متن عربی
165.وَ مِنْ خُطبَةٍ لَهُ عَلیهِ السَّلامُ یَذْکُرُ فِیْها عَجِیْبَ خِلْقَةِ الطاووسِ
خِلْقَةُ الطُّیورِ
- ابْتَدَعَهُمْ خَلْقاً عَجِیباً مِنْ حَیَوَانٍ وَ مَوَاتٍ،
- وَ سَاکِنٍ وَ ذِی حَرَکَاتٍ.
- وَ أَقَامَ مِنْ شَوَاهِدِ الْبَیِّناتِ عَلَى لَطِیفِ صَنْعَتِهِ،
- وَ عَظِیمِ قُدْرَتِهِ، مَا انْقَادَتْ لَهُ الْعُقُولُ مُعْتَرِفَةً بِهِ، وَ مُسَلِّمَةً لَهُ.
- وَ نَعَقَتْ فِی أَسْمَاعِنَا دَلَائِلُهُ عَلَى وَحْدَانِیَّتِهِ،
- وَ مَا ذَرَأَ مِنْ مُخْتَلِفِ صُوَرِ الْاَطْیَارِ الَّتی أَسْکَنَهَا أَخَادِیدَ الْاَرْضِ،
- وَ خُرُوقَ فِجَاجِهَا وَ رَوَاسِی أَعْلامِهَا.
- مِنْ ذَاتِ أَجْنِحَةٍ مُخْتَلِفَةٍ،
- وَ هَیْئَاتٍ مُتَبَایِنَةٍ، مُصَرَّفَةٍ فِی زِمَامِ التَّسْخِیرِ،
- وَ مُرَفْرِفَةٍ بِأَجْنِحَتِهَا فِی مَخَارِقِ الْجَوِّ الْمُنْفَسِحِ،
- وَ الْفَضَاءِ الْمُنْفَرِجِ.
- کَوَّنَهَا بَعْدَ إِذْ لَمْ تَکُنْ فِی عَجَائِبِ صُوَرٍ ظَاهِرَةٍ،
- وَ رَکَّبَهَا فِی حِقَاقِ مَفَاصِلَ مُحْتَجِبَةٍ،
- وَ مَنَعَ بَعْضَهَا بِعَبَالَةِ خَلْقِهِ أَنْ یَسْمُوَ فِی الْهَوَاءِ خُفُوفاً،
- وَ جَعَلَهُ یَدِفُّ دَفِیفاً.
- وَ نَسَقَهَا عَلَى اخْتِلافِهِا فِی الْاَصَابِیغِ بِلَطِیفِ قُدْرَتِهِ وَ دَقِیقِ صَنْعَتِهِ.
- فَمِنْهَا مَغْمُوسٌ فِی قَالَبِ لَوْنٍ لا یَشُوبُهُ غَیْرُ لَوْنِ مَا غُمِسَ فِیهِ.
- وَ مِنْهَا مَغْمُوسٌ فِی لَوْنِ صِبْغٍ قَدْ طُوِّقَ بِخِلافِ مَا صُبِغَ بِهِ.
الطاووسُ - وَ مِنْ أَعْجَبِهَا خَلْقاً الطَّاوُوسُ الَّذِی أَقَامَهُ فِی أَحْکَمِ تَعْدِیلٍ،
- وَ نَضَّدَ أَلْوَانَهُ فِی أَحْسَنِ تَنْضِیدٍ،
- بِجَنَاحٍ أَشْرَجَ قَصَبَهُ،
- وَ ذَنَبٍ أَطَالَ مَسْحَبَهُ.
- إِذَا دَرَجَ إِلَى الْاُنْثَى نَشَرَهُ مِنْ طَیِّهِ،
- وَ سَمَا بِهِ مُطِلًّا عَلَى رَأْسِهِ،
- کَأَنَّهُ قِلْعُ دَارِیًّ عَنَجَهُ نُوتِیُّهُ.
- یَخْتَالُ بِأَلْوَانِهِ،
- وَ یَمِیسُ بِزَیَفَانِهِ.
- یُفْضِی کَإِفْضَاءِ الدِّیَکَةِ،
- وَ یَؤُرُّ بِمَلَاقِحِةِ أَرَّ الْفُحُولِ الْمُغْتَلِمَةِ لِلضِّرَابِ.
