متن عربی
25.وَ مِن وَصیَّةٍ لَهُ عَلیهِ السَّلامُ کَانَ یَکْتُبُها لِمَنْ یَسْتَعْمِلُهُ عَلَى الصَّدَقَاتِ
قَالَ الشَّرِیفُ: وَ إِنَّمَا ذَکَرْنَا هُنَا جُمَلَاً لِیُعْلَمَ بِهَا أَنَّهُ (علیه السلام) کَانَ یُقِیمُ عِمَادَ الحَقَّ وَ یَشْرَعُ أمْثِلَةَ العَدْلِ فی صَغِیرِ الْأُمورِ وَ کَبِیرِهَا وَ دَقِیقِها وَ جَلِیلِها.
- انْطَلِقْ عَلَى تَقْوَى اللّهِ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ.
- وَ لا تُرَوِّعَنَّ مُسْلِماً،
- وَ لا تَجْتَازَنَّ عَلَیْهِ کَارِهاً،
- وَ لا تَأْخُذَنَّ مِنْهُ أَکْثَرَ مِنْ حَقِّ اللّهِ فِی مَالِهِ،
- فَإِذَا قَدِمْتَ عَلَى الْحَیِّ، فَانْزِلْ بِمَائِهِمْ مِنْ غَیْرِ أَنْ تُخَالِطَ أَبْیَاتَهُمْ،
- ثُمَّ امْضِ إِلَیْهِمْ بِالسَّکِینَةِ وَالْوَقَارِ؛ حَتَّى تَقُومَ بَیْنَهُمْ فَتُسَلِّمَ عَلَیْهِمْ،
- وَ لا تُخْدِجْ بِالتَّحِیَّةِ لَهُمْ،
- ثُمَّ تَقُولَ: عِبَادَ اللّهِ، أَرْسَلَنِی إِلَیْکُمْ وَلِیُّ اللّهِ وَ خَلِیفَتُهُ،
- لاِخُذَ مِنْکُمْ حَقَّ اللّهِ فی أَمْوَالِکُمْ،
- فَهَلْ لِلّهِ فِی أَمْوَالِکُمْ مِنْ حَقٍّ فَتُؤدُّوهُ إِلَى وَلِیِّهِ!
- فَإِنْ قَالَ قَائِلٌ: لاَ، فَلا تُرَاجِعْهُ،
- وَ إِنْ أَنْعَمَ لَکَ مُنْعِمٌ، فَانْطَلِقْ مَعَهُ مِنْ غَیْرِ أَنْ تُخِیفَهُ
- أَوْ تُوعِدَهُ أَوْ تَعْسِفَهُ أَوْ تُرْهِقَهُ،
- فَخُذْ مَا أَعْطَاکَ مِنْ ذَهَبٍ أَوْ فِضَّةٍ،
- فَإِنْ کانَ لَهُ مَاشِیَةٌ أَوْ إِبِلٌ فَلا تَدْخُلْهَا إِلَّا بِإِذْنِهِ، فَإِنَّ أَکْثَرَهَا لَهُ،
- فَإِذَا أَتَیْتَهَا فَلا تَدْخُلْ عَلَیْهَا دُخُولَ مُتَسَلِّطٍ عَلَیْهِ، وَ لا عَنِیفٍ بِهِ.
- وَ لا تُنَفِّرَنَّ بَهِیمَةً وَ لا تُفْزِعَنَّهَا، وَ لا تَسُوءَنَّ صَاحِبَهَا فِیهَا،
- وَاصْدَعِ الْمَالَ صَدْعَیْنِ ثُمَّ خَیِّرْهُ،
- فَإِذَا اخْتَارَ فَلا تَعْرِضَنَّ لِمَا اخْتَارَهُ.
- فَلا تَزَالُ کَذَلِکَ حَتَّى یَبْقَى مَا فِیهِ وَفَاءٌ لِحَقِّ اللّهِ فِی مَالِهِ؛
- فَاقْبِضْ حَقَّ اللّهِ مِنْهُ.فَإِنِ اسْتَقَالَکَ فَأَقِلْهُ،
- ثُمَّ اخْلِطْهُمَا، ثُمَّ اصْنَعْ مِثْلَ الَّذِی صَنَعْتَ أَوَّلاً حَتَّى تَأْخُذَ حَقَّ اللّهِ فِی مَالِهِ.
