1565. زبان خیرخواه بهتر از مال

ان اللسان الصالح یجعله الله تعالی للمرء فی الناس، خیر له من المال یورثه من لا یحمده.

آگاه باشید زبان خیرخواهی که خدای تعالی برای انسان در میان مردم قرار می دهد، بهتر است از مالی که او به عنان ارث برای کسی بگذارد که سپاسش نمی کند. ( خطبه 120)

1566. آمادگی گفتار

الا و ان اللسان بضعه من الانسان، فلا یسعده القول اذا امتنع، و لا یمهله النطق اذا اتسع.

هان! بدانید که زبان پاره گوشتی از تن آدمی است، هرگاه آمادگی در انسان نباشد زبان هم یارای سخن گفتن ندارد و در هنگام آمادگی، گفتار مهلتش نمی دهد. ( حکمت 233)

1567. اهمیت زبان مرد

المرء مخبوء تحت لسانه.

مرد در زیر زبان خود نهان است. ( حکمت 148)

1568. درندگی زبان

اللسان سبع، ان خلی عنه عقر.

زبان، درنده ای است که اگر رها شود زخم زند. ( حکمت 60)

1569. مهار زبان

لا تجعلن ذرب لسانک علی من انطقک، و بلاغه قولک علی من سددک.

تیزی زبانت را بر ضد کسی که تو را گویا کرده به کار مگیر و شیوایی گفتارت را بر ضد کسی که سخنورت نموده صرف مکن. ( حکمت 411)

1570. حفظ زبان

الکلام فی وثاقک ما لم تتکلم به؛ فاذا تکلمت به صرت فی وثاقه، فاحزن لسانک کما تخزن ذهبک و ورقک. فرب کلمه سلبت نعمه و جلبت نقمه.

تا نگفته ای سخن را در بند خود داری و چون گفتی خود را در بند سخن انداختی، بنابراین زبانت در خزینه حفظ کن، چون زر و سیمت. چه بسا یک کلمه نعمتی را برباید و نقمت و بلایی را بیاورد. ( حکمت 381)

1571. گفتار و کردار

من علم ان کلامه من عمله، قل کلامه الا فیما یعینه.

هر که بداند که گفتارش از کردار او است (و بازخواست خواهد شد) کم گوید مگر در آن چه به کارش آید. ( حکمت 349)

1572. نهی از زخم زبان

لا تجعلن درب لسانک علی من انقطک، و بلاغه قولک علی من سددک.

بر آن کس که تو سخن آموخت زخم زبان مزن، به آن کس که تو را بلاغت آموخت رسایی گفتار خویش منما. ( حکمت 403)

1573. وقت در کلام

لا تظنن بکلمه خرجت من احد سوءا، و انت تجدلها فی الخیر محتملا.

هر سخنی که از دهان کسی خارج می شود تا احتمال درستی و نیکی در آن است آن را حمل بر فساد مکن. ( حکمت 360)

1574. خاموشی از گفتار

لا خیر فی الصمت عن الحکم؛ کما انه لا خیر فی القول بالجهل.

در خاموشی گزیدن از گفتار حکمت آمیز خیر و خوبی نیست، همانگونه که در گفتار نابخردانه. ( حکمت 182)

1575. ثواب گفتار

انما الاجر فی القول باللسان، و العمل بالایدی و الاقدام.

همانا اجر و ثواب در گفتار با زبان و کردار با دست ها و پاهاست. ( حکمت 42)

1576. مؤثرتر از یورش

رب قول انفذ من صول.

بسا گفتاری که مؤثرتر از یورش است. ( حکمت 394)

1577. پرهیز از سخن ناپسند

من اسرع الی الناس بما یکرهون، قالوا فیه بما لا یعلمون.

آن کس که در گفتن سخنان ناپسند به مردم که باعث رنجش آن ها است پروا نکند، در مورد او چیزهایی گویند که نمی دانند. ( حکمت 35)

1578. حذر از نقل سخن بی محتوا

(یا بنی!) ایاک ان تذکر من الکلام ما یکون مضحکا، و ان حکیت ذلک عن غیرک.

(فرزندم!) از گفتن سخن (بی محتوایی که) خنده می آورد برحذر باش، گرچه آن را از دیگری نقل کنی. ( نامه 31)

1579. جایگاه زبان خردمند و نادان

لسان العاقل وراء قلبه، و قلب الاحمق وراء لسانه.

قلب احمق در دهان او، زبان عاقل در قلب او قرار دارد. ( حکمت 40)

1580. اهانت به شخصیت

هانت علیه نفسه، من امر علیها لسانه.

کسی که زبانش را امیر خود کند، به شخصیت خود اهانت کرده است. ( حکمت 2)

1581. رابطه عقل و گفتار

من اکثر اهجر، و من تکفر ابصر.

هرکه پر گوید هذیان گوید و هر که اندیشه کند بینا گردد. ( نامه 31)

1582. تفاوت راستگو و دروغگو

الصادق علی شفا منجاه و کرامه، و الکاذب علی شرف مهواه و مهانه.

راستگو در آستانه نجات و بزرگواری است و دروغگو در لبه پرتگاه و خواری. ( خطبه 86)

1583. ثمرات خاموشی

بکثره الصمت تکون الهیبه.

با خاموشی بسیار، هیبت و شکوه در آدمی پدید می آید. ( حکمت 224)