- أُحِیلُکَ مِنْ ذَلِکَ عَلَى مُعَایَنَةٍ،
- لا کَمَنْ یُحِیلُ عَلَى ضَعِیفٍ إِسْنَادُهُ.
- وَ لَوْ کَانَ کَزَعْمِ مَنْ یَزْعُمُ أَنَّهُ یُلْقِحُ بِدَمْعَةٍ تَسْفَحُهَا مَدَامِعُهُ،
- فَتَقِفُ فِی ضَفَّتَیْ جُفُونِهِ،
- وَ أَنَّ أُنْثَاهُ تَطْعَمُ ذَلِکَ،
- ثُمَّ تَبِیضُ لا مِنْ لِقَاحِ فَحْلٍ سِوَى الدَّمْعِ الْمُنْبَجِسِ،
- لَمَا کَانَ ذَلِکَ بِأَعْجَبَ مِنْ مُطَاعَمَةِ الْغُرَابِ!
- تَخَالُ قَصَبَهُ مَدَارِیَ مِنْ فِضَّةٍ،
- وَ مَا أُنْبِتَ عَلَیْهَا مِنْ عَجِیبِ دَارَاتِهِ
- وَ شُمُوسِهِ خَالِصَ الْعِقْیَانِ،وَ فِلَذَ الزَّبَرْجَدِ.
- فَإِنْ شَبَّهْتَهُ بِمَا أَنْبَتَتِ الْاَرْضُ،
- قُلْتَ: جَنیً جُنِیَ مِنْ زَهْرَةِ کُلِّ رَبِیعٍ.
- وَ إِنْ ضَاهَیْتَهُ بِالْمَلابِسِ فَهُوَ کَمَوْشِیِّ الْحُلَلِ،
- أَوْ کَمُونِقِ عَصْبِ الْیَمَنِ،
- وَ إِنْ شَاکَلْتَهُ بِالْحُلِیّ فَهُوَ کَفُصُوص ذَاتِ أَلْوَانٍ،
- قَدْ نُطِّقَتْ بِاللُّجَیْنِ الْمُکَلَّلِ.
- یَمْشِی مَشْیَ الْمَرِحِ الْمُخْتَالِ،
- وَ یَتَصَفَّحُ ذَنَبَهُ وَ جَنَاحَیْهِ،
- فَیُقَهْقِهُ ضَاحِکاً لِجَمَالِ سِرْبَالِهِ،
- وَ أَصَابِیغِ وِشَاحِهِ؛ فَإِذَا رَمَى بِبَصَرِهِ إِلَى قَوَائِمِهِ،
- زَقَا مُعْوِلاً بِصَوْتٍ یَکادُ یُبِینُ عَنِ اسْتِغَاثَتِهِ،
- وَ یَشْهَدُ بِصَادِقِ تَوَجُّعِهِ،
- لِاَنَّ قَوَائِمَهُ حُمْشٌ کَقَوَائِمِ الدِّیَکَةِ الْخِلاسِیَّةِ.
- وَ قَدْ نَجَمَتْ مِنْ ظُنْبُوبِ سَاقِهِ صِیْصِیَةٌ خَفِیَّةٌ،
- وَ لَهُ فِی مَوْضِعِ الْعُرْفِ قُنْزُعَةٌ خَضْرَاءُ مُوَشَّاةٌ.
- وَ مَخْرَجُ عُنُقِهِ کَالْاِبْرِیقِ.
- وَ مَغْرِزُهَا إِلَى حَیْثُ بَطْنُهُ کَصِبْغِ الْوَسِمَةِ الْیَمَانِیَّةِ،
- أَوْ کَحَرِیرَةٍ مُلْبَسَةٍ مِرْآةً ذَاتَ صِقَالٍ،
- وَ کَأَنَّهُ مُتَلَفِّعٌ بِمِعْجَرٍ أَسْحَمَ.
- إِلَّا أَنَّهُ یُخَیَّلُ لِکَثْرَةِ مَائِهِ، وَ شِدَّةِ بَرِیقِهِ،
- أَنَّ الْخُضْرَةَ النَّاضِرَةَ مُمْتَزِجَةٌ بِهِ.
- وَ مَعَ فَتْقِ سَمْعِهِ خَط کَمُسْتَدَقِّ الْقَلَمِ فِی لَوْنِ الْاُقْحُوانِ، أَبْیَضُ یَقَقٌ.
