در ادبيات هر ملت و قومي انواع ضرب المثل ها وجود داشته و دارد.و متفکران و دانشمندان جوامع بشري سعي کرده اند معارف بلند اخلاقي و مباحث حکيمانه انسان ساز را در قالب مثل يا ضرب المثل ها به مردم تفهيم نمايند و يا حوادث سياسي عبرت اميز و وقايع تلخ و شيرين روزگاران گذشته را در اينگونه قالب ها ريخته و به انسانهاي طرفدار سعادت و بهروزي تقديم نمايند.
ضرب المثل هاي زيبا و حکيمانه همواره مورد توجه عموم طبقات اجتماعي است زيرا:
1- زبان تمثيل زبان ساده ي عموم مردم است.
2- ضرب المثل نوعي ساده گوئي است که مورد نياز عموم مردم مي باشد.
3- زبان تمثيل قدرت تخيل را فعال نموده و مطالب سنگين را هماهنگ و هم سطح افکار عموم مردم مي سازد.
4- مطالب فراوان و پراکنده را مي شود در قالب ضرب المثل ها با کمترين عبارات و الفاظ مطرح نمود گاهي يک ضرب المثل گوياتر از چندين کتاب يا چندين سخن راني است.
5- ضرب المثل ها قدرت فراگيري عموم طبقات را تقويت مي نمايد.
6- چون ضرب المثل ها متناسب با فرهنگ و آداب و رسوم هر قومي است اثر چشمگيري در دگرگوني دلها دارد.
7- در ضرب المثل ها، جمع بندي، کل نگري و نتيجه گيريهاي لازم وجود دارد که در فراگيري عموم طبقات اثر بسزائي داشته و توان و قدرت آموزشي را بالا مي برد.
از اين رو توجه به ضرب المثل هاي نهج البلاغه ضروري است و پروراندن آن ها، يکي از اهداف آموزشي ارزنده مي باشد که امام (ع) متناسب با مباحث خطبه ها و با توجه به فرهنگ و آداب مردمي با آنان سخن مي گفت و در رابطه با حوادث سياسي گوناگون از ضرب المثل ها کمک مي گرفت و با جاذبه ي هنري آن، معارف بلند اخلاقي، سياسي، اجتماعي را براي عموم مردم مطرح مي فرمود .
خداوند بزرگ در قرآن کريم به خلق ضرب المثل ها توجه دارد تا با زبان تمثيل و تشبيه، عقلها را بحرکت در آورد و قدرت تفک را بارور سازد و فطرت الهي انسان را با رهنمودهاي لازم ب رشد و کمال فراخواند که فرمود:
. و لقد ضربنا للناس في هذا القرآن من کل مثل لعلهم يتذکرون«زمر 27»
. و يضرب الله الامثال للناس لعلهم يتذکرون«ابراهيم 25»
. و تلک الامثلا نضربها للناس لعلهم يتفکرون«حشر 21»
امام علي (عليه السلام) به کاربرد ضرب المثل ها اشاره مي فرمايند که:
و وعظتم بمن کان قبلکم و ضربت الامثال لکم[1] (من با ياد آوري زندگي و حوادث تلخ و شيرين گذشتگان شما را نصيحت کردم و ضرب المثل هائي مفيد براي شما مطرح نمودم تا هدايت شويد).صفحه 130، 131.
منبع :خطبه 25 -176 نهج البلاغه المعجم المفهرس.ص130،131