لطف‌الله صافی گلپایگانی
آیت الله لطف الله صافى گلپایگانی (۱۲۹۷-۱۴۰۰ ش) فرزند آیت الله محمدجواد صافى، از فقها و مراجع تقلید شیعه معاصر بود. ایشان از شاگردان برجسته آیت الله بروجردی و عضو شورای استفتای وی بود و کتاب «منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر» درباره مهدویت را به توصیه استاد خود نوشت. عضویت در مجلس خبرگان قانون اساسی و عضویت در شورای نگهبان و دبیری آن، از جمله فعالیتهای سیاسی آیت‌الله صافی بوده است.
ولادت و خاندان
آیت الله شیخ لطف الله صافى، در سال ۱۳۳۷ هـ.ق (۱۲۹۷ شمسی)، در شهر گلپایگان، قدم به صحنه هستى نهاد. پدر ایشان عالم عارف، مرحوم آیت الله ملا محمدجواد صافى، (م، ۱۳۷۸ هـ.ق) بود که علاوه بر تخصص، تحقیق، تألیف و تدریس در گرایش هاى مختلف علوم اسلامى مانند فقه، اصول، کلام، اخلاق، حدیث و...، در شعر و خوشنویسى نیز سرآمد بود. و مادر ایشان بانوى فاضله، شاعره و دختر آیت الله آخوند ملا محمدعلى بود.
شیخ على صافى گلپایگانی (۱۲۹۱- ۱۳۸۸ش) نویسنده «ذخیرة العقبى فى شرح العروة الوثقى» برادر بزرگتر آیت الله لطف الله صافى است و همچنین آیت الله سید محمدرضا گلپایگانى پدر همسر ایشان می باشد.
تحصیلات و استادان
آیت الله العظمى صافى، در نوجوانى قدم به وادى علم و معنویت، حوزه، نهاد و میهمان صفاى حلقه هاى صمیمى درس و بحث حوزه شد. ابتدا در گلپایگان، کتب پایه ادبیات عرب را نزد عالم جلیل القدر، مرحوم آخوند ملا ابوالقاسم مشهور به «قطب» آغاز کرد و ادامه مباحث ادبیات، کلام، تفسیر، حدیث، فقه و اصول را تا پایان سطح در همان جا پى گرفت و در این مدت حجم وسیع کتب مهم رشته هاى مذکور را نزد پدر بزرگوارش، آیت الله محمدجواد صافى آموخت. در سال ۱۳۶۰ هـ.ق، گلپایگان را با دنیایى از خاطره هاى شیرین دوران کودکى و نوجوانى و لذت حضور در کنار پدر و مادرى مهربان و دلسوز، که اکنون از حسرت فراق او پریشان بودند، ترک کرد و رنج مشکلات هجرت به قم را پذیرا شد، تا با حضور در مجلس درس و بحث اساتید بزرگ حوزه علمیه قم به تکمیل تحصیلات و تحقیقات خود بپردازد. ایشان چند سال بعد به نجف اشرف مشرف شد و در آن جا نیز از محضر مراجع عالیقدر آن حوزه، براى یک سال بهره مند گشت.
هوش و استعداد فوق العاده و تلاش و جدیت در امر تحصیل او را مورد علاقه خاص اساتید بزرگ قم و نجف قرار داد. حضرت آیت الله صافى پس از آن مجدداً به قم بازگشتند و بیش از پانزده سال حلقه نشین مجلس درس و بحث و اخلاق و عرفان آیت الله بروجردى و نیز یکى از مشاورین ویژه و برجسته و از اصحاب خاص استفتاء آن بزرگوار گشت و آن مرحوم، نظر به توانایى والاى علمى آیت الله العظمى صافى، پاسخگویى به سوالات مهم و حساسى از فقه و کلام شیعى و نیز نگارش کتاب ارزشمندى درباره مهدویت را که منتخب الاثر نام گرفت، به ایشان واگذار کردند.