- فَهُوَ بِبَیَاضِهِ فِی سَوَادِ مَا هُنَالِکَ یَأْتَلِقُ.
- وَ قَلَّ صِبْغٌ إِلَّا وَقَدْ أَخَذَ مِنْهُ بِقِسْطٍ،
- وَ عَلاهُ بِکَثْرَةِ صِقَالِهِ وَ بَرِیقِهِ،
- وَ بَصِیصِ دِیبَاجِهِ وَ رَوْنَقِهِ،
- فَهُوَ کالْاَزَاهِیرِ الْمَبْثُوثَةِ،
- لَمْ تُرَبِّها أَمْطَارُ رَبِیعٍ
- وَ لا شُمُوسُ قَیْظٍ.
- وَ قَدْ یَنْحَسِرُ مِنْ رِیشِهِ، وَ یَعْرَى مِنْ لِبَاسِهِ،
- فَیَسْقُطُ تَتْرَى، وَ یَنْبُتُ تِبَاعاً،
- فَیَنْحَتُّ مِنْ قَصَبِهِ انْحِتَاتَ أَوْرَاقِ الْاَغْصَانِ،
- ثُمَّ یَتَلاَحَقُ نامِیاً حَتَّى یَعُودَ کَهَیْئَتِهِ قَبْلَ سُقُوطِهِ.
- لاَیُخَالِفُ سَالِفَ أَلْوَانِهِ، وَ لا یَقَعُ لَوْنٌ فِی غَیْرِ مَکَانِهِ.
- وَ إِذَا تَصَفَّحْتَ شَعْرَةً مِنْ شَعَرَاتِ قَصَبِهِ أَرَتْکَ حُمْرَةً وَرْدِیَّةً،
- وَ تَارَةً خُضْرَةً زَبَرْجَدِیَّةً، وَ أَحْیَاناً صُفْرَةً عَسْجَدِیَّةً.
- فَکَیْفَ تَصِلُ إِلَى صِفَةِ هذَا عَمَائِقُ الْفِطَنِ،أَوْ تَبْلُغُهُ قَرَائِحُ الْعُقُولِ، أَوْ تَسْتَنْظِمُ وَصْفَهُ أَقْوَالُ الْوَاصِفِینَ.
- وَ أَقَلُّ أَجْزَائِهِ قَدْ أَعْجَزَ الْاَوْهَامَ أَنْ تُدْرِکَهُ،
- وَ الْاَلْسِنَةَ أَنْ تَصِفَهُ!
- فَسُبْحَانَ الَّذِی بَهَرَ الْعُقُولَ عَنْ وَصْفِ خَلْقٍ جَلَّاهُ لِلْعُیُونِ،
- فَأَدْرَکَتْهُ مَحدُوداً مُکَوَّناً، وَ مُؤَلَّفاً مُلَوَّناً.
- وَ أَعْجَزَ الْاَلْسُنَ عَنْ تَلْخِیصِ صِفَتِهِ،
- وَ قَعَدَ بِهَا عَنْ تَأْدِیَةِ نَعْتِهِ!
صِغَارُ المَخْلُوقَاتِ - سُبْحَانَ مَنْ أَدْمَجَ قَوَائِمَ الذَّرَّةِ وَ الْهَمَجَةِ إِلَى مَا فَوْقَهُمَا مِنْ خَلْقِ الْحِیتَانِ وَ الْفِیَلَةِ!
- وَ وَأَى عَلَى نَفْسِهِ أَلَّا یَضْطَرِبَ شَبَحٌ مِمَّا أَوْلَجَ فِیهِ الرُّوحَ،
- إِلَّا وَ جَعَلَ الْحِمَامَ مَوْعِدَهُ، وَ الْفَنَاءَ غَایَتَهُ.
