2. عمر بن خطاب (خلیفه دوم) :

الف) «یا علی لو وازن ایمانك ایمان اهل السماوات والارض لیزید ایمانك ایمانهم ». (2)

ب) «عجزت النساء ان تلد مثل علی بن ابی طالب، لولا علی لهلك عمر» . (3)

ج) «لا ابقانی الله لمعضلة لم یكن لها ابوالحسن » . (4)

3. عبد الرحمن سیوطی (از علمای اهل سنت) :

«علی رضی الله عنه یكی از ده نفری است كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به آنها مژده بهشت داده است و او برادر و داماد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و همسر فاطمه علیها السلام سرور زنان عالم و یكی از پیشقدمان اسلامی و یكی از مشهورترین افراد شجاع و از معروفترین زهاد، و رساترین سخنوران، و یكی از كسانی است كه قرآن را جمع و به پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم عرضه كرد» . (5)

4. شبلی شمیل (دانشمند مسیحی) :

«بدون تردید علی بن ابی طالب علیه السلام بزرگ بزرگان و تنها نسخه ای است كه نمونه آن در غرب، شرق، گذشته و حال دیده نشده است » . (6)

5. جاحظ (از بزرگان اهل سنت) :

«سخن گفتن درباره علی علیه السلام ممكن نیست ، اگر قرار است حق علی ادا شود گویند غلو است، و اگر حق او ادا نشود درباره علی علیه السلام ظلم است » . (7)

6. خلیل غوی از (بزرگان اهل سنت) :

«چه بگویم درباره كسی كه دوست و دشمن فضایل او را انكار نمودند، دوست به واسطه ترس، دشمن به واسطه حسد، مع الوصف عالم از فضایل او پر شد» . (8)

7. معاویه:

«خیر البریة بعد احمد حیدر و الناس ارض و الوصی سماء» (9)

8. قاسم حبیب جابر (از علمای اهل سنت) در اوایل كتابش با عنوان «الاهداء» می نویسد:

«این كتاب را به رهبری تقدیم می كنم كه نرمی و خشونت و رحمت و سخت گیری را جمع كرد... به اسلام عظمت بخشید و راهش را روشن ساخت... به مبادی حق و عدل و نیكی و دوستی پای بند ماند... وبالاخره به امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام ... شهید حق تقدیم می كنم » . (10)

9. دكتر صبحی صالح (استاد دانشگاه لبنان و شارح نهج البلاغه) :

«عشق من به امام علی علیه السلام و بر اهل بیت پاك و هر مبارز مخلصی است كه پرچم اسلام را برافراشته می سازد... معتقدم كه ضروری است نهج البلاغه ی امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام در سراسر جهان چاپ و توزیع گردد تا نسل جدید مسلمان از آن بهره مند شود» . (11)

10. عبد الفتاح عبد المقصود (نویسنده ی مشهور مصری) :

«علی علیه السلام سراسر عمرش را در پیروی از نمونه عالی كمال و فضیلت (پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم) گذرانده، پیوسته ملازم آخرین حد كمال در اخلاق بود» . (12)

11. ابن ابی الحدید (شارح نهج البلاغه) :

«علی علیه السلام مانند خورشید تابان بود كه با كف دست پوشیده نمی شود و مثل روز روشن است كه اگر یك تن آن را بیند، دیدگان دیگران خواهد دید. ...علی سرآمد همه فضایل و سرچشمه آنهاست». (13)

12. شیخ محمد عبده:

«كلام امام علی بن ابی طالب ، پس از كلام خدای متعال و پیغمبرش صلی الله علیه و آله و سلم شریف ترین و برترین سخن و سرشارترین كلام از لحاظ مواد و دارای بهترین شیوه است و بیشترین معانی و محتوا را دارد» . (14)

13. كاردینو (دانشمند مسیحی) :

