متن عربی
27- و من عهد له (عليه السلام) إلى محمد بن أبي بكر رضي الله عنه حين قلده مصر :
فَاخْفِضْ لَهُمْ جَنَاحَكَ وَ أَلِنْ لَهُمْ جَانِبَكَ وَ ابْسُطْ لَهُمْ وَجْهَكَ وَ آسِ بَيْنَهُمْ فِي اللَّحْظَةِ وَ النَّظْرَةِ حَتَّى لَا يَطْمَعَ الْعُظَمَاءُ فِي حَيْفِكَ لَهُمْ وَ لَا يَيْأَسَ الضُّعَفَاءُ مِنْ عَدْلِكَ عَلَيْهِمْ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُسَائِلُكُمْ مَعْشَرَ عِبَادِهِ عَنِ الصَّغِيرَةِ مِنْ أَعْمَالِكُمْ وَ الْكَبِيرَةِ وَ الظَّاهِرَةِ وَ الْمَسْتُورَةِ فَإِنْ يُعَذِّبْ فَأَنْتُمْ أَظْلَمُ وَ إِنْ يَعْفُ فَهُوَ أَكْرَمُ وَ اعْلَمُوا عِبَادَ اللَّهِ أَنَّ الْمُتَّقِينَ ذَهَبُوا بِعَاجِلِ الدُّنْيَا وَ آجِلِ الْآخِرَةِ فَشَارَكُوا أَهْلَ الدُّنْيَا فِي دُنْيَاهُمْ وَ لَمْ يُشَارِكُوا أَهْلَ الدُّنْيَا فِي آخِرَتِهِمْ سَكَنُوا الدُّنْيَا بِأَفْضَلِ مَا سُكِنَتْ وَ أَكَلُوهَا بِأَفْضَلِ مَا أُكِلَتْ فَحَظُوا مِنَ الدُّنْيَا بِمَا حَظِيَ بِهِ الْمُتْرَفُونَ وَ أَخَذُوا مِنْهَا مَا أَخَذَهُ الْجَبَابِرَةُ الْمُتَكَبِّرُونَ ثُمَّ انْقَلَبُوا عَنْهَا بِالزَّادِ الْمُبَلِّغِ وَ الْمَتْجَرِ الرَّابِحِ أَصَابُوا لَذَّةَ زُهْدِ الدُّنْيَا فِي دُنْيَاهُمْ وَ تَيَقَّنُوا أَنَّهُمْ جِيرَانُ اللَّهِ غَداً فِي آخِرَتِهِمْ لَا تُرَدُّ لَهُمْ دَعْوَةٌ وَ لَا يَنْقُصُ لَهُمْ نَصِيبٌ مِنْ لَذَّةٍ فَاحْذَرُوا عِبَادَ اللَّهِ الْمَوْتَ وَ قُرْبَهُ وَ أَعِدُّوا لَهُ عُدَّتَهُ فَإِنَّهُ يَأْتِي بِأَمْرٍ عَظِيمٍ وَ خَطْبٍ جَلِيلٍ بِخَيْرٍ لَا يَكُونُ مَعَهُ شَرٌّ أَبَداً أَوْ شَرٍّ لَا يَكُونُ مَعَهُ خَيْرٌ أَبَداً فَمَنْ أَقْرَبُ إِلَى الْجَنَّةِ مِنْ عَامِلِهَا وَ مَنْ أَقْرَبُ إِلَى النَّارِ مِنْ عَامِلِهَا وَ أَنْتُمْ طُرَدَاءُ الْمَوْتِ إِنْ أَقَمْتُمْ لَهُ أَخَذَكُمْ وَ إِنْ فَرَرْتُمْ مِنْهُ أَدْرَكَكُمْ وَ هُوَ أَلْزَمُ لَكُمْ مِنْ ظِلِّكُمْ الْمَوْتُ مَعْقُودٌ بِنَوَاصِيكُمْ وَ الدُّنْيَا تُطْوَى مِنْ خَلْفِكُمْ فَاحْذَرُوا نَاراً قَعْرُهَا بَعِيدٌ وَ حَرُّهَا شَدِيدٌ وَ عَذَابُهَا جَدِيدٌ دَارٌ لَيْسَ فِيهَا رَحْمَةٌ وَ لَا تُسْمَعُ فِيهَا دَعْوَةٌ وَ لَا تُفَرَّجُ فِيهَا كُرْبَةٌ وَ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ يَشْتَدَّ خَوْفُكُمْ مِنَ اللَّهِ وَ أَنْ يَحْسُنَ ظَنُّكُمْ بِهِ فَاجْمَعُوا بَيْنَهُمَا فَإِنَّ الْعَبْدَ إِنَّمَا يَكُونُ حُسْنُ ظَنِّهِ بِرَبِّهِ عَلَى قَدْرِ خَوْفِهِ مِنْ رَبِّهِ وَ إِنَّ أَحْسَنَ النَّاسِ ظَنّاً بِاللَّهِ أَشَدُّهُمْ خَوْفاً لِلَّهِ وَ اعْلَمْ يَا مُحَمَّدَ بْنَ أَبِي بَكْرٍ أَنِّي قَدْ وَلَّيْتُكَ أَعْظَمَ أَجْنَادِي فِي نَفْسِي أَهْلَ مِصْرَ فَأَنْتَ مَحْقُوقٌ أَنْ تُخَالِفَ عَلَى نَفْسِكَ وَ أَنْ تُنَافِحَ عَنْ دِينِكَ وَ لَوْ لَمْ يَكُنْ لَكَ إِلَّا سَاعَةٌ مِنَ الدَّهْرِ وَ لَا تُسْخِطِ اللَّهَ بِرِضَا أَحَدٍ مِنْ خَلْقِهِ فَإِنَّ فِي اللَّهِ خَلَفاً مِنْ غَيْرِهِ وَ لَيْسَ مِنَ اللَّهِ خَلَفٌ فِي غَيْرِهِ صَلِّ الصَّلَاةَ لِوَقْتِهَا الْمُؤَقَّتِ لَهَا وَ لَا تُعَجِّلْ وَقْتَهَا لِفَرَاغٍ وَ لَا تُؤَخِّرْهَا عَنْ وَقْتِهَا لِاشْتِغَالٍ وَ اعْلَمْ أَنَّ كُلَّ شَيْءٍ مِنْ عَمَلِكَ تَبَعٌ لِصَلَاتِكَ .
وَ مِنْهُ : فَإِنَّهُ لَا سَوَاءَ إِمَامُ الْهُدَى وَ إِمَامُ الرَّدَى وَ وَلِيُّ النَّبِيِّ وَ عَدُوُّ النَّبِيِّ وَ لَقَدْ قَالَ لِي رَسُولُ اللَّهِ ( صلى الله عليه وآله ) إِنِّي لَا أَخَافُ عَلَى أُمَّتِي مُؤْمِناً وَ لَا مُشْرِكاً أَمَّا الْمُؤْمِنُ فَيَمْنَعُهُ اللَّهُ بِإِيمَانِهِ وَ أَمَّا الْمُشْرِكُ فَيَقْمَعُهُ اللَّهُ بِشِرْكِهِ وَ لَكِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ كُلَّ مُنَافِقِ الْجَنَانِ عَالِمِ اللِّسَانِ يَقُولُ مَا تَعْرِفُونَ وَ يَفْعَلُ مَا تُنْكِرُونَ .
متن فارسی
ص 676
امام عليه السلام در سفارشنامه خود به محمد بن ابى بكر (ره) هنگامى
ص 677
كه او را به استاندارى مصر برگزيد چنين نوشت: نسبت به مردم متواضع باش، به آنها احترام كن با روى خوش با آنان برخورد كن در نگاه كردن چه كم و چه با دقت ميان آنان فرقى نگذار تا نيرومندان توقع اضافى پيدا نكنند و نيازمندان نسبت به عدالتى كه اجرا مى كنى مأيوس نگردند، زيرا خداى تعالى از شما استانداران از كوچك و بزرگ اعمال، از ظاهر و پنهان آن باز خواست مى كند. اگر خدا عذاب كند شما بيشتر بايد عذاب شويد و اگر گناهان را ببخشيد لطفش زياد است. شما بندگان خدا بدانيد كه پرهيزكاران دنيا را پشت سر گذاشته و بهره آخرت را برده اند. در دنيا با مردم بودند ولى در آخرت، مردم دنيا از سود آنان بهره مند نخواهند شد. در دنيا در بهترين خانه ها زندگى كردند، از بهترين خوراكى ها خوردند، از لذتى كه خوشگذران ها در دنيا بردند بهره مند گرديدند، از سودى كه خود خواهان و ستمگران بردند بهره گرفتند در عين حال از آن سرمايه معنوى هم كه آنان را به بهشت برساند، از آن تجارتى كه براى آخرت سود داشته باشد برخوردار گرديدند.
در دنيا از لذت ترك دنيا بهره بردند و يقين داشتند كه در قيامت همسايگان خدا خواهند بود، نه خواسته هاى آنان رد مى شود و نه سهم آنان از لذت آخرت ناقص مى گردد. بندگان خدا از مرگ و نزديك بودنش پرهيز كنيد، خود را آماده مرگ سازيد، زيرا مرگ دستورى بزرگ و مشكلى سخت، به همراه دارد. سعادتى همراه دارد كه ذره اى بدى دنبالش نيست و يا شرى را مى آورد كه هيچ خوبى به همراه ندارد.
راستى آيا چه كسى به بهشت از شخصى كه براى آن خود را آماده كرده نزديكتر است و چه كسى از فردى كه براى جهنم آماده شده نزديكتر به جهنم خواهد بود شما لقمه مرگ هستيد اگر آماده مرگ باشيد شما را قبضه مى كند و اگر از چنگ آن فرار كنيد گريبان شما را مى گيرد، زيرا مرگ به شما از سايه به شما نزديكتر است. مرگ در پيشانى شما نوشته شده، دنيا از پشت سر شما در هم پيچيده مى شود از آتشى كه عمق آن زياد، آتش آن شديد و عذابش جديد است پرهيز كنيد.
ص 678
نه لطفى در آن وجود دارد و نه گوش به حرف مى دهند و نه گره از كار كسى گشوده مى شود. اگر توانستيد كه ترس خودتان را از خدا افزايش دهيد و حسن ظن خود را نسبت به خدا حفظ كنيد، بايد ترس از خدا و حسن ظن نسبت به او را با هم نگاهدارى كنيد، زيرا حسن ظن بندگان خدا بايد به اندازه ترس آنان نسبت به خدا باشد. بهترين گمان نسبت به خدا شديدترين ترس از خدا را همراه دارد. آى محمد بن ابى بكر توجه داشته باش كه من تو را به رياست بزرگترين لشكريانم، رياست مردم مصر برگزيدم بنا بر اين تو سزاوارى كه با هواى نفس خود مخالفت كنى و از دين خود حمايت نمائى هر چند فقط يك ساعت از عمر تو باقيمانده باشد. براى به دست آوردن خوشحالى يك فرد خدا را به غضب نينداز، زيرا اگر به خاطر خدا فردى را از دست دادى، خدا فرد ديگرى را در اختيارت قرار مى دهد و با از دست دادن خدا چيزى را ندارى كه جايگزين وى گردانى. نماز را در وقت خود بخوان و بر اثر بيكارى جلوتر از وقت نخوان و بخاطر كار زياد به تأخير نينداز. توجه داشته باش كه تمام كارهاى تو بايد تابع نمازت باشد.
ص 679
خطر نفاق
امام عليه السلام در دنباله سفارشنامه خود به محمد بن ابى بكر چنين مى نويسد: جاى ترديد نيست كه رهبر هدايت با زمامدار رذالت مساوى نيست. دوست پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلم با دشمن وى در يك رديف نمى باشند. رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم فرمود: من نسبت به ملت خود نه از مؤمن وحشت دارم و نه از مشرك، زيرا ايمان مؤمن او را از ايجاد ناراحتى باز مى دارد و اما مشرك بخاطر شركى كه دارد او را مى شناسند و به او اعتنائى نمى كنند، بلكه ترس من از منافق است كه ايمانش معيوب است اما با بيان فصيح، خود را مؤمن معرفى مى كند، مطالبى را كه به آن عقيده داريد مى گويد اما كارهائى كه مخالف آن هستيد مخفيانه انجام مى دهد.