- وَ لا تَأْخُذَنَّ عَوْداً وَ لا هَرِمَةً
- وَ لا مَکْسُورَةً وَ لاَمَهْلُوسَةً، وَ لا ذَاتَ عَوَارٍ،
- وَ لا تَأْمَنَنَّ عَلَیْهَا إِلَّا مَنْ تَثِقُ بِدِینِهِ رَافِقاً بِمَالِ الْمُسْلِمِینَ
- حَتَّى یُوَصِّلَهُ إِلَى وَلِیِّهِمْ فَیَقْسِمَهُ بَیْنَهُمْ،
- وَ لاَتُوَکِّلْ بِهَا إِلَّا نَاصِحاً شَفِیقاً، وَ أَمِیناً حَفیظاً،
- غَیْرَ مُعْنِفٍ وَ لا مُجْحِفٍ،
- وَ لا مُلْغِبٍ وَ لا مُتْعِبٍ.
- ثُمَّ احْدُرْ إِلَیْنَا مَا اجْتَمَعَ عِنْدَکَ
- نُصَیِّرْهُ حَیْثُ أَمَرَ اللّهُ بِهِ،
- فَإِذَا أَخَذَهَا أَمِینُکَ، فَأَوْعِزْ إِلَیْهِ أَلَّا یَحُولَ بَیْنَ نَاقَةٍ وَ بَیْنَ فَصِیلِهَا،
- وَ لا یَمْصُرَ لَبَنَهَا فَیَضُرَّ ذَلِکَ بِوَلَدِهَا،
- وَ لاَیَجْهَدَنَّهَا رُکُوباً،
- وَلْیَعْدِلْ بَیْنَ صَوَاحِبَاتِهَا فِی ذَلِکَ وَ بَیْنَهَا،
- وَلْیُرَفِّهْ عَلَى اللَّاغِبِ،
- وَلْیَسْتَأْنِ بِالْنَّقِبِ وَ الظَّالِعِ،
- وَلْیُورِدْهَا مَا تَمُرُّ بِهِ مِنَ الْغُدُرِ،
- وَ لا یَعْدِلْ بِهَا عَنْ نَبْتِ الْاَرْضِ إِلَى جَوَادِّ الطُّرُقِ،
- وَلْیُرَوِّحْهَا فِی السَّاعَاتِ،
- وَلْیُمْهِلْهَا عِنْدَالنِّطَافِ وَالْاَعْشَابِ،
- حَتَّى تَأْتِیَنَا بِإِذْنِ اللّهِ بُدَّناً مُنْقِیَاتٍ، غَیْرَ مُتْعَبَاتٍ وَ لا مَجْهُودَاتٍ،
- لِنَقْسِمَهَا عَلَى کِتَابِ اللّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ (صلی الله علیه و آله)
- فَإِنَّ ذَلِکَ اَعْظَمُ لِاَجْرِکَ وَ أَقْرَبُ لِرُشْدِکَ إِنْ شَاءَ اللّهُ.
متن فارسی
25.وصایا و سفارش هاى امام (علیه السلام) براى مأموران جمع آورى زکات
مرحوم شریف رضى مى گوید: ما بخشى از این نامه را در این جا آوردیم تا معلوم گردد، امام (علیه السلام) همواره ارکان حق را به پا مى داشت و فرمان به عدل مى داد؛ در کارهاى کوچک و بزرگ، پرارزش یا کم ارزش
- صفات مؤدیان مالیاتى: (تو اى مأمور جمع آورى زکات) با تقوا و احساس مسئولیت در برابر خداوند یکتا و بى همتا حرکت کن
- و در مسیر خود هیچ مسلمانى را نترسان
- و از سرزمین او در حالى که از تو ناخشنود باشد، نگذر
- و بیش از حق خداوند در اموالش را از وى نگیر.
- هنگامى که وارد آبادى قبیله شدى در کنار سرچشمه یا چاه آب فرود آى، بى آن که داخل خانه هاى آن ها شوى
- سپس با آرامش و وقار به سوى آنان برو تا در میان آن ها قرار گیرى. به آن ها سلام کن
- و از اظهار محبّت و تحیّت چیزى فروگذار ننما
- و بعد از سلام و تحیّت به آن ها مى گویى: اى بندگان خدا! ولىّ خدا و خلیفه اش مرا به سوى شما فرستاده
- تا حق خدا را که در اموالتان است از شما بگیرم،
- آیا در اموال شما حقى براى خدا وجود دارد که به ولیّش بدهید؟
- اگر کسى (از آن ها) گفت: نه (چیزى به اموالم تعلق نمى گیرد) دیگر به او مراجعه نکن
- و اگر کسى گفت: آرى، همراهش برو بى آن که او را بترسانى
- یا تهدید کنى یا کار او را مشکل سازى یا بر او سخت گیرى نمایى.
- آنچه از زکات طلا و نقره (یا قیمت زکات غلات) مى دهد بپذیر (و با او درباره کم وزیاد آن گفتگو نکن، او به تو اعتماد کرده تو هم به او اعتماد کن)
- و اگر گوسفند و گاو و شترى دارد بدون اذن او داخل نشو،زیرا بیشتر آن ها از آن اوست.
- آن گاه که داخل شدى همچون شخص مسلط و سخت گیر با او رفتار نکن،
- چهارپایى را فرارى نده و ناراحت نساز و صاحبش را درباره آن ناراحت نکن. (به هنگام گرفتن حق بیت المال)
- حیوانات را به دو بخش تقسیم کن سپس صاحب مال را مخیر ساز
- که یک قسمت را انتخاب کند و بعد از انتخاب، متعرض آنچه او انتخاب کرده نشو؛
- سپس باقى مانده را نیز به دو بخش تقسیم کن و باز او را مخیر نما (تا یکى را انتخاب کند) و هرگاه یکى را انتخاب کرد باز متعرض آنچه او انتخاب کرده نشو و همچنان این تقسیم را ادامه مى دهى (و صاحب مال را مخیر مى سازى تا یکى را انتخاب کرده کنار بگذارد) تا آن جا که باقى مانده به اندازه (زکات و) حق خداوند در مال او شود،
- آن گاه حق خدا را از او بگیر و اگر صاحب مال پشیمان شد و از تو تقاضا کرد که تقسیم را تجدید کنى، تقاضاى او را بپذیر
- و آن دو دسته را با هم بار دیگر مخلوط کن سپس همان گونه که در بار اوّل انجام دادى، تقسیم را تکرار کن تا حق خدا را از مال او دریافت نمایى،
- ولى هرگز حیوان مسن و فرتوت
- و دست و پاشکسته و بیمار و معیوب را به عنوان زکات نپذیر.
- آن ها (حیوانات زکات) را به غیر از کسى که به دینش اطمینان دارى و درباره اموال مسلمین دلسوزتر است مسپار
- تا آن را (سالم) به ولى مسلمین برساند واو در میان مسلمانان تقسیم کند.
- تنها کسانى را مأمور این کار کن که خیرخواه و مهربان و امین و حافظ باشند،
- سخت گیر و اجحاف گر نباشند،
- حیوانات را خسته نکنند و به زحمت نیندازند،
- سپس آنچه را که نزد تو جمع شده بى درنگ به سوى ما روانه کن
- تا آن را در مصارفى که خداوند امر فرموده صرف کنیم
- و هنگامى که امین تو آن ها را در اختیار گرفت به او سفارش کن که میان شتر ماده و نوزادش جدایى نیفکند
- و شیر آن را چنان ندوشد که به بچه اش زیان وارد شود
- و در سوار شدن بر شتران، آن ها را به زحمت نیفکند
- و عدالت را در این امر در میان آن ها رعایت کند (گاه بر این سوار شود و گاه بر دیگرى)
- و نیز حال شترِ خسته و یا زخمى را که سوارى دادن برایش مشکل است رعایت کند
- و با حیوانى که سُم او ساییده یا لنگ شده مدارا نماید.
- امین تو باید هنگامى که در اثناى راه به غدیرهاى آب مى رسد، آن ها را سیراب کند
- و از کناره هاى جاده علف دار به درون جاده هاى خشک و بى گیاه منحرف نسازد
- و ساعاتى به آن حیوانات استراحت دهد
- و چون به آب و علفزار مى رسد به آن ها مهلت دهد (تا به اندازه کافى آب بنوشند و از علف ها تغذیه کنند)
- تا هنگامى که نزد ما مى آیند به اذن خدا فربه و سرحال باشند نه خسته و کوفته؛
- و هدف نهایى این است که آن ها را مطابق دستور خداوند و سنّت پیغمبرش (صلی الله علیه و آله) (در میان نیازمندان) تقسیم کنیم (بى آن که منافع شخصى در آن وجود داشته باشد).
- (و بدان که) عمل به این برنامه پاداش تو را بیشتر و هدایت تو را افزون تر خواهد کرد؛ إن شاءالله.
