خلاصه
نويسنده اين کتاب را به هدف روشن کردن ابعاد تاريخ نگاري در کتاب شرح نهج البلاغه ابن ابي الحديد نوشته است.
معرفی کتاب
در این اثر تلاش شده است، بر اساس اهمیت شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی، به بررسی بینش و روش تاریخی وی پرداخته شده و زوایای پنهان عوامل تأثیرگذار در اندیشه های تاریخی این اندیشمند سنی تبیین گردد.
نگارنده نخست کلیاتی در مورد تاریخ های عمومی، کتاب های تراجم، کتب ملل و نحل و منابع و آثار معتزله مطرح نموده و به بیان فلسفه انتقادی یا تحلیل تاریخ پرداخته و مبانی تاریخ نگاری اسلامی و روش شناسی مسلمانان در تحقیقات تاریخی پرداخته است.
آنگاه گوشه هایی از زندگی و زمانه ابن ابی الحدید و اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حکومت عباسیان در آن زمان را به تصویر کشیده و پس از آن به تحلیل تاریخ نگاری وی و نمونه هایی از عقل گرایی او در نگارش تاریخ را بررسی نموده است.
در ادامه به معرفی منابع و مصادر ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه پرداخته و روش وی در نقد و بررسی تاریخ، راوی و نقد شخصیت او، نقد روایت و خبر با توجه به عنصر تاریخ و زمان را شرح داده است.
اهمیت این کتاب به این دلیل است که در شرح خطب امیر مؤمنان، به بیان فضاهای تاریخی آن خطبه ها پرداخته و حتی بیش از آن به رویدادهای تاریخ صدر اسلام توجه کرده است.
این اثر بیست جلدی که یکی از شروح کم نظیر برای نهج البلاغه است، در قرن هفتم هجری در بغداد نوشته شده و نویسنده از معتزلی هایی است که جایی بین تشیع و تسنن دارد.
ابن ابی الحدید با توجه به میراث کتابی بغداد، زمانی که هنوز مغولان حمله نکرده بودند، توانسته است از آثار بیشماری استفاده کند. بنابرین منابع کتاب وی بسیار با ارزش است.
نویسنده با این ملاحظات این موضوع را به عنوان پایان نامه انتخاب کرده و این اثر را درباره تاریخ نگاری ابن ابی الحدید نوشته است.
به جز مقدمه که ضمن آن به بیان تاریخ نگری و تاریخ نگاری مؤلف به صورت کلی پرداخته شده،
فصل های کتاب عبارتند از:
فصل اول: اوضاع سیاسی در سالهای پایانی خلافت عباسی.
فصل دوم: تاریخ نگری ابن ابی الحدید
فصل سوم: منابع و مصادر ابن ابی الحدید
فصل چهارم: روش نقد و بررسی در کتاب ابن ابی الحدید.
مهم دو فصل اخیر است که به کار پژوهشگران تاریخ اسلام می آید.