«علی آن قهرمان دردمند خونین دل و آن یكه سوار ژنده پوش و آن امام شهیدی است كه صاحب روح ژرف است و رمز عذاب الهی در اعماق آن نهفته است » . (15)

14. سلیمان كتانی:

«هر سخنی درباره علی بن ابی طالب گفته شود كه او را در مكان و زمان محصور دارد جز سخن پردازی و ترتیب الفاظ نخواهد بود و آن هم الفاظی بسته ومرده كه روح معانی بدان در نتواند آمد» . (16)

15. میخائیل نعیمه (نویسنده معروف مسیحی) :

«قهرمانیهای امام علی علیه السلام فقط منحصر به میدانهای كارزار نیست، بلكه او در روشن اندیشی، پاكی وجدان، سحر بیان، عمق و كمال انسانیت، شور وحرارت ایمان، بلندی همت و فكر، یاوری و هواداری از رنجیده ها در قبال جفاكاران و فروتنی در مقابل حق، هر كجا كه تجلی كند، نیز قهرمان بود» . (17)

16. جرج جرداق (مسیحی دانشمند و نویسنده معاصر) :

«ای روزگار! چه می شد اگر تمام نیروهای خود را بسیج می كردی و در هر عصری و زمانی بزرگ مردی، چون علی علیه السلام با همان عقل و دهان و قلب، با همان زبان و همان شمشیر به جهان ارمغان می دادی؟» . (18)

17. توماس كارلایل (فیلسوف انگلیسی) :

«علی علیه السلام به خاطر شدت عدالتش به شهادت رسید» . (19)

18. گابریل دی انگیری:

«علی علیه السلام یگانه و تنها نمونه ای است كه تاریخ از این حیث (قهرمان قهرمانان بودن) به ما نشان می دهد» . (20)

19. جرجی زیدان (دانشمند مسیحی) :

«علی علیه السلام همچون آفتاب نیمروز می درخشد» . (21)

20. اقبال لاهوری:

«علی علیه السلام سر نبوت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم است » .

ای سر نبوت محمد ای وصف تو مدحت محمد بی تو نتوان به او رسیدن بی او نتوان به تو رسیدن (22)!

پی نوشت ها:

1. ترجمه و شرح نهج البلاغه فیض الاسلام: 1/48.

2. چهارده معصوم علیهم السلام ، ص 43، آیت الله مظاهری.

3. علی كیست؟ ص 106، فضل الله كمپانی.

4. همان، ص 109.

5. تاریخ الخلفاء، ص 197، عبد الرحمن سیوطی.

6. علی بن ابی طالب، ص 6، محمد كامل حسن الحمامی.

7. چهارده معصوم علیهم السلام ص 42، آیت الله مظاهری.

8. همان. 9.همان، ص 55.

10. فلسفة الاعتزال فی نهج البلاغة، صفحه الاهداء، دكتر قاسم حبیب جابر.

11. مقدمه نهج البلاغه، ص 29، دكتر صبحی صالح.

12. روزنامه سلام، مورخه 16/10/71، شماره 475.

13. چهره درخشان اسلام، ابن ابی الحدید، ص 33 33، ترجمه علی دوانی.

14. مقدمه تصحیح نهج البلاغه، ص 43، شیخ محمد عبده.

15. الامام علی صوت العدالة الانسانیة: 5/233، جرج جرداق مسیحی.

16. الامام علی نبراس و متراس، ص 13و 14، سلیمان كتانی.

17. مقدمه كتاب صوت العدالة الانسانیة، ص 23، جرج جرداق مسیحی.

18.همان ج 1، ص 47.

19.همان ، ج 5، ص 236.

20. شهسوار اسلام، ص 243، كابریل انگیری، ترجمه عمادی.

21. مقدمه كتاب شهید رمضان، جرجی زیدان.

22. توصیه هایی جهت اتحاد مسلمانان جهان از آثار اقبال لاهوری، ص 106.