از اساتید مهم آن بزرگوار در قم، آیات عظام: سید محمدتقى خوانسارى، سید محمد حجت، سید صدرالدین صدر، سید حسین بروجردى و در نجف، آیات عظام: شیخ محمدکاظم شیرازى، سید جمال الدین گلپایگانى و شیخ محمدعلى کاظمى را مى توان نام برد.
آیت الله صافى در حوزه علمیه قم، از موقعیت والاى علمى برخوردار بود و در ردیف ممتازین قرار داشت و بزرگانى چون آیت الله بروجردى، امام خمینى و سید محمدرضا گلپایگانى، مقام بلند علمى-معنوى او را ارج نهادند؛ و آیت الله سید جمال الدین گلپایگانى، اجتهاد متین و اوج مقام فقهى آیت الله صافى را طى مکتوبى مهم، اعلام کرد.
آثار و تألیفات
آیت‌الله صافی گلپایگانی، بیش از هشتاد عنوان کتاب به زبان‌های فارسی و عربی نوشته است. برخی از آثار او به زبان‌های انگلیسی و اردو نیز ترجمه شده و برخی از آنها برنده جایزه کتاب سال ولایت و کتاب سال مهدویت شده‌اند. مقالات و اشعاری نیز از او در مجلات و رسانه‌های مختلف منتشر شده است. برخی از آثار آیت‌الله صافی گلپایگانی عبارتند از:
منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر، درباره امام مهدی (علیه السلام) و در ده فصل است. این کتاب در سال ۱۳۸۰ش، در سه جلد و ۱۴۰۰ صفحه چاپ شده است. منتخب الاثر، در اولین دوره کتاب سال ولایت، اثر برگزیده شد.
«الاحکام الشرعیة ثابتة لا تتغیر»، رساله‌ای عربی در پاسخ به مقاله عبدالمنعم النمر است که در صدد اثبات عدم ثبات احکام مهم اسلامی بود.
«التعزیر، احکامه و ملحقاته»: پژوهشی فقهی در مسائل و فروعات تعزیر و نظام مجازات اسلامی و ارتباط آن با حکومت و اختیارات ولی‌فقیه است.
«اوقات الصلوات»، این کتاب برای مشخص کردن اوقات نماز در نقاط مختلف جهان، به زبان عربی نوشته شده است.
«بیان الاصول»، تقریرات درس سید حسین بروجردی که به زبان عربی و در سه جلد در سال ۱۴۲۸ق منتشر شده است.
«ثلاث رسائل فقهیة»، سه رساله فقهی در باب قضا به زبان عربی که در سال ۱۴۱۶ق چاپ شده است.
«ضرورة وجود الحکومة أو ولایة الفقهاء فی عصر الغیبة»، با استفاده از دلایل عقلی و نقلی، بر ضرورت اعمال ولایت توسط فقیه در عصر غیبت، برای تعطیل نشدن احکام فقهی و اجتماعی، تاکید می‌کند.
«فروغ زیارت»، حاوی سروده‌های آیت‌الله صافی گلپایگانی در مدح ائمه و بزرگان شیعه است. بخشی از اشعار او درباره حضرت معصومه(س)، در ضریح آن حضرت حکاکی شده است.
سفرنامه حج: این کتاب داستان سفر دوم حج آیت‌الله صافی گلپایگانی بوده که مطالبی از سفر اول حج نیز به آن ضمیمه شده است.
حسین عليه‌السلام شهید آگاه و رهبر نجات‌بخش اسلام.
نیایش در عرفات.
راه اصلاح یا امر به معروف و نهی از منکر.
سیر حوزه‌های علمی شیعه.
عالی‌ترین مکتب تربیت و اخلاق یا ماه مبارک رمضان.
تجلّی توحید در نظام امامت.
پیرامون معرفت امام.
ندای اسلام از اروپا.
انتظار، عامل مقاومت و حرکت.
وابستگی جهان به امام زمان.
معرفت حجّت خدا.
پیرامون روز تاریخی غدیر.
رمضان در تاریخ (حوادث تاریخی).
نگرشی بر فلسفه و عرفان.
معارف دین (سه جلد).
حاشیه بر عروة الوثقی.
حدیث بیداری (مجموعه پیام‌ها).
زن در پرتو اسلام.
ولایت تکوینی و ولایت تشریعی.
پرتوی از عظمت امام حسین.
فعالیتهای علمی و اجتماعی
تدریس، تحقیق و تسلط در زمینه علوم متنوع اسلامى همچون فقه، اصول، کلام، حدیث، رجال و...، تألیف حدود هشتاد اثر ارزشمند و محققانه به زبان هاى فارسى و عربى که بعضى از آنها به چند زبان دیگر نیز ترجمه شده، از ویژگى هاى علمى آیت الله صافى است.
ایشان، سال‌ها از طرف مرحوم آیت الله بروجردى و پس از ارتحال آن بزرگوار، از معدود کسانى بود که مسئولیت امتحان فضلاى حوزه در سطح عالى و درس خارج را داشته و شمارى از مجتهدان کنونى و مدرسین حوزه علمیه قم، نزد معظم له امتحان داده اند. این فقیه گرانقدر، علاوه بر موارد مذکور، مطالعات گسترده اى در زمینه ادبیات و تاریخ اسلام و ایران داشته و ضمن آشنایى با قالب هاى گوناگون شعرى، در سرودن شعر نیز مهارت کامل داشتند.
قبل از پیروزى انقلاب اسلامى، حضور در صحنه هاى مختلف مبارزه با رژیم ستمشاهى باعث حساسیت ساواک، نسبت به این فقیه آگاه گشت و بالاخره به توقیف یکى از کتب ایشان که حاوى مطالبى در نقد فساد رژیم شاه بود، منجر شد. در همین حال نشر بعضى کتب مهم آیت الله صافى که در دفاع از تشیع نگاشته بود نیز، در بعضى از کشورهاى عربى ممنوع شد و بدین صورت دولتمردان این کشورها همسو با برخى مزدوران قلم بدست استعمار، نتوانستند خشم خود را از نوشته هاى آگاهى بخش و بیدارکننده اش، پنهان نمایند.
با پیروزى انقلاب اسلامى ایران، ایشان در سال ۱۳۵۸ هـ.ش، به عنوان عضو مجلس خبرگان اول، انتخاب و در سال ۱۳۵۹ هـ.ش، از سوى امام خمینى قدس سره به عضویت شوراى نگهبان منصوب شد و هشت سال به عنوان دبیر شوراى نگهبان، منشأ خدمات ارزنده اى به نظام گشت، و در پاسدارى از حریم اسلام و قرآن، لحظه اى تردید به خود راه نداد.
حضرت آیت الله العظمى صافى، بعد از ارتحال حضرت آیت الله گلپایگانى قدس سره، در آذر ماه ۱۳۷۲ هـ.ش، تصدى مقام مرجعیت را پذیرفت و به عنوان یکى از مراجع عمده و ارکان اصلى حوزه علمیه قم بشمار رفت.
مرکز تحقیقات اسلامی دارالزهراء در تهران، که با هدف پاسخگویی به سؤالات شرعی و مشاوره دینی و خانوادگی در سال ۱۳۸۹ شمسی تأسیس شد، تحت اشراف دفتر آیت‌الله صافی فعالیت می‌کند.
وفات
مرحوم آیت‌الله صافی گلپایگانی سرانجام در روز سه‌شنبه ۱۲ بهمن ۱۴۰۰ در قم دار فانی را وداع گفت. پیکر پاک آن مرحوم بنا به وصیت ایشان، در حرم مطهر سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام به خاک سپرده شد.
