موقعيت
ركن يمانى، يا ركن جنوبى: اين ركن، در زاويه جنوبى خانه و تقريباً مقابل كشور «يمن» و قبل از ركن حجرالاسود مى ‏باشد. فاصله آن تا ركن اسود 52/ 11 متر است.
خليل خدا، ابراهيم عليه السلام  هنگامى كه كعبه را بنا كرد، دو ركن بر آن قرار داد؛ نخست «ركن حجرالأسود» و ديگر «ركن‏ يمانى‏» و ديوار كعبه از سوى حجر اسماعيل را به صورت نيم دايره‏اى ساخت، بطورى‏كه زاويه ‏اى بر آن قرار نداد.
علت نامگذاري
 از اين جهت به آن يمانى مى ‏گويند كه به سمت يمن بوده و جهت قبله اهل يمن به ناحيه اين ركن است.
فضليت
از ميان چهار ركن كعبه، فضيلت ركن يمانى و ركن اسود از دو ركن ديگر بيشتر است؛ چنان‏كه روايات زيادى از شيعه و سنّى درباره فضيلت و اهميت اين دو ركن نقل شده است.
 پيامبر صلى الله عليه و آله  همواره ركن‏ يمانى‏ را استلام مى ‏كردند.
پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله قبل از هجرت به مدينه، و در زماني كه مسجدالاقصي قبله مسلمانان بود هنگامى ‏كه رو به سوى بيت المقدس مى ‏ايستاد، بين ركن حجرالأسود و ركن‏ يمانى‏ قرار مى ‏گرفت و در اين حال كعبه در مقابل آن حضرت و بين بيت ‏المقدس و ايشان واقع مى ‏شد و بدين سان هم كعبه و هم بيت المقدس را، همزمان استقبال مى ‏نمودند.
ركن يمانى از اماكنى است كه دعا در آنجا به اجابت مى ‏رسد.
بنا به قول مشهور، محلى كه براى فاطمه بنت اسد (س) شكافته شد تا به درون كعبه رود و فرزندش على بن ابى ‏طالب عليه السلام  را به دنيا آورد، در كنار ركن يمانى بوده است.
جبرئيل، فرشته بزرگ الهى كه هميشه يار و ياور رسول خدا صلى الله عليه و آله بوده، به اين مقام آمده است. ركن يمانى خاطره رخساره نبى را در خود دارد، ركن يمانى خاطره دست رسول خدا صلى الله عليه و آله به ياد دارد، ركن يمانى محل هبوط فرشتگان خداست، آن‏ها در آنجا حاضرند و ناظر و خشوع و تذلل بندگانى را مى ‏بينند كه خداوند به آن‏ها مباهات كرده است.
ركن يمانى باب بهشت است، از آنجا مى‏توان بهشت را نظاره كرد، از آن‏جا بوى بهشت مى ‏آيد، ركن يمانى اتصالى به اهل بيتعليهم السلامدارد، لذا فضيلت آن دو چندان مى ‏شود. ذكر گفتن، تواضع كردن، صلوات فرستادن، توبه كردن و با خدا سخن گفتن بى پاسخ نمى ‏ماند. درهاى عروج از همين جا به روى اوليا گشوده مى‏ شود، چنانكه باب ورود مولود كعبه، نيز در كنار آن ­است. ركن يمانى پايان راه نيست، بلكه آغاز سلوك است؛ سلوكى به سمت كعبه آمال، و آستانه‏اى براى ورود به درياى اسرار. ركن يمانى، كليد اسرار بهشت و طواف، كليد اسرار خداست!
نكته مهم
به دليل بازسازى‏ هايى كه در ديوار كعبه صورت گرفته، هيچ اثرى از محل ورود اين بانوى بزرگوار بر كعبه ديده نمى‏شود و هر نوع جستجو براى يافتن آن ناممكن است.
در روايات
به نقل از رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم آمده است كه فرمود:«مسح حجرالاسود و ركن يمانى، گناهان انسان را پاك مى ‏كند.»
در روايتى از امام باقر عليه السلام  نقل شده است كه فرمود: رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم دو ركن يمانى و اسود را استلام مى ‏كرد و آنها را مى ‏بوسيد و صورتش را بر آنها مى ‏نهاد.
ابومريم نقل كرده است كه همراه امام باقر عليه السلام  طواف مى ‏كردم. در هر دورى كه مى ‏زد، ركن يمانى را استلام مى‏ كرد و مى ‏فرمود: «اللّهمّ تُبْ علىّ حتى أتوب، و اعْصِمْنى حتّى لا أعود.».

امام پنجم عليه السلام  فرمود: رسول خدا صلى الله عليه و آله با دست خود حجرالاسود و ركن‏ يمانى را مسح مى ‏كرد، سپس آن دو را مى ‏بوسيد و گونه و صورتش را بر آنها مى ‏نهاد.

