این نسخه بر اساس نسخه‌ای از سیدرضی است که در قرن ششم نوشته شده است و قرائت و تصحیح این نسخه را یکی از علمای قرن ششم انجام داده که از صاحب‌نظران آن عصر در این حوزه به شمار می‌آمد . این اثر برگرفته از کتاب خطی نهج‌البلاغه به تألیف علی بن سکّون، یکی از ادیبان و محققان قرن ششم هجری قمری است که تا کنون ارائه نشده است و حجت الاسلام و المسلمین قیس عطار این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده است.

نهج‌البلاغة، گزیده‌ای از گفته‌ها و نوشته‌های امیرالمؤمنین علی(ع) است که توسط سید رضی (394ق) گردآوری ‌شده است. نهج‌البلاغه از آثاری است که تحقیقات فراوانی بر روی آن صورت گرفته است. اثر حاضر با تحقیق و ضبط نص آن توسط قیس بهجت عطار سامان یافته است.

نهج‌ البلاغه، طبع‌های متعددی دارد؛ لکن در بیشتر آن‌ها اشاره‌ای به نسخ خطی‌ای که محققین به آن‌ها اعتماد کرده‌اند، نشده است؛ با وجود اینکه این اثر جاودان نسخ خطی فراوان دارد. اخیرا طبع‌هایی از آن پیدا شده با این ادعا که در آنها به برخی از نسخ خطی قدیمی اعتماد شده، ولی چون محقق چنین یافته است که در آن‌ها دقت لازم صورت نگرفته است، خود دامن همت به کمر زده و به تحقیق آن پرداخته است[۱].

ایشان در تصحیح این اثر از چهار نسخه خطی بهره برده که مهم‌ترین آن‌ها نسخه موجود در کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی به رقم 52065 است. آن سه نسخه دیگر، نسخه موجود در کتابخانه آیت‌الله مرعشی به شماره 3827، نسخه فخرالدین نصیری و نسخه کتابخانه مدرسه نواب در مشهد مقدس به شماره 13847 است. ایشان برای هریک علامتی اختصاری در نظر گرفته که به ترتیب «ل»، «م»، «س» و «ن» می‌باشد[۲].

قیس بهجت عطار در مقدمه خویش بعد از ذکر نمونه‌هایی از اختلاف در نسخ و ذکر صحیح برخی از آن‌ها، در تحقیق کتاب به موارد ذیل که در حقیقت منهج و روش تحقیقی اوست، اشاره کرده است:

به اشتباهات قطعی اشاره نشده، به‌جز در موارد نادر.
1.آن مواردی که در ظاهر اشتباه به نظر می‌رسیده، ولی احتمال صواب در آنها می‌رفته، مورد اشاره قرار گرفته است.
2.مواردی که به‌وضوح قابل‌خواندن نبوده، در حد توان خوانده شده و در پاورقی به آن اشاره گردیده با این امید که شکل کامل و نامشکوک آن در جای دیگر یافت شود.
3.موارد احاله‌داده‌شده در احالات سید رضی ذکر شده است.
4.پاورقی‌ها با اختلافات الفاظ تعظیم، انبوه و سنگین نگردیده و تنها به آنچه در نسخه «م» بوده، اعتماد شده است.
5.کلمه «معا» در صورت وجود آن، در بالای هر دو ضبط، ثبت شده؛ همان گونه که در اصل نسخ موجود بوده است.
6.در صورت اختلاف در فعل مضارع، حروف مضارع، به‌صورت دو نقطه زیر (ی) یا دو نقطه رو (ت) آورده شده و از تکرار آن فعل پرهیز شده است.
7.در صورت اختلاف در وجود حرف عطف واو یا عدم آن، به‌خاطر اینکه برای خواننده مشکلی پیش نیاید، آن حرف آورده شده است.
8.درصورتی‌که نسخ مذکور (آن چهار نسخه) دارای حواشی و شروح بوده، از آوردن آن شروح و حواشی پرهیز شده، مگر در صورت اشتمال بر نسخه‌بدل یا مطلبی بسیار مهم.
9.در اختلاف نسخ، آن چیزی که انتخاب شده، ضرورتاً به این معنا نیست که آن واژه رساتر و مناسب‌تر است، بلکه ملاک غالبا کثرت نسخ و اتفاق آنها بوده است و در صورت تکافؤ نسخ، آنچه در نسخ «ل» و «م» بوده، ترجیح داده شده است.
10.عناوینی که از طرف آقای صبحی صالح در دیگر نسخه آمده، بعد از اصلاح اغلاط، در پرانتز قرار داده شده است.
11.در پایان لازم به ذکر است: چه‌بسا نص سخن امام در برخی از نسخ دیگر، غیر از چهار نسخه مزبور، بهتر و کامل‌تر از آنچه در نسخ مزبور وجود دارد، باشد، ولی آن نص ثبت نشده و به آن اشاره نشده، به امید تحقیق باقی نسخ[۳].
12.تصاویری از نسخ خطی در ابتدای کتاب و فهرست محتویات در انتهای آن آمده است.

پانویس

1.  ر.ک: مقدمه محقق، ص5
2.  ر.ک: همان، ص18-24
3.  ر.ک: همان، ص24-27

منبع:مقدمه کتاب.