شماره ردیف: <39>

شماره نسخه: <11785>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (39)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه:نوع خط: نسخ، نام کاتب: محمّدجعفر بن محمّدرضا ابهری، تاریخ کتابت: 21 ذی القعده سال 1099، عناوین و نشانی ها: شنگرف، نوع کاغذ: فرنگی آهار مهره، تعداد برگ: 225گ، تعداد سطر: 15س، اندازه متن

کتاب: 5/13*5/6 سانتیمتر، اندازه جلد: 20*12 سانتیمتر، نوع جلد: دو رو تیماج (برون مشکی، درون: زرشکی، مجدول به زر)، عطف و مغزی: تیماج زرشکی.

ویژگی های نسخه: این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است و حاشیه نویسی نیز دارد. روی برگ آغاز تملّکِ <محمّدمؤمن بن محمّدرفیع> در ماه رمضان سال 1177، و همچنین امضای حضرت آیت الله مرعشی نجفی (ره) در سال 1397هـ مشاهده می شود.

شماره ردیف: <40>

شماره نسخه: <13301>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (40)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نستعلیق خوش، نام کاتب: ابن باباجان شیرازی[i] ، تاریخ کتابت: سده 11هـ، عناوین و نشانی ها: شنگرف، نوع کاغذ: شرقی، تعداد برگ: 219گ، تعداد سطر: 14س، اندازه متن کتاب: 18* 9 سانتیمتر، اندازه جلد: 5/25*16 سانتیمتر، نوع جلد: تیماج زرشکی، مجدول.