مِنْهَا فی صِفَةِ الجَنَّةِ - فَلَوْ رَمَیْتَ بِبَصَرِ قَلْبِکَ نَحْوَ مَا یُوْصَفُ لَکَ مِنْهَا،
- لَعَزَفَتْ نَفْسُکَ عَنْ بَدَائِعِ مَا أُخْرِجَ إِلَى الدُّنْیَا مِنْ شَهَوَاتِهَا وَ لَذَّاتِهَا، وَ زَخَارِفِ مَنَاظِرِهَا،
- وَ لَذَهِلَتْ بِالْفِکْرِ فِی اصْطِفَاقِ أَشْجَارٍ غُیِّبَتْ عُرُوقُهَا فِی کُثْبَانِ الْمِسْکِ عَلَى سَوَاحِلِ أَنْهَارِهَا،
- وَ فِی تَعْلِیقِ کَبَائِسِ اللُؤْلُؤِ الرَّطْبِ فِی عَسَالِیجِهَا وَ أَفْنَانِهَا،
- وَ طُلُوعِ تِلْکَ الِّثمَارِ مُخْتَلِفَةً فِی غُلُفِ أَکْمَامِهَا،
- تُجْنَى مِنْ غَیْرِ تَکَلُّفٍ فَتَأْتِی عَلَى مُنْیَةِ مُجْتَنِیهَا،
- وَ یُطَافُ عَلَى نُزَّالِهَا فِی أَفْنِیَةِ قُصُورِهَا بِالْاَعْسَالِ الْمُصَفَّقَةِ، وَ الْخُمُورِ الْمُرَوَّقَةِ.
- قَوْمٌ لَمْ تَزَلِ الْکَرَامَةُ تَتَمَادَى بِهِمْ حَتَّى حَلُّوا دَارَ الْقَرارِ، وَ أَمِنُوا نُقْلَةَ الْاَسْفَارِ.
- فَلَوْ شَغَلْتَ قَلْبَکَ أَیُّهَا الْمُسْتَمِعُ بِالْوُصُولِ إِلَى مَا یَهجُمُ عَلَیْکَ مِنْ تِلْکَ الْمَنَاظِرِ الْمُونِقَةِ،
- لَزَهِقَتْ نَفْسُکَ شَوْقاً إِلَیْهَا،
- وَ لَتَحَمَّلْتَ مِنْ مَجْلِسِی هذَا إِلَى مُجَاوَرَةِ أَهْلِ الْقُبُورِ اسْتِعْجَالاً بِها.
- جَعَلَنَا اللّهُ وَ إِیَّاکُمْ مِمَّنْ یَسْعَى بِقَلْبِهِ إِلَى مَنَازِلِ الْاَبْرَارِ بِرَحْمَتِهِ.
تَفسیرُ بَعْض ما فی هذِه الخُطبةِ مِن الغریب
قَالَ السَّیِّدُ الشَّرِیفُ (رَحْمَةُ اللّهِ عَلَیْهِ): قَوْلُهُ علیه السلام: «یَؤُرُّ بِمَلَاقِحِهِ»، الأَرُّ: کِنَایَةٌ عَنِ النِّکاحِ، یُقَالُ: أَرَّ الرَّجُلُ المَرْأةَ، یَؤُرُّها، إذا نَکَحَهَا.
وَ قَوْلُهُ (علیه السلام) : «کأنَّهُ قِلْعُ داریٍّ عَنَجَهُ نُوتِیّهُ» القَلْعُ: شِرَاعُ السَّفِینَةِ، ودَارِیًّ: مَنْسُوبٌ إلى دَارِیْنَ، وَهِیَ بَلْدَةٌ عَلَى البَحْرِ یُجْلَبُ مِنْها الطَّیْبُ. وَعَنَجَهُ: أَیْ عَطَفَهُ. یُقالُ: عَنَجْتُ النَّاقَةَ کَنَصَرْتُ أعْنُجُهَا عَنْجاً إذَا عَطَفْتُهَا. وَالنُّوتیُّ: المَلّاحُ.
وَقَوْلُهُ (علیه السلام) : «وَفِلَذَ الزَّبَرْجَدِ» الفَلِذُ: جَمْعُ فِلَذَةٍ، وَهِیَ القِطْعَةُ.
وَقَوْلُهُ (علیه السلام) : «کَبائِسِ اللُّؤْلُؤ الرَّطْبِ» الکِباسَةُ: العِذْقُ. وَالعَسَالِیجُ: الغُصُونُ، وَاحِدُها عُسْلوجٌ.
