْقِهِ سُمَّاعاً أَجَابُوا إِلَيْهِ دَعْوَتَهُ
- وَ صَدَّقُوا كَلِمَتَهُ وَ وَقَفُوا مَوَاقِفَ أَنْبِيَائِهِ وَ تَشَبَّهُوا بِمَلَائِكَتِهِ الْمُطِيفِينَ بِعَرْشِهِ
- يُحْرِزُونَ الْأَرْبَاحَ فِي مَتْجَرِ عِبَادَتِهِ وَ يَتَبَادَرُونَ عِنْدَ مَوْعِدِ مَغْفِرَتِهِ
- جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لِلْإِسْلَامِ عَلَماً وَ لِلْعَائِذِينَ حَرَماً
- فَرَضَ حَجَّهُ وَ أَوْجَبَ حَقَّهُ وَ كَتَبَ عَلَيْكُمْ وِفَادَتَهُ
- فَقَالَ سُبْحَانَهُ وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمِينَ
متن فارسی
خطبه اى از آن حضرت (علیه السلام) در اين خطبه، سخن از آغاز آفرينش آسمان و زمين و آفرينش آدم (علیه السلام) است.
- حمد باد خداوندى را كه سخنوران در ثنايش فرو مانند
- و شمارندگان از شمارش نعمتهايش عاجز آيند
- و كوشندگان هر چه كوشند، حق نعمتش را آنسان كه شايسته اوست، ادا كردن نتوانند.
- خداوندى، كه انديشه هاى دور پرواز او را درك نكنند
- و زيركان تيزهوش، به عمق جلال و جبروت او نرسند.
- خداوندى كه فراخناى صفاتش را نه حدّى است و نه نهايتى
- و وصف جلال و جمال او را سخنى درخور نتوان يافت،
- كه در زمان نگنجد و مدت نپذيرد.
- آفريدگان را به قدرت خويش بيافريد
- و بادهاى باران زاى را بپراكند تا بشارت باران رحمت او دهند
- و به صخره هاى كوهساران، زمينش را از لرزش بازداشت.
- اساس دين، شناخت خداوند است
- و كمال شناخت او، تصديق به وجود اوست
- و كمال تصديق به وجود او، يكتا و يگانه دانستن اوست
- و كمال اعتقاد به يكتايى و يگانگى او، پرستش اوست. دور از هر شايبه و آميزه اى
- و، پرستش او زمانى از هر شايبه و آميزه اى پاك باشد كه از ذات او، نفى هر صفت شود
- زيرا هر صفتى گواه بر اين است كه غير از موصوف خود است
- و هر موصوفى، گواه بر اين است كه غير از صفت خود است.
- هركس خداوند سبحان را به صفتى زايد بر ذات وصف كند، او را به چيزى مقرون ساخته
- و هر كه او را به چيزى مقرون دارد، دو چيزش پنداشته
- و هر كه دو چيزش پندارد، چنان است كه به اجزايش تقسيم كرده
- و هر كه به اجزايش تقسيم كند، او را ندانسته و نشناخته است.
- و آنكه به سوى او اشارت كند محدودش پنداشته
- و هر كه محدودش پندارد، او را بر شمرده است
- و هر كه گويد كه خدا در چيست، خدا را درون چيزى قرار داده
- و هر كه گويد كه خدا بر روى چيزى جاى دارد، ديگر جايها را از وجود او تهى كرده است.
- خداوند همواره بوده است و از عيب حدوث، منزه است.
- موجود است، نه آنسان كه از عدم به وجود آمده باشد،
- با هر چيزى هست، ولى نه به گونه اى كه همنشين و نزديك او باشد، غير از هر چيزى است، ولى نه بدان سان كه از او دور باشد.
- كننده كارهاست ولى نه با حركات و ابزارها.
- به آفريدگان خود بينا بود، حتى آن زمان، كه هنوز جامه هستى بر تن نداشتند.
- تنها و يكتاست زيرا هرگز او را يار و همدمى نبوده كه فقدانش موجب تشويش گردد.
- موجودات را چنانكه بايد بيافريد و آفرينش را چنانكه بايد آغاز نهاد.
- بى آنكه نيازش به انديشه اى باشد يا به تجربه اى كه از آن سود برده باشد
- يا به حركتى كه در او پديد آمده باشد
- و نه دل مشغولى كه موجب تشويش شود.
- آفرينش هر چيزى را در زمان معينش به انجام رسانيد
- و ميان طبايع گوناگون، سازش پديد آورد
- و هر چيزى را غريزه و سرشتى خاص عطا كرد. و هر غريزه و سرشتى را خاص كسى قرار داد،
- پيش از آنكه بر او جامه آفرينش پوشد، به آن آگاه بود
- و بر آغاز و انجام آن احاطه داشت و نفس هر سرشت و پيچ و خم هر كارى را مى دانست.