ویژگی های نسخه: نسخه بسیار نفیسی است که از روی نسخه ای قبل از تاریخ 587هـ (شاید سده پنجم هجری) کتابت گردیده است که آن را نیز با نسخه اصل بخطّ مؤلّف آن (سید رضی رحمة الله علیه) مقابله گردیده بود و از این جهت، نسخه حائز اهمیت فراوان می باشد؛ عبارت مقابله ای که در نسخه مستنسخ عنه بوده ـ و صورتِ آن نیز در نسخه مورد گفتگو آمده است ـ چنین است: <بلغت المقابلة بنسخة السید الإمام، رضی الله عنه و الحمدلله علی ذلک و صلواته علی سیدنا محمّد و آله الطاهرین و کلّ ما هو بالحمرة علی حواشی هذا الکتاب و فی متنه فهو نسخه السید الرضی، رضی الله عنه و أرضاه و جعل الجنة منقلبه و مثواه، و بحمدالله و حسن توفیقه و جزیل نعمائه و شمول عواطفه نقلت ما فی المنتسخ منه من الحواشی فی نسختی هذه علی الهیئة التی کانت فیه سواداً و حمرة بعد ما کتبت أصلها منه مراعیاً لما کتب فیه بالحمرة کذلک متناً کما راعیته حاشیته و بذلت جهدی فی مطابقة نسختی لتلک النسخة متناً و حاشیة فی إثناء کتابتی إلاّ خمسة کراریس أشرت إلیها فی آخر کلّ کرّاس لمّا عرضتها علیها و أنا  أقّل الأقلّین ابن بابا جان  الشیرازی، غفرالله له و لوالدیه بعلی و حسنیه علیهم السلام؛ ثمّ عرضت نسختی هذه متناً علیها و قد کتب فی آخر کلّ کراریس عورض و صحّح و قری بالحمرة و السواد کما کتبته هنا إشارة إلی أنّها عرضت علی ... السید بعد تصحیحها بنسخة غیره ... نسختی علیها فی مجالس ... و الحمدلله ...>[ii]. در آغاز و انجام نسخه مذکور فوائد، إنهاآت و إجازاتی بوده که صورتِ آنها در نسخه حاضر آمده و عباراتِ آن ها چنین است: <فرغت من قرائته علی مولای و سیدی الإمام الکبیر العالم النحریر زین الدین جمال الإسلام فرید العصر محمّد بن أبی نصر، أدام الله ظلّه و کثّر فی أهل الاسلام و الفضل مثله، فی شهر ربیع الأوّل من شهور سنة سبع و ثمانین و خمسمائة هجریة و بعد القراءة عرضت هذه النسخة علی نسخة المقرّوة علی السید الکبیر العلامة ضیاء الدین علم الهدی، قدّس الله روحه و نوّر ضریحه، و نقلت إلیها ما وجدته فیها من النکت الغریبة و النتف العجیبة و صحّحها غایة التصحیح فصحت إلاّ ما زلّ عن النظر أو تهارب عن إدراک البصر و لله الحمد و المنّة و هو حسبی و نعم الحسیب>؛  <و هی هذه قرأ و سمع علی کتاب نهج البلاغة الأجل الإمام العالم الوالد الأخص الأفضل جمال الدین زین الإسلام شرف الأئمة علیّ بن محمّد بن الحسین المتطبّب،أدام الله جماله و بلغه فی الدارین آماله، قراءةً وسماعاً یقتضیهما فضله؛ و أجزت له أن یرویه عنّی عن المولی السعید والدیّ سقاه الله صوب الرضوان عن أبی معبد الحسنی عن الإمام أبی جعفر الطوسی عن السیّد الرضی، رضی الله عنه؛ و رویته له عن الشیخ الإمام عبدالرحیم بن الإخوة البغدادی عن الشیخ أبی الفضل محمّد بن یحیی الناقلی عن أبی نصر عبدالکریم بن محمّد سبط بشر الدیباجی عن السیّد الرضی، رضی الله عنه. و روی لی السیّد الإمام ضیاء الدین علم الهدی، سقی الله ثراه، عن الشیخ مکّی بن أحمد المخلطی عن أبی الفضل الثانی[iii] عن أبی نصر عن الرضی، رحمهم الله. و رواه لی أبی، قدّس الله روحه، عن الشیخ الإمام أبی جعفر محمّد بن علی بن الحسن المقری النیسابوری عن الحسن بن یعقوب الأدیب عمّن سمعه من الرضی، رضی الله عنه؛ کتبه علیّ بن فضل الله الحسنی، حامداً مصلّیاً فی رجب سنة تسع و ثمانین وخمسمائة>؛ <قرأ علی الولد الأعز الأنجب، جمال الدین أبونصر علیّ بن محمّد بن الحسین المتطبّب، أبقاه