روزی امام علی (علیه السلام) درباره برادر و دوست خود (به عنوان مثال) سخن می گفت و می خواست به یاران بگوید که برادر و دوست من کسی است که با من پیوند مکتبی داشته باشد و چنین فردی باید دارای ویژگی هایی باشد. یاران گوش فراداده بودند تا بنگرند آن ویژگی ها چیست آیا آن ویژگی ها در آنها وجود دارد تا برادر و دوست علی (علیه السلام) به شمار آیند یا نه؟!
به هر حال، در این زمان نیز علاقمندان به علی (علیه السلام) باید با دقت در این تابلو بیاندیشند که آیا برادر و دوست علی (علیه السلام) هستند یا نه؟ آن حضرت «سیزده ویژگی» برای برادر و دوست حقیقی خود به این ترتیب برشمرد:
من در گذشته، برادری داشتم. برادر دینی که دارای این ویژگیها بود:
1. دنیا در نظرش حقیر و کوچک بود.
2. به خوردن و آشامیدن دل نبسته بود و اسیر شکم خویش نبود.
3. خاموش بود و پرچانگی نمی کرد.
4. اگر سخن می گفت، سخن او حق و مفید بود و عطش پرسش کنندگان را فرو می نشاند.
5. در ظاهرانسانی ضعیف و مستضعف (فروتن) بود.
6. هنگام پیکار و جهاد یکّه تاز میدان بود و چون شیر می خروشید و چون مار بیابانی حرکت می کرد.
7. قبل از حضور در دادگاه ، اقامه دلیل نمی کرد.
8. هیچکس را در مورد کارش (در صورت امکان پذیرفتن عذر) قبل از شنیدن عذرش، ملامت نمی کرد.
9. از هیچ دردی جز هنگام بهبودی، گله نمی کرد.
10. آنچه می گفت، به آن عمل می کرد و چیزی را که عمل نمی کرد، نمی گفت.
11. وقتی با شخص دیگری سخن می گفت همین که از او سخن حق می شنوید، سکوت می کرد (و تسلیم حق می شد).
12. بر شنیدن، حریصتر بود تا گفتن و نظر دیگران را در توجه به گفتار واعظان جلب می نمود.
13. هر گاه دو کار برایش پیش می آمد، می اندیشید که کدام به هوسهای نفسانی نزدیکتر است آن را که از هوی و هوس دورتر و به عقل و هدایت نزدیکتر بود، انتخاب می نمود[1] سپس فرمود:
فعلیکم بهذه الخلائق فالزموها و تنافسوا فیها، فان لم تستطیعوها فاعلموا انّ اخذ القلیل خیرٌ من ترک الکثیر: بر شما باد به داشتن این گونه اخلاق نیک و در داشتن این ویژگی ها از همدیگر سبقت بگیرید و اگر قدرت اجرای همه آنها را ندارید، بدانید که انجام اندکی از آنها بهتر از ترک بسیار است[2] به قول مولوی:
آب دریا را اگر نتوان کشید پس به قدر تشنگی باید چشید
[1] . بعضی می گویند: منظور امام از این برادر، پیامبر ( صلی الله علیه و آله و سلم)یا ابوذر یا مقداد بوده است ولی علامه خوئی در شرح خود بر نهج البلاغه این قول را به «عنوان مثال» پسندیده است. (شرح خوئی، ج 21، ص 379)
[2] . نهج البلاغه ، حکمت 289.
منبع :محمد محمد اشتهاردي ؛داستان هاي نهج البلاغه