امام صادق عليه السلام  فرمودند:‏ ركن يمانى درى از درهاى بهشت است و از روزى كه گشوده شده، بسته نشده است.ما از اين در به بهشت وارد مى ‏شويم؛ اين در تنها بر روى پيروان اهل‏بيت نبوت و امامت گشوده است؛
هرگاه مؤمنى در كنار ركن يمانى دعايى كند آن دعا بالا مى ‏رود تا بدانجا كه به عرش پيوسته و بين آن دعا و خداى تعالى حجابى نخواهد بود.

در روايتى ديگر از امام صادق  عليه السلام  آمده است: با پدرم مشغول طواف بودم، هر گاه به حجرالاسود مى ‏رسيد آنرا با دست مسح نموده و مى ‏بوسيد و زمانى كه به ركن‏ يمانى‏ مى ‏رسيد آنرا در آغوش مى ‏كشيد! گفتم: فداى تو گردم، مى ‏بينم كه حجرالاسود را با دست، مسح مى ‏كنى، اما ركن‏ يمانى‏ را در آغوش مى ‏كشى؟ پاسخ داد: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هنگام رسيدن به ركن‏ يمانى‏ همواره مى‏ ديدم جبرئيل قبل از من آن را در آغوش كشيده است.

و در روايت ديگر فرمود: هيچ مومنى نزد ركن يمانى دعا نمى ‏كند مگر اينكه دعاى او بالا رود، و ميان او و خدا حائلى نباشد.
و در روايت ديگر فرمود: خداوند متعال را در نزد ركن يمانى فرشته‏اى است كه كار او، آمين گفتن به دعاى مومنين است.
امام صادق  عليه السلام  - آن گاه كه از كنار ركن يمانى مى‏ گذشت-: در اين جا فرشته‏اى است كه شنوايىِ اهل زمين، به او داده شده است. هر كس وقتى به اين جا مى ‏رسد بر پيامبر صلى الله عليه و آله صلوات بفرستد، درود او را به پيامبر مى ‏رساند.

عبدا ... بن عمر از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل مى‏ كند كه فرمود: مسح ركن يمانى خطايا و گناهان را مى ‏پوشاند.
در تاريخ ازرقى به نقل از عطا روايت شده كه گفت: از رسول خدا صلى الله عليه و آله پرسيدند: آيا بر ركن‏ يمانى‏ زياد دست بگذاريم؟ فرمود: هر بار كه به كنار آن آمدم، جبرئيل  عليه السلام  را ديدم كه ايستاده و براى كسى كه بر آن دست بگذارد، آمرزش مى ‏طلبد.

پيامبر و ركن يماني
پيامبر صلى الله عليه و آله از ميان اركان چهار گانه كعبه تنها دور ركن را استلام مى ‏فرمود؛ يكى ركن حجرالاسود و ديگرى ركن يمانى. از سوى ديگر رسول خدا صلى الله عليه و آله با ركن يمانى چهار عمل انجام مى ‏داد:

يكى اين‏كه آن را استلام مى ‏فرمود،
ديگر آنكه آن را مى ‏بوسيد،

سوم اين‏كه دست خود را بعد از استلام مى ‏بوسيد

و چهارم اين‏كه صورت مبارك خويش را بر اين محل قرار مى ‏داد.

پر واضح است كه اينگونه اعمال نشان از اسرار ژرف ركن يمانى دارد كه عبارتند از:

محل نزول ملائك:
ركن يمانى محل نزول ملائكه خدا بخصوص جبرئيل امين است.
از پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله نقل شده كه ايشان فرمود:«خداوند هفتاد فرشته را در اينجا گمارده است تا اين‏كه هر كس در اين محل دعا كند، آن‏ها آمين گويند».از امام صادق عليه السلام  هم حديث مشابهى در اين زمينه نقل شده است.
فرشته‏اى كه عهده دار شنيدن راز و نيازهاى بندگان در زمين است، در ركن يمانى قرار دارد تا براى دعاهاى آنان طلب اجابت كند.

آستانه بهشت‏
ركن يمانى درى از درهاى بهشت است. اين باب از روزى كه كعبه ساخته شد گشوده شد و هنوز بسته نشده است.
اما در حديثى ديگر باب ركن يمانى باب اهل بيت عليه السلام  معرفى شده است. صادق اهل بيتعليهم السلامفرمود:«ركن يمانى درِ ماست كه از اين در وارد بهشت مى ‏شويم».

 منابع جهت مطالعه :

الحج و العمره في الكتاب و السنه
شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام‏
التاريخ القويم لمكة و بيت الله الكريم يا ترجمه فارسي آن با نام كعبه و مسجد الحرام در گذر تاريخ
آثار اسلامي مكه و مكدينه
تاريخ و آثار اسلامي مكه و مدينه
اسرار عرفانى حج