الله طویلاً وآتاه من  فضله جزیلاً، کتاب نهج البلاغة نسخته هذه من أولها إلی آخرها، و أجزت له روایته عنّی عن السیّد الإمام العالم العارف، ضیاء الدین، تاج الإسلام، علم الهدی، أبی الرضا فضل الله بن علیّ بن عبد الله الحسنی الراوندی، بواه الله فی جوار جنانه، و ثقل بالحسنات میزانه، قراءة علیه، عن ابن معبد، عن أبی جعفر محمّد بن الحسن بن علی الطوسی، رحمه الله، عن الرضی الموسوی، رضی الله عنه؛ و عنّی عن الأستاذ السعید أمین الدین أبی القاسم المرزبان بن الحسین المدعو [بـ] ابن کمیج؛ و عن خال أبوی الأدیب أبی الحسن محمّد بن  الأدیب أبی محمّد الحسن بن إبراهیم، عن الشیخ جعفر الدوریستی عن الرضی، رضی الله عنه، و عنهم و عنّا جمیعاً؛ و کتب محمّد بن أبی نصر محمّد بن علیّ، سلخ شهر الله المرجب سنة سبع و ثمانین و خمسمائة هجریة نبویة حامداً و مصلّیاً و مسلماً علی نبیه محمّد و عترته أجمعین>؛ یقول العبد الضعیف أبونصر علیّ بن أبی سعید بن الحسن الطبیب، أسعده الله فی الدارین بحق النبی محمّد سیّد الثقلین علیه و علی أهل بیته أفضل الصلوات و آلات التحیات، أجازنی السیّد الکبیر ضیاءالدین علم الهدی، رحمه الله، کتاب نهج البلاغة للسیّد الإمام الرضی ذی الحسبین أبی الحسن محمّد بن الحسین بن موسی بن الإمام محمّد بن موسی بن إبراهیم بن موسی بن جعفر بن محمّد بن علیّ بن الحسین بن علیّ بن أبی طالب، علیهم السلام، عن السیّد المرتضی بن الداعی الحسنی عن الشیخ أبی عبدالله جعفر بن محمّد الدوریستی عنه، رضی الله عنه؛ و الغریبین، عن الشیخ زاهر بن طاهر النیسابوری المستملی، عن أبی عثمان الصابونی، عن أبی عبید الهروی المؤدّب مصنّفه، رحمه الله؛ و غریب الفوائد و درر القلائد، عن السیّد حمزه بن أبی الأغرّ نقیب مشهد الحسین، صلوات الله علیه، عن أبی قدامة، عن علم الهدی، رضی الله عنه؛ و غریب الحدیث، لأبی عبید القاسم بن سلام البغدادی، عن أبی علی الحسن بن أحمد بن الحسن الحدّاد، عن أبی نعیم الحافظ، عن سلیمان الطبرانی الشامی، عن علیّ بن عبد العزیز البغوی، عن أبی عبید، رحمهم الله، و کذلک أجاز لی روایة جمیع ما له روایته من منقول أو معقول؛ و کتب فی رجب سنة 581 هـ سبع و ثمانین و خمسمائة هجریّة، حامداً لله تعالی مصلّیاً علی سیّدنا محمّد و آله الطاهرین و هو حسبی و نعم الحسیب>؛ <لکاتبها العبد الضعیف الراجی عفو ربّه الخائف من عظیم ذنبه أبی نصر علی بن أبی سعد الطبیب، أسعده الله فی الدارین، نهج البلاغة مشرع الفصحاء و معشش البلغاء و العلماء، درج عقود عقول أرباب التُقی فی درجة من غیر ما استثناء فی طیه کلّ العلوم کأنّة الجفر المشار إلیه فی الأنباء من کان یسلک نهجه متشمّراً أمن العثار و فاز بالعلیاء غرر من العلم الإلهی انجلت منظومة ضیاء ذکاء و یفوح منها عنقه نبویة و قدّاس أدیم سناء، روض من الحکم الأنیقة جادّه جود من الأنوار لا الأنواء، أنوار علم خلیفة الله الذی هو عصمة الأموات و الإحیاء و حذیلها و عذیقها مترحیاً و محکّکاً جدّاً بغیر مراء مشکاة، نوّر الله خازن علمه مختاره من سرّه البطحاء وهو ابن بحدته علیه تهدّلت أغصانه من جملة الأمراء و وصّی خیر الأنبیاء أختاره رغماً لیتم أرذل الأعداء صلّی الإله علیهما ما ینطوی تروّ الظلام بنشر کفّ ضیاء و علی سلالته الرضی محمّد قصب السباق حوی من الفصحاء و علی من  قال آمین>؛ و للسیّد الإمام عزّ الدین سیّد الأئمة المرتضی بن الإمام العلاّمة ضیاء الدین علم الهدی، قدّس الله روحیهما:  

نهج البلاغة نهجـه لذوی البلاغة واضح                    و کـــلامه لکلام أرباب الفصاحة فاضح

العلــــم فیه زاخر و الفضل فیه راجح                     و غـوامض التوحید فیه جمیعها لک لائح

و وعیـــده مع وعده للناس طرّاً ناصح                    تحظـــــی به هذی البریّة صالح أو طالح

لا کـــــالعریب ومالها فالمال غادٍ رائح                   هیهـــات لایعلو علی مرقـی ذراه مادح

إنّ الـــــرضی الموسوی لمایه هو مایح                   لاقت به و بجمعــــه عدداً  لقطار مدایح>؛

اللهمّ ارحم عبدک العاصی یوم یؤخذ بالنواصی حسبی الله جلّ جلاله؛ یقول العبد الضعیف المسی ء إلی نفسه فی یومه و أمسه: أبونصر علیّ بن أبی سعد محمّد بن الحسن بن أبی سعد الطبیب، أسعده الله فی الدارین بمحمّد سیّد الثقلین و آله مصابیح الملوین علیه و علیهم أفضل الصلوات و أمثل التحیّات: عرض هذه النسخه بعد القراءه علی الإمام الکبیر العلامة النحریر زین العابدین سیّد الائمة فرید العصر ابن أبی  نصر، سقاه الله شآبیب رضوانه و کساه جلابیب غفرانه، علی نسخة السیّد الإمام الکبیر السعید ضیاء الدین علم الهدی، تغمده الله برحمته و توج معرقه[iv] بتیجان مغفرته و صحّحتها غایة التصحیح و شّحتها نهایة التوشیح بحسب وقوفی علی حقایقها و أحاطتی بدقایقها و شنفّت أذان حواشیها بالدرر التی وجدتها فیها؛ ثمّ بعد ذلک قرأته علی ابنه السیّد الإمام الکبیر عزّالدین المرتضی، رضی الله عنه و أرضاه و جعل الجنّة مأواه، و سمعته علیه قرأءة استحسنت عن معاینه و سماعاً استکشفت عن مبانیه؛ ثمّ ما اقتصرت علی تشنیف آذانها، بل سمطتها بالجواهر، و قلّدتها بالدرر الزواهر، التی استجردتها بالغیاصة فی بحار مصنّفات العلماء، و استنبطتها من معادن مؤلّفات الفضلاء، و انتزعت أکثرها من منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، من کلام الإمام السعید قطب الدین الراوندی، بیّض الله غرّته، و نوّر حضرته، و کابدت فی تصحیح کلّ ورق إحدی بنات طبق، و لقیت من توشیح کلّ سطر نبات برح و أمّ وفر، فصحّت إلا ما زلّ عن النظر، أو تهارب عن إدراک البصر، و لایعرف ذلک إلا من تسنّم قلال شواهق هذه الصناعة بحقّ، و جری فی میدانها أشواطا علی عرق، و ذلک فی شهر ربیع الأول سنة إحدی و ستّمائة هجریة و لله الحمد و المنّة و علی النبی الصلوة بقدر المنّة و هو حسبی و نعم الحسیب>؛ <أنشدنی المولی، دام ظلّه، قال أنشدنی السید الإمام السعید ضیاء الدین، قدّس الله روحه العزیز، قال کتب الأستاذ أبویوسف یعقوب بن أحمد، علی ظهر نسخة هذه الأبیات:

نهج البلاغة نهــــج مهیـع حدد               لمن یریــــــــــد علوّاً  ما له أمد

یا عادلاً عنه تبعی بــالهـوی رشد                أعـدل إلیه ففیه الخیــــر و الـرشد

و الله الله إنّ التــــــارکیه عموا              عن شافیات غطــــــات کلّها سدد

کــــأنّها العقد منظوماً جواهـرها              صلّــــــی علی ناظمیها ربّنا الصمد

مـا حالهـم دونها إن کنت تنصفنی              إلاّ العنود و إلاّ البـــــغی و الحسـد>.

باید افزود که این نسخه نفیس در حاشیه تصحیح گردیده است و حواشی و تعلیقات زیادی دارد که بسیار قابل توجّه و بررسی است. برگ ها مجدول به لاجورد و در آغاز، یک کتیبه مذهّب کوچک با زمینه طلایی مخصوصِ نگارش نام کتاب دیده می شود و نیز در آغاز و انجام نسخه، تملّکِ <ابوالقاسم> آمده است. گفتنی است که لبه بیرونی برگ ها آفت دیده ولی متن سالم مانده است.

شماره ردیف: <41>

شماره نسخه: <401>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (41)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: نامعلوم، تاریخ کتابت: سده 11هـ، عناوین و نشانی ها: شنگرف، نوع کاغذ: شرقی (سمرقندی)، تعداد برگ: 156گ، تعداد سطر: 19س، اندازه متن کتاب: 5/17*5/10 سانتیمتر، اندازه جلد: 25*5/19 سانتیمتر، نوع جلد: دو رو تیماج (برون: زرشکی، درون، زیتونی)، عطف و مغزی: تیماج مشکی دارای لبه برگردان (طبله).