- آن گاه، خداوند سبحان فضاهاى شكافته را پديد آورد و به هر سوى راهى گشود و هواى فرازين را بيافريد
- و در آن آبى متلاطم و متراكم با موجهاى دمان جارى ساخت و آن را بر پشت بادى سخت وزنده توفان زاى نهاد.
- و فرمان داد، كه بار خويش بر پشت استوار دارد و نگذارد كه فرو ريزد، و در همان جاى كه مقرر داشته بماند.
- هوا در زير آن باد گشوده شد و آب بر فراز آن جريان يافت. [و تا آن آب در تموج آيد]،
- باد ديگرى بيافريد و اين باد، سترون بود كه تنها كارش، جنبانيدن آب بود.
- آن باد همواره در وزيدن بود
- وزيدنى تند، از جايگاهى دور و ناشناخته.
- و فرمانش داد كه بر آن آب موّاج،وزيدن گيرد و امواج آن دريا برانگيزد
- و آنسان كه مشك را مى جنبانند، آب را به جنبش واداشت.
- باد به گونه اى بر آن مى وزيد، كه در جايى تهى از هر مانع بوزد.
- باد آب را پيوسته زير و رو كرد و همه اجزاى آن در حركت آورد
- تا كف بر سر برآورد، آنسان كه از شير، كره حاصل شود.
- آن گاه خداى تعالى آن كفها به فضاى گشاده، فرا برد و از آن هفت آسمان را بيافريد.
- در زير آسمانها موجى پديد آورد تا آنها را از فرو ريختن باز دارد.
- و بر فراز آنها سقفى بلند برآورد
- بى هيچ ستونى كه بر پايشان نگه دارد
- يا ميخى كه اجزايشان به هم پيوسته گرداند.
- سپس به ستارگان بياراست و اختران تابناك پديد آورد
- و چراغهاى تابناك مهر و ماه را بر افروخت، هر يك در فلكى دور زننده و سپهرى گردنده چونان لوحى متحرك.
- سپس، ميان آسمانهاى بلند را بگشاد و آنها را از گونه گون فرشتگان پر نمود.
- برخى از آن فرشتگان، پيوسته در سجودند، بى آنكه ركوعى كرده باشند،
- برخى همواره در ركوعند و هرگز قد نمى افرازند.
- صف در صف، در جاى خود قرار گرفته اند و هيچ يك را ياراى آن نيست كه از جاى خود به ديگر جاى رود.
- خدا را مى ستايند و از ستودن ملول نمى گردند.
- هرگز چشمانشان به خواب نرود و خردهاشان دستخوش سهو و خطا نشود
- و اندامهايشان سستى نگيرد و غفلت فراموشى بر آنان چيره نگردد.
- گروهى از فرشتگان امينان وحى خداوندى هستند و سخن او را به رسولانش مى رسانند
- و آنچه مقدر كرده و مقرر داشته، به زمين مى آورند و باز مى گردند.
- گروهى نگهبانان بندگان او هستند
- و گروهى دربانان بهشت اويند.
- شمارى از ايشان پايهايشان بر روى زمين فرودين است و گردنهايشان به آسمان فرازين كشيده شده
- و اعضاى پيكرشان از اقطار زمين بيرون رفته
- و دوشهايشان آن چنان نيرومند است كه توان آن دارند كه پايه هاى عرش را بر دوش كشند.
- از هيبت عظمت خداوندى ياراى آن ندارند كه چشم فرا كنند،
- بلكه، همواره، سر فروهشته دارند و بالها گرد كرده و خود را در آنها پيچيده اند.
- ميان ايشان و ديگران، حجابهاى عزّت و عظمت فرو افتاده و پرده هاى قدرت كشيده شده است.
- هرگز پروردگارشان را در عالم خيال و توهم تصوير نمى كنند
- و به صفات مخلوقات متصفش نمى سازند
- و در مكانها محدودش نمى دانند
- و براى او همتايى نمى شناسند و به او اشارت نمى نمايند.
- هم از اين خطبه [در صفت آفرينش آدم (عليه السلام)]
- آن گاه خداى سبحان، از زمين درشتناك و از زمين هموار و نرم و از آنجا كه زمين شيرين بود و از آنجا كه شوره زار بود، خاكى بر گرفت و به آب بشست تا يكدست و خالص گرديد.
- پس نمناكش ساخت تا چسبنده شد
- و از آن پيكرى ساخت داراى اندامها و اعضا و مفاصل.
- و خشكش نمود تا خود را بگرفت چونان سفالينه.
- و تا مدتى معين و زمانى مشخص سختش گردانيد.
- آن گاه از روح خود در آن بدميد. آن پيكر گلين كه جان يافته بود، از جاى برخاست
- كه انسانى شده بود با ذهنى كه در كارها به جولانش در آورد
- و با انديشه اى كه به آن در كارها تصرف كند
- و عضوهايى كه چون ابزارهايى به كارشان گيرد
- و نيروى شناختى كه ميان حق و باطل فرق نهد
- و طعمها و بويها و رنگها و چيزها را دريابد. معجونى سرشته از رنگهاى گونه گون.
- برخى همانند يكديگر و برخى مخالف و ضد يكديگر. چون گرمى و سردى، ترى و خشكى [و اندوه و شادمانى ].
- خداى سبحان از فرشتگان امانتى را كه به آنها سپرده بود، طلب داشت و عهد و وصيتى را كه با آنها نهاده بود، خواستار شد كه به سجود در برابر او اعتراف كنند و تا اكرامش كنند در برابرش خاشع گردند.
- پس، خداى سبحان گفت كه در برابر آدم سجده كنيد. همه سجده كردند مگر ابليس كه از سجده كردن سر بر تافت.
- گرفتار تكبر و غرور شده بود و شقاوت بر او چيره شده بود. بر خود بباليد كه خود از آتش آفريده شده بود و آدم را كه از مشتى گل سفالين آفريده شده بود، خوار و حقير شمرد.
- خداوند ابليس را مهلت ارزانى داشت تا به خشم خود كيفرش دهد و تا آزمايش و بلاى او به غايت رساند و آن وعده كه به او داده بود، به سر برد.
- پس او را گفت كه تو تا روز رستاخيز از مهلت داده شدگانى.
- آن گاه خداوند سبحان آدم را در بهشت جاى داد، سرايى كه زندگى در آن خوش و آرام بود و جايگاهى همه ايمنى. و از ابليس و دشمنى اش برحذر داشت.
- ولى دشمن كه آدم را در آن سراى خوش و امن، همنشين نيكان ديد، بر او رشك برد.
- آدم يقين خويش بداد و شك بستد و اراده استوارش به سستى گراييد
- و شادمانى از دل او رخت بر بست و وحشت جاى آن بگرفت و آن گردن فرازى و غرور به پشيمانى و حسرت بدل شد.
- ولى خداوند در توبه به روى او بگشاد و كلمه رحمت خويش به او بياموخت و وعده داد كه بار دگر او را به بهشت خود بازگرداند.
- ليكن نخست او را به اين جهان بلا و محنت و جايگاه زادن و پروردن فرو فرستاد.
- خداوند سبحان از ميان فرزندان آدم، پيامبرانى برگزيد و از آنان پيمان گرفت كه هر چه را كه به آنها وحى مى شود، به مردم برسانند و در امر رسالت او امانت نگه دارند، به هنگامى كه بيشتر مردم، پيمانى را كه با خدا بسته بودند، شكسته بودند و حق پرستش او ادا نكرده بودند و براى او در عبادت شريكانى قرار داده بودند
- و شيطانها از شناخت خداوند، منحرفشان كرده بودند و پيوندشان را از پرستش خداوندى بريده بودند.
- پس پيامبران را به ميانشان بفرستاد. پيامبران از پى يكديگر بيامدند
- تا از مردم بخواهند كه آن عهد را كه خلقتشان بر آن سرشته شده، به جاى آرند و نعمت او را كه از ياد برده اند، فرا ياد آورند
- و از آنان حجّت گيرند كه رسالت حق به آنان رسيده است
- و خردهاشان را كه در پرده غفلت، مستور گشته، برانگيزند.
- و نشانه هاى قدرتش را كه بر سقف بلند آسمان آشكار است به آنها بنمايانند و هم آنچه را كه بر روى زمين است و آنچه را كه سبب حياتشان يا موجب مرگشان مى شود به آنان بشناسانند
- و از سختيها و مرارتهايى كه پيرشان مى كند يا حوادثى كه بر سرشان مى تازد، آگاهشان سازند.
- خداوند بندگان خود را از رسالت پيامبران، بى نصيب نساخت بلكه همواره بر آنان، كتاب فرو فرستاد و برهان و دليل راستى و درستى آيين خويش را بر ايشان آشكار ساخت و راه راست و روشن را خود در پيش پايشان بگشود.
- پيامبران را اندك بودن ياران، در كار سست نكرد و فراوانى تكذيب كنندگان و دروغ انگاران، از عزم جزم خود باز نداشت.
- براى برخى كه پيشين بودند، نام پيامبرانى را كه زان سپس خواهند آمد، گفته بود و برخى را كه پسين بودند، به پيامبران پيشين شناسانده بود.
- قرنها بدين منوال گذشت و روزگاران سپرى شد.