متن فارسی
165.از خطبه هاى آن حضرت است درباره شگفتى هاى آفرینش طاووس
شگفتى هاى آفرینش پرندگان
- خداوند، آفریدگانى شگفت انگیز از حیوان و جماد،
- و ساکن و متحرّک، ابداع کرد
- و نمونه هایى از شواهد آشکار بر صنعت دقیق
- و قدرت عظیمش اقامه کرد؛ آن گونه که عقل ها مطیع و معترف و تسلیم او شدند
- و دلایل یگانگى او در گوش هاى ما طنین انداز شد
- و اشکال گوناگونى از پرندگان را آفرید؛ پرندگانى که آن ها را در شکاف هاى زمین
- و بریدگى درّه ها و قلّه کوه ها مسکن داد؛
- پرندگانى که داراى بال هاى مختلف
- و شکل هاى گوناگون اند؛ آن ها که زمامشان در دست پروردگار است
- و در مسیرى که تعیین فرموده در حرکت اند و به وسیله بال هاى خویش در دل فراخناى هواى گسترده
- و در فضاى پهناور به پرواز درمى آیند.
- خداوند آن ها را با اشکال شگفت آورى از نظر صورت ظاهر، پدید آورد
- و پیکرشان را با استخوان هاى به هم پیوسته که پوشیده (از گوشت) شده ترکیب کرد؛
- بعضى را به سبب سنگینى جسمشان، از این که به آسانى در هوا پرواز کنند بازداشت
- و چنان قرار داد که بتوانند (در نزدیکى زمین) بال و پر بزنند (ولى به سبک وزن ها اجازه داد در اوج آسمان به پرواز درآیند)
- با قدرت دقیق و آفرینش لطیف خویش، پرندگان را به رنگ هاى گوناگونى رنگ آمیزى کرد.
- بعضى تنها یک رنگ دارند بى آن که رنگ دیگرى با آن مخلوط باشد
- و بعضى از آن ها تمام بدنشان یک رنگ دارد، جز طوقى که به رنگ دیگر به دور گردنشان است.
شگفتى هاى آفرینش طاووس - یکى از عجیب ترین آن ها (پرندگان) از نظر آفرینش، طاووس است که خداوند آن را در موزون ترین شکل آفرید
- و با رنگ هاى مختلف به بهترین صورت رنگ آمیزى کرد؛
- با بال و پرهایى که شهپرهاى آن بر روى یکدیگر قرار گرفته
- و به هم آمیخته و دُمى که دامنه آن را گسترده و بر زمین مى کشد.
- هنگامى که طاووس به سوى جفت خود حرکت مى کند،
- دم خود را مى گشاید و همچون چترى (بسیار زیبا) بر سر خود سایبان مى سازد؛
- گویى بادبان کشتى است که از سرزمین «دارین» مشک با خود آورده و ناخدا آن را برافراشته است.
- (در این حال) او با این همه رنگ هاى زیبا غرق در غرور مى شود
- و با حرکات متکبّرانه به خود مى نازد؛
- همچون خروس با جفت خود مى آمیزد
- و همانند حیوانات نر که از طغیان شهوت به هیجان آمده اند با او درآمیخته باردارش مى کند.
- (من این موضوع را با چشم خود دیده ام و) براى اثبات آن به مشاهده حسّى حواله مى کنم؛
- نه همچون کسى که به دلیلى که ذهنى و ضعیف است حواله مى کند،
- نظیر آن کس که مى پندارد طاووس به وسیله اشکى که از چشم خود فرو مى ریزد جنس ماده را باردار مى کند
- به این صورت که قطره اشک در دو طرف پلک هاى جنس نر حلقه مى زند
- و ماده او آن را مى نوشد سپس بى آن که با نر آمیزش کرده باشد،
- تنها با همان قطره اشکى که از چشمش بیرون پریده است تخم مى گذارد،
- این (افسانه بى اساسى است و) عجیب تر از افسانه تولید مثل کلاغ نیست.
- (هرگاه به بال و پر طاووس بنگرى) گمان مى کنى که نى هاى وسط پرهاى او همچون شانه هایى است که از نقره ساخته شده
- و آنچه بر آن از حلقه ها و هاله هاى عجیب خورشید
- مانند روییده، طلاى ناب و قطعات زبرجد است!
- هر گاه بخواهى آن را به آنچه زمین (به هنگام بهار) مى رویاند تشبیه کنى،
- مى گویى: دسته گلى است که از شکوفه هاى گل هاى بهارى چیده شده است (و با نظم خاصى در کنار هم قرار گرفته است).
- و اگر بخواهى آن را به لباس ها (و پرده هاى رنگارنگ) تشبیه کنى، همچون حلّه هاى زیباى پرنقش و نگار
- یا پرده هاى زیبا و رنگارنگ یمنى است
- و اگر آن را با زیورها مقایسه کنى، همچون نگین هاى رنگارنگى است
- که در نوارى از نقره که با جواهرات، زینت یافته در تاجى قرار گرفته است.
- او همچون کسى که به خود مى بالد، با عشوه و ناز گام برمى دارد؛
- گاه سر را برمى گرداند و به دم (زیبا) و دو بالش مى نگرد؛
- ناگهان از زیبایى فوق العاده اى که پر و بالش به او بخشیده و رنگ هایى که همچون لؤلؤ و جواهر به هم درآمیخته قهقهه سرمى دهد؛
- امّا همین که (خم مى شود و) به پاهاى (زشت) خود نظر مى افکند (آن چنان ناراحت مى شود که) صداى گریه او بلند مى شود؛
- فریادى که استغاثه جانکاهش از آن آشکار است
- و گواه صادق دردى است که در درون دارد!
- چرا که پاهایش همچون پاهاى خروس خلاسى،
- باریک (و تیره رنگ وزشت) است و در گوشه اى از ساق پایش ناخنى مخفى روییده است.
- او در محلّ یال خود، کاکلى دارد سبزرنگ
- و پرنقش و نگار و انتهاى گردنش همچون ابریق است
- و از گلوگاه تا روى شکمش به رنگ وسمه یمانى (سبز پررنگ مایل به سیاهى)
- و گاه همچون حریرى است که به تن کرده و مانند آینه صیقلى شده مى درخشد،
- گویى بر اطراف گردنش معجرى است سیاه رنگ که به خود پیچیده؛
- ولى از کثرت شادابى و درخشندگى به نظر مى رسد
- که رنگ سبز پرطراوتى با آن آمیخته شده
- و در کنار گوشش خط باریک بسیار سفیدى همچون نیش قلم به رنگ گل بابونه کشیده شده
- که بر اثر سفیدى درخشنده اش در میان آن سیاهى تلألؤ خاصّى دارد.
- کمتر رنگى (در جهان) یافت مى شود که طاووس از آن بهره اى نگرفته باشد؛
- با این فرق که شفافیّت و درخشندگى و تلألؤ حریر
- مانندِ رنگ پرهاى او بر تمام رنگ ها برترى دارد
- و(در واقع) همانند شکوفه هاى زیباى پراکنده گل هاست؛
- با این تفاوت که نه باران بهارى آن را پرورش داده
- و نه حرارت و تابش آفتاب تابستان!
- گاه او (طاووس) از پرهایش بیرون مى آید و لباسش را از تن خارج مى کند.
- (آرى!) پرهاى او پى درپى مى ریزند و به دنبال آن پشت سر هم مى رویند.
- پویش پرها، از نى آن ها، همچون ریزش برگ هااز شاخه ها (در فصل پاییز) فرو مى ریزند،
- سپس رشد و نمو مى کنند، تا بار دیگر به شکل نخست درآیند
- (با این حال) با رنگ هاى سابق هیچ تفاوتى پیدا نمى کنند و رنگى به جاى رنگ دیگر نمى نشیند.
- اگر تارى از تارهاى پر او را بررسى کنى گاه سرخ گلرنگ را به تو نشان مى دهد
- و گاه رنگ سبز زبرجدى و زمانى زرد طلایى (و هر یک جلوه خاص خود را دارد).
- راستى چگونه فکرهاى عمیق و عقل هاى خداداد مى توانند به (اسرار) این ویژگى ها راه یابند یا گفتار وصف کنندگان، صفت آن را بیان کند و به نظم آورد؟
- درک کنه ذات و صفات خدا: حال آن که، کوچک ترین اجزاى آن، افکار ژرف اندیش را از درک خود ناتوان ساخته
- و زبان ها را از وصف کردن بازداشته است.
- منزّه است آن کس که عقل ها را در وصف مخلوقى که در چشم ها آشکارش ساخته، ناتوان کرده است؛
- به همین دلیل آن را (تنها به صورت) موجودى محدود و ترکیبى پرنقش و نگار درک مى کنند؛
- و زبان ها را از شرح وصف آن عاجز ساخته
- و از اَداى حق وصفش ناتوان کرده است (با این حال چگونه مى توان انتظار داشت که عقل و خرد به کنه ذات و صفات آفریدگار این مخلوق برسد؟).
شگفتى آفرینش جانداران ریز (و بزرگ) - پاک و منزّه است آن کس که (حتّى) براى مورچگان ریز و پشه هاى خرد، دست و پا قرار داد و بالاتر از آن ها ماهیان بزرگ (و نهنگ ها) و فیل را آفرید
- و مقرّر داشته هر موجودى را که روح در آن دمیده
- سرانجام رهسپار دیار فنا کند (و تنها ذات پاک او باقى و برقرار خواهد بود).
اوصاف بهشت - هرگاه با چشم دل به آنچه از بهشت براى تو وصف مى شود بنگرى،
- روحت از مواهبى که در این دنیا پدیدار گشته، از شهوات و لذات و زینت ها و زیورهاى خیره کننده اش صرف نظر خواهد کرد
- و در میان درخت هایى که پیوسته شاخه هایش (با جنبش نسیم) به هم مى خورد و ریشه هایش در دل تپه هایى از مشک بر ساحل نهرهاى بهشتى فرو رفته، از فکرکردن باز مى ماند،
- (همچنین) هر گاه به خوشه هایى از لؤلؤِ تر، که به شاخه هاى کوچک و بزرگ محکمش آویخته،
- و پیدایش میوه هاى گوناگون که از درون غلاف هاى خود سر برون کرده اند،
- همان میوه هایى که به آسانى و مطابق دلخواه هر کس چیده مى شود، نگاه کنى،
- واله و حیران خواهى شد (اضافه بر این) میزبانان بهشتى از آن میهمانان در جلوى قصرهاى بهشتى با عسل هاى مصفّا و شراب هاى صاف که مستى نمى آورد پذیرایى مى کنند.
- گروهى هستند که تقوا و کرامت انسانى خود را تا پایان عمر و هنگام ورود به دارالقرار (سراى جاویدان) حفظ کرده و از ناراحتى هاى نقل و انتقال سفرها (ى مرگ و برزخ) ایمن بوده اند.
- اى شنونده! اگر قلب خویش را براى رسیدن به آن مناظر زیبا که در آن جاست مشغول کنى،
- روحت با اشتیاق به سوى آن پر مى کشد
- و از حضور من به همسایگى اهل قبور خواهى شتافت تا هر چه زودتر به آن نعمت ها دست یابى.
- خداوند ما و شما را به لطف و رحمتش از کسانى قرار دهد که با دل و جان براى رسیدن به منزلگاه هاى نیکان کوشش مى کنند.
تفسیر بعضى از لغات پیچیده این خطبه
سیّد شریف رضى (رحمه الله) در پایان این خطبه چنین مى گوید: جمله «یؤرّ بملاقحه» در کلام امام (علیه السلام) کنایه از لقاح و آمیزش جنسى است. گفته مى شود: «أرّ الرجل المرأة یؤرّها» هنگامى که با همسرش آمیزش کند،
و در جمله «کأنّه قلع دارىّ عنجه نؤتیه» قلع به معناى بادبان کشتى است، و «دارىّ» منسوب به «دارین» شهرى است در کنار دریا (در اطراف بحرین) که از آن جا عطریات مى آورند (و بادبان هاى کشتى هایش معروف است)، و «عنجه» به معناى کشیدن به سوى خویش است؛ گفته مى شود: «عنجت الناقة أعنجها» یعنى شتر را به سوى خود کشیدم، و «نوتى» به معناى کشتیبان است، و تعبیر «ضفّتى جفونه» به معناى دو طرف پلک هاى چشم اوست، و «ضفتان» به معناى دو طرف است،
و این که مى فرماید: «و فلذ الزبرجد» «فلذ» جمع «فلذة» به معناى قطعه چیزى است و در این جا منظور، قطعه هاى زبرجد است،
و این که فرموده: «کبائس اللؤلؤ الرطب» (کبائس جمع کباسه و) «اکباسه» به معناى خوشه است و «عسالیج» جمع «عسلوج» به معناى شاخه است.
قبلی بعدی