ویژگی های نسخه: این نسخه نفیس، در حاشیه تصحیح و مقابله گردیده است، چند بلاغ از مرحوم <علامه مجلسی> با عبارتِ <بلغ سماعاً ایده الله تعالی> دیده می شود. حاشیه نویسی زیادی دارد. در آغاز دستخطّ آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره) با این عبارت آمده است: <بسمه تعالی، کتاب نهج البلاغة و قد قرء النسخة العلامة المولی غیاث الدین محمّد، علی شیخه العلامة المجلسی من أولها إلی الآخر إجازة من أستاذه له؛ فلیغتنم قدرها و قد وقفتُها فی سبیل الله علی کافّة المستفیدین طلباً لمرضات ربّی و جعلتُها فی خزانة المکتبة الموقوفة العامّة رجاءً للثواب، حرّره الراجی فضل باریه أبوالمعالی شهاب الدین الحسینی المرعشی النجفی 1387>. در برگ های نخستین نسخه مهر هشت گوشِ <یا امام حسین> و مهر مربع <الواثق بالله الکریم مهدی الحسینی> آمده است. در انجام نسخه، یک إنهاء از <علامه مجلسی>(ره) به جهتِ <غیاث الدین محمّد> با عبارتِ: <بسم الله الرحمن الرحیم أنهاه الأخ فی الله المبتغی لمرضاته تعالی مولانا غیاث الدین محمّد، وفّقه الله تعالی، سماعاً و تصحیحاً و ضبطاً فی مجالس عدیدة آخرها ثامن شهر رجب الأصبّ سنة اثنین و تسعین بعد الألف الهجریة، فأجزت له روایة عنّی بأسانیدی المتصلّة إلی الی الأجلّ، قدّس الله روحه و کتب الحقیر محمّدباقر بن محمّدتقی، عفی عنهما، حامداً مصلّیاً مسلّماً>.

شماره ردیف: <42>

شماره نسخه: <1/3203>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (42)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ زیبا، نام کاتب: نامعلوم، تاریخ کتابت: سده 11هـ، عناوین و نشانی ها: ثلثِ شنگرف، نوع کاغذ: فرنگی نخودی، تعداد برگ: 219گ (1ب ـ 219ب)، تعداد سطر: 17س، اندازه متن کتاب: 5/14*5/6 سانتیمتر، اندازه جلد: 21*12سانتیمتر، نوع جلد: تیماج سرخ.

ویژگی های نسخه: نسخه ای نفیس است؛ در حاشیه تصحیح گردیده و در نیمه اول کتاب حاشیه نویسی نسبتاً زیادی دارد. در آغاز یک سرلوح عصرِ صفوی، زمینه طلایی، لاجورد و مجدول و بازوبندی که میان آن نام کتاب شریف نهج البلاغة را نگاشته اند. برگ ها مجدول به سبزِ طلایی، مشکی و لاجوردین است. به نظر می رسد یک برگ از انجام آن افتاده باشد. بخش های زیرینِ برگ ها رطوبت دیده است. روی آغازین برگِ نسخه، تملّکاتی از <نظام الدین ...>؛ <حسین حسینی حائری> و <محمّدصالح بن محمّد> همراه مهر بیضی شکل <محمّدصالح دارد امید بعلی> و همچنین دستخط آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، با عباراتِ ذیل دیده می شود: <فوائد وجدتها بخطّ جدّی العلامة السید محمّدإبراهیم بن العلامة السید شمس الدین النقیب الحسینی المرعشی علی ظهر نسخة من نهج البلاغة مالفظه:

نهج البـــلاغة نهج کلّ سداد مسدّد            نهج المــــــرام لــکـــلّ قرم أمجد

یامـــن یبیت و همّـــه درک العلی            فــــاسلکــه تحظّ لما تروم و تـرود

إنسان عین العلــــوم بــــإسرها             مضـمــــــونه و ذووالبصــائرشهد

بهر النجوم الزهر بک شمس الضحـی            معنی و ألفــــــــــاظاً برغم الحد

ینبـــــــوغ مجموع العلوم رمی به             نحـــــــــو الانام لیقتضیه المهتدی

فیه الطـــــــــلاب النهایت مقـنع            فلینــــــــظر منه الناظر المسترشد

صلّـــــــی الإله علی منظّمه الذی            فاق الــــــــوری بکمالـه و المحتد؛

انتهی ما وجدته ما وجدته بخطّه الشریف و أنا العبد الکئیب أبوالمعالی شهاب الدین الحسینی المرعشی النجفی ابن العلامة السید شمس الدین محمود بن العلامة السید علی بن العلامة الحاجّ السید محمّد بن العلامة السید محمّدإبراهیم المذکور قدّست أسرارهم؛ حررتها فی منتصف ذی الحجة 1348، ببلدة قم المشرّفة حرم الائمّة علیهم السلام و عشّ آل محمّد علیهم السلام>.

شماره ردیف: <43>

شماره نسخه: <1/3817>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (43)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: محمّد بن هادی مرجان، تاریخ کتابت: یکشنبه 17 رمضان ...[سده 11هـ]، عناوین و نشانی ها: طلایی و شنگرف، نوع کاغذ: فرنگی، متن افشان سبزِ کمرنگ، تعداد برگ: 256گ (2ب ـ 258 الف)، تعداد سطر: 13س، اندازه متن کتاب: 5/19* 11 سانتیمتر، اندازه جلد: 5/29*5/20 سانتیمتر، نوع جلد: تیماج قهوه ای، ضربی، مجدول دارای ترنج، سر ترنج و لچک ترنج زمینه گل و بوته و نگاره های اسلیمی زیبا همراه لبه برگردان (طبله).

ویژگی های نسخه: این نسخه نفیس با توجّه به نوع خطوط، تزیین و نشانه های دیگر، در یمن نگارش یافته است. نسخه دارای یک سرلوح ساده طلایی کنگره دار به رنگ های سرخ، طلایی و زرد می باشد، برگ ها مجدول به زر، قرمز و مشکی است. نسخه در حاشیه تصحیح گردیده است. بر روی آغازین برگِ نسخه، تملّکِ <حسن بن القاسم بن أمیرالمومنین المؤید بالله> با تاریخ جمادی الاخر سال 1138، و <القاسم بن أمیرالمؤمنین المؤید بالله> و <احمد بن الحسین دهّان> با تاریخ ذی القعده سال 1155، و همچنین <احمد بن یحیی الثانی> و <علی بن احمد بن حسین دهّان> و<عبدالله بن الحسین بن محمّد صفاری> و نیز <احمد بن صالح النجری> با تاریخ 1260هـ آمده است. در انجام دعایی دیده می شود که در سال 1294هـ  نگارش یافته است.

شماره ردیف: <44>

شماره نسخه: <4161>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (44)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خطّ: نسخ، نام کاتب: نامعلوم، تاریخ کتابت: سده 11هـ، عناوین و نشانی ها: قرمز، نوع کاغذ: شرقی (ترمه سمرقندی) نازک، تعداد برگ: 417گ، تعداد سطر: 10س، اندازه متن کتاب: 5/14*7 سانتیمتر، اندازه جلد: 21*5/13 سانتیمتر، نوع جلد: ساغری مشکی، مجدول طلایی، عطف: تیماج مشکی باترنج طلایی.

ویژگی های نسخه: این نسخه نفیس در حاشیه تصحیح و با عباراتی همچون: <بلغ مقابلة بقدر الوسع و الطاقة إلاّ ما زاغ عنه البصر> مقابله گردیده است. نفاستِ این نسخه بیشتر از این جهت است که از روی نسخه <ابوالفتوح احمد بن عبدالله بن ابی عبدالله بلکو بن أبی طالب، الآبی (الآوی)> و او نیز از نسخه <ضیاء الدین أبوالرضا فضل الله بن علی بن عبیدالله بن محمّد، الحسنی الراوندی> و او نیز از روی نسخه مصنّف، رحمة الله علیه استنساخ گردیده است. باید افزود که نسخه شماره <273> همین کتابخانه نیز بدین طریق از روی نسخه بخطّ مؤلّف بزرگوار آن (سید رضی رحمة الله علیه) کتابت گردیده بود که در صفحات پیشین همین نوشتار از نظر گذشت. برگ ها مجدول به زر، مشکی، شنگرف، و لاجورد است و در آغاز یادداشتی درباره نسخه و مؤلّف آن، همراه چند مهر بیضی ناخوانا آمده است.

