التبيين في أصحاب الإمام أميرالمؤمنين و الرواة عنه تأليف عبدالحسين شبسترى، گردآورى و دسته‌بندى اصحاب امام على(ع) و روات سخنان آن حضرت است كه به زبان عربى نگارش شده است.
ساختار
اين اثر، مشتمل بر مقدمه ناشر، نویسنده و متن اثر به ترتيب حروف الفباست. شيوه نگارش نویسنده بدين ترتيب است كه در متن عبارات به منابع و گوينده‌هاى اقوال اشاره نكرده و پس از شرح حال هر راوى، منابع مورد استفاده را همراه با جلد و صفحه ذكر نموده است.
گزارش محتوا
نویسنده، مقدمه را با اين عبارت آغاز كرده كه در قديم و جديد پيرامون زندگى اميرالمؤمنين(ع) آثار فراوانى نوشته شده و از سيره پاکيزه و مفاخر عظيم و اصحاب و روات آن حضرت بحث شده است. وى هدف از تأليف اين كتاب را مشاركت در سختى‌ها و ثواب‌هاى مؤلفين گذشته دانسته است.[۱]
با ذكر نام، نسب، كنيه، نام مادر و اين خصوصيات كه آن حضرت متولد در مكه، اولین مسلمان، اولین امام، كامل‌ترين انسان پس از نبى(ص)، مدافع رسول خدا(ص)، زوجه فاطمه زهرا(س) و نيز با ذكر حوادث پس از رحلت رسول خدا(ص) مباحث كتاب آغاز شده است.[۲]
آيات و روايات فراوانى در حق على(ع) نازل شده و افراد مختلف در منقبت آن حضرت مطالب زيادى گفته‌اند كه در ادامه مباحث گردآورى شده است.[۳]
اولین شخصيت از ياران اميرالمؤمنين كه نام او در كتاب ذكر شده «آمنه بنت شريد» است. وى از شیعیان آن حضرت بوده است. فصيح، حاضرجواب و همسر عمرو بن حمق خزاعى بوده است. داستان او پس از قتل همسرش توسط معاويه و به زندان افتادنش و ايستادگى وى در برابر معاويه خواندنى است.[۴]
فاطمه زهرا(س)، همسر و از اصحاب اميرالمؤمنين(ع) است. نویسنده، معتقد است كه آيات زيادى در حق ايشان نازل شده است و احاديث فراوانى در فضل و جلالت قدر آن حضرت وجود دارد كه شيعه و غير شيعه نقل كرده‌اند. آن حضرت اشعارى در سوگ رسول‌الله(ص) سروده‌اند كه نویسنده به آنها اشاره كرده است.[۵]
كميل بن زياد نخعى از جمله اصحاب نبى اكرم(ص) بوده و همچنين از اعاظم اصحاب اميرالمؤمنين(ع) و از اصحاب سر و مكاشفه آن حضرت بدون واسطه بوده است. دعاى كميل به وى منسوب است و از ثقات محدثين از اميرالمؤمنين(ع) و البته قليل الحديث بوده است. وى در واقعه صفين در سال 37ق حضور داشته است.[۶]
وضعيت كتاب
جلد چهارم كتاب به فهارس اختصاص يافته است. ابتدا اسامى اصحاب به ترتيب حروف الفبا و پس از آن اصحابى كه با كنيه يا لقب ياد شده‌اند و در انتها اسامى بانوان و اقرباء از اصحاب اميرالمؤمنين ذكر شده است.
پانويس
- ر.ک: مقدمه، ج1، ص7
- ر.ک: همان، ص9
- ر.ک: همان، ص47-15
- ر.ک: متن كتاب، ج1، ص13-11
- ر.ک: همان، ج3، ص7
- ر.ک: ج3، ص82-81