- پدران به ديار نيستى رفتند و فرزندان جاى ايشان بگرفتند
- و خداوند سبحان، محمد رسول اللّه (صلى اللّه عليه و آله) را فرستاد تا وعده خود برآورد و دور نبوّت به پايان برد. در حالى كه از پيامبران برايش پيمان گرفته شده بود. نشانه هاى پيامبرى اش آشكار شد
- و روز ولادتش با كرامتى عظيم همراه بود. در اين هنگام مردم روى زمين به كيش و آيين پراكنده بودند
- و هر كس را باور و عقيدت و آيين و رسمى ديگر بود:
- پاره اى خدا را به آفريدگانش تشبيه مى كردند. پاره اى او را به نامهايى منحرف مى خواندند
- و جماعتى مى گفتند كه اين جهان هستى، آفريده ديگرى است.
- خداوند به رسالت محمد (صلى اللّه عليه و آله) آنان را از گمراهى برهانيد و ننگ جهالت از آنان بزدود.
- خداوند سبحان، مرتبت قرب و لقاى خود را به محمد (صلى اللّه عليه و آله) عطا كرد و براى او آن را پسنديد كه در نزد خود داشت.
- پس عزيزش داشت و از اين جهان فرودين كه قرين بلا و محنت است، روى گردانش نمود و كريمانه جانش بگرفت.- درود خدا بر او و خاندانش باد- .
- محمد (صلى اللّه عليه و آله) نيز در ميان امّت خود چيزهايى به وديعت نهاد كه ديگر پيامبران در ميان امّت خود به وديعت نهاده بودند
- زيرا هيچ پيامبرى امّت خويش را بعد از خود سرگردان رها نكرده است، بى آنكه راهى روشن پيش پايشان گشوده باشد يا نشانه اى صريح و آشكار براى هدايتشان قرار داده باشد.
- محمد (صلى اللّه عليه و آله) نيز كتابى را كه از سوى پروردگارتان بر او نازل شده بود، در ميان شما نهاد،
- كتابى كه احكام حلال و حرامش در آن بيان شده بود و واجب و مستحب و ناسخ و منسوخش روشن شده بود. معلوم داشته كه چه كارهايى مباح است و چه كارهايى واجب يا حرام. خاص و عام چيست و در آن اندرزها و مثالهاست. مطلق و مقيد و محكم و متشابه آن را آشكار ساخته. هر مجملى را تفسير كرده و گره هر مشكلى را گشوده است.
- و نيز چيزهايى است كه براى دانستنش پيمان گرفته شده و چيزهايى است كه به نادانستنش رخصت داده شده.
- احكامى است كه در كتاب خدا به وجوب آن حكم شده و در سنت، آن حكم نسخ گشته
- و احكامى است كه در سنت، به وجوب آن تاكيد شده ولى در كتاب به تركش رخصت داده شده
- و نيز اعمالى است كه چون زمانش فراز آيد، واجب و چون زمانش سپرى گردد، وجوبش زايل شود.
- و در باب امورى كه ارتكاب آن گناه كبيره است و خدا به كيفر آن، وعيد آتش دوزخ داده و امورى كه ارتكاب آن گناه صغيره است و مستوجب غفران و آمرزش اوست
- و امورى كه اندك آن هم پذيرفته آيد و هر كس مخير است كه بيش از آن هم به جاى آورد.
- و از اين خطبه [در ذكر حج ]
- خداوند، حج خانه خود را بر شما واجب گردانيد و خانه خود را قبله گاه مردم ساخت.
- مردم با شوق تمام، آنسان كه ستوران به آبشخور روى نهند و كبوتران به آشيانه پناه برند، بدان در آيند.
- خداى سبحان حج را مقرر فرمود تا مردم در برابر عظمت او فروتنى نشان دهند و به عزت و جبروت او اعتراف كنند.
- و از ميان بندگان خود كسانى را برگزيد تا صلاى دعوت او شنيدند و اجابت كردند
- و سخن حق تصديق نمودند و در آنجا پاى نهادند كه پيامبرانش نهاده بودند و به آن فرشتگان همانند شدند كه گرد عرشش طواف مى كنند
- و در اين سودا كه سرمايه شان عبادت اوست، سود فراوان حاصل كردند و تا به ميعاد آمرزش او دست يابند بر يكديگر پيشى جستند.
- خداوند، سبحانه و تعالى، حج را نشانه و علامت اسلام قرار داد و كعبه را پناهگاه پناهندگان
- و حج را فريضتى واجب ساخت و حقش را واجب گردانيد و حج را بر شما مقرر فرمود
- و گفت: «براى خدا حج آن خانه بر كسانى كه قدرت رفتن به آن داشته باشند، واجب است و هر كه راه كفر پيش گيرد بداند كه خدا از جهانيان بى نياز است»