شماره ردیف: <45>

شماره نسخه: <2/11457>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (45)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: نامعلوم، تاریخ کتابت: سده 11هـ، عناوین و نشانی ها: شنگرف، نوع کاغذ: فرنگی آهار مهره، تعداد برگ: 137گ (207 ـ 343)، تعداد سطر: 23س، اندازه متن کتاب: 17*11 سانتیمتر، اندازه جلد: 30*20 سانتیمتر، نوع جلد: ساغری مشکی، مجدول، عطف و گوشه ها: تیماج مشکی.

ویژگی های نسخه: این نسخه گرانسنگ، در حاشیه تصحیح گردیده است و با امضای <علاء الدین> نیز حاشیه نویسی دارد، گویا وی همان <مولی محمّد گلستانه> مؤلّفِ بهجة الحدائق فی شرح نهج البلاغة بوده باشد که در ادامه دو شرح مختصر و مفصلِ او را معرفی خواهیم نمود. بر پایه یادداشتِ مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی در آغاز مجموعه: <... و یلیه نهج البلاغة و هو مصحّح من نسخة العلامة السید فضل الله الحسنی الراوندی؛ شهاب الدین الحسینی المرعشی النجفی>، این نسخه با نسخه <علامه سیّد فضل الله راوندی> تصحیح و مقابله گردیده است.

شماره ردیف: <46>

شماره نسخه: <5955>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (46)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام  کاتب: ابوطالب بن حاجی ابوتراب، تاریخ کتابت: پنجشنبه 11 شعبان سال 1110، عناوین و نشانی ها: شنگرف، نوع کاغذ: شرقی، تعداد برگ: 167گ، تعداد سطر: 14س، اندازه متن کتاب: 5/16*5/8 سانتیمتر، اندازه جلد: 24*5/17 سانتیمتر، نوع جلد: تیماج زرشکی.

ویژگی های نسخه: در حاشیه تصحیح گردیده است و حاشیه نویسی زیادی به نقل از برخی شروح نهج البلاغة دارد. پیش از آغازِ کتاب، چند برگ ناتمام از شرح نهج البلاغة ملا فتح الله کاشانی، آمده است. در چند جای نسخه، مهر بیضی شکل <المتوکّل علی الله عبده ابوطالب> دیده می شود که به نظر می رسد مهر کاتب بوده باشد.

شماره ردیف: <47>

شماره نسخه: <9412>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (47)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: محمّدحسین بن ایمانشاه، خوئینی، تاریخ کتابت: 21 ذی الحجة سال 1117، عناوین و نشانی ها: شنگرف، نوع کاغذ: شرقی فرسوده، تعداد برگ: 165گ، تعداد سطر: 22س، اندازه متن کتاب: 17*5/7 سانتیمتر، اندازه جلد: 24*14 سانتیمتر، نوع جلد: تیماج قرمز.

ویژگی های نسخه: در حاشیه تصحیح گردیده است و برگ ها به شدّت آفت دیده و فرسوده شده است. روی آغازین برگ نسخه، تملّکِ <محمّدصالح> و فرزندش <یوسف بن محمّدصالح> با مهر بیضی ناخوانا آمده است؛ در ضمن، یک مهرِ بزرگِ ترنجی شکل با عبارت: <مهر کتابخانه سید ابوجعفر متعلقه دار سرپور سنه 1313> دیده می شود که نشان می دهد این نسخه برای مدتی در کتابخانه ای در هندوستان بوده است.

منبع :حسین متقی ؛گزارشی از دستنويس های کهن نهج البلاغه، شروح، گزيده ها و ترجمه های آن موجود در کتابخانه حضرت آيت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)