در پشت قرآني كه پدر ايشان نوشته‌اند: «سيد محمود طالقاني روز شنبه 4 شهر ربيع الاول 1329 به دنيا آمد
پدر
مرحوم آيت اللّه سيد ابوالحسن طالقاني از مبارزين عليه سلطنت رضاخان و همكار مرحوم مدرس است. آن مرحوم (سيد ابوالحسن طالقاني) مدتي در قزوين درس خواند، سپس به تهران آمد و دوره‌ي سطح را پيش شيخي مي‌خواند به اسم شيخ علي. بعد از طهران به اصفهان منتقل مي‌شود و در نزد آقاي شيخ محمد حسين اصفهاني برادر آقانجفي درس مي‌خواند. سپس به كربلا و بعد به سامره مي‌رود و در زمره‌ي شاگردان ميرازي شيرازي قرار مي‌گيرد. يك دوره‌ي شش ماهه در نزد مرحوم صدر، مرجع تقليد زمان خود، درس خواند.
دوران كودكي
از خاطراتي كه آن مرحوم از دوران كودكي خود كه حدود 10-12 سال داشت نقل مي‌كرد، جلساتي بود كه در زمان اواخر سردار سپهي رضاخان در منزل پدر ايشان عليه رضاخان تشكيل مي‌شد و مرحوم مدرس نيز از گردانندگان اصلي اين مجلس بود و با شركت روحانيون برقرار مي‌گرديد. ايشان ناظر بر آن جلسات پرشور و از طرف پدر درِمنزل ايستاده بود كه اگر مأمورين آمدند آنان را باخبر كند. در يكي از جلسات، آقاي طالقاني خبر مي‌آورند كه آژانها آمدند، آنها جلسه را تبديل به ختم «امن يجيب» مي‌كنند و بعد كه مأمور مي‌آيد مي‌بينند كه آنها مشغول ختم «امن يجيب» هستند، هرچه مأمور به آقا (منظور آيت اللّه سيد ابوالحسن طالقاني) مي‌گويد كه با شما كار دارم، ايشان بدون اينكه اعتنايي بكنند مرتب ذكر «امن يجيب» مي‌گويد و مأمور كه اين وضع را مي‌بيند ناچار به ترك جلسه مي‌شود.
تحصيلات
در اوايلي كه حوزه‌ي علميه‌ي قوم توسط مرحوم آقا شيخ عبدالكريم تأسيس شده بود توسط مرحوم آيت اللّه سيد محي الدين طالقاني شوهر همشيره‌ي ايشان به حضور آقا شيخ عبدالكريم معرفي و ايشان در آنجا مشغول درس خواندن مي‌شود. اساتيد ايشان مرحوم سيد محمد حجت، مرحوم آيت اللّه سيد محمد تقي خوانساري بودند و نيز درجه‌ي اجتهاد را از مرحوم حاج شيخ عبدالكريم مي‌گيرد.
* تفسير قرآن: از جمله فعاليتهاي ايشان در اين دوره تفسير قرآن است (كه براي اولين بار قرآن از گوشه‌ي قبرستانها، بازوي پهلوانان و مراسم عقد و عروسي و غيره وارد صحنه‌ي زندگي مي‌شود. و حقايق آن به طور عريان بيان مي‌گردد و نشان داده مي‌شود كه قرآن راهنماي زندگي است نه قرائت براي اموات و گورستانها.) و همچنين تعليم نهج البلاغه.
علاوه بر اين، ايشان در ترجمه و تدوين موضوعي نهج البلاغه با آقاي حاج ميراز خليل كمره‌اي همكاري نزديك داشت و چند جلد آن مانند نهج البلاغه و جنگ. نهج البلاغه و... نيز منتشر شد ولي ادامه پيدا نكرد.
آقاي كمره‌اي در مقدمه‌ي كتاب «نهج البلاغه يا دايرة المعارف علوي» بخش جنگ، چاپ سال 1324، مي‌گويد: «و از معاضدت فكري جناب علامه آقاي سيد محمود طالقاني كثراللّه امئاله كه جز تقوي و خدمت در سريره ندارند سپاسگزاريم. (جزاه اللّه عني و عن اجداده المكرمين خيرالجزاء).»
تأثير قرآن در مبارازت مسلّحانه
نكته‌ي قابل توجه اين است كه اولين اقدام مسلحانه‌اي كه بعد از شهريور 1320 توسط مرحوم نواب صفوي و ياران انجام گرفت نيز تحت تأثير جلسات تفسير قرآن آيت اللّه طالقاني است، زيرا مرحوم نواب صفوي از جمله شركت كنندگان درس تفسير آيت اللّه طالقاني بود. ولذا به جرئت مي‌توان گفت تفسير قرآن او شالوده‌ي مبارز مسلحانه را ريخت و همين تعاليم ناب اسلامي و قرآني بوده كه همراه با ديگر عوامل به فروريختن بنياد رژيم سلطنتي منجر شد. و نيز به گفته‌ي آقاي هاشمي رفسنجاني «تأييد ايشان از مبارازت مسلحانه تأثير بسياري در جامعه‌ي مذهبي داشت».
تأليفات
آثاري كه از ايشان مانده است در كارنامه‌اي به وسيله‌ي دو تا ثبت شده كه بي هيچ كم و كاستي به وسيله‌ي يك تا به دست راست او داده خواهد شد. اما آنچه كه تاكنون به صورت كتاب درآمده است، به جز آنچه بعداً درخواهد آمد عبارتنداز:
1- گفتارهاي راديويي ايشان مربوط به سال 1325 و 1326.
2- ترجمه و توضيح بخشي از نهج البلاغه در سال 1325 و 1326.
3- اسلام و مالكيت.
4- به سوي خدا مي‌رويم (خاطرات سفر حج)
5- مقدمه و خلاصه و توضيح و پاورقي كتاب «تنبيه الامة و تنزيه الملة» نوشته‌ي آيت اللّه شيخ محمد حسين نائيني.
6- ترجمه‌ي جلد اول امام علي بن ابي طالب، تأليف عبدالفتاح عبدالمقصود.
7 تا 12- تفسير پرتوي از قرآن در 6 جلد: تفسير سوره‌ي فاتحة الكتاب، بقره، سوره‌ي آل عمران و 24 آيه از سوره‌ي نساء در چهار مجلد، تفسير جزء سي ام قرآن در دو مجلد.
13 به بعد، سخنرانيها و مقالات و نوشته‌هاي متعدد ديگري كه برخي از آنها به نامهاي مختلف چاپ شده است.
منبع :کانون ايرانی پژوهشگران فلسفه و حکمت با اندکی تصرف و تلخیص
