مطابق روايتي كه سيد بن طاووس به نقل از شيخ صدوق و شيخ طوسي از امام موسي كاظم (ع)، در الاقبال آورده است، حضرت ابراهيم (ع) در نخستين روز ذي حجّه ديده به جهان گشوده و در همين روز، خداوند سبحان وي را به دوستي [خليل] خويش برگزيد.
ابراهيم در ميان انبياء و رسولان جايگاه ويژه و خاصي دارد تا آنجا كه خداوند متعال در قرآن كريم ۶۹ بار نام او را در ۲۵ سوره بيان و منعكس نموده است و اوصاف برجسته او را در قرآن متذكر شده است و او را به عنوان الگوي انسانها و مؤمنين معرّفي نموده است.
به مناسبت ميلاد بنيانگذار حج توحيدي، مهمترين اوصافي كه خداوند متعال در قرآن از وي بدان ياد كرده را اشاره مي‌ كنيم:
۱ ابراهيم يك امّت بود «انّ ابراهيم كان امّةً». (۱)
۲ ابراهيم اوّل مسلمان بود. «انا اوّل المسلمين؛ من نخستين مسلمانم.» (۲)
۳ ابراهيم باريافته به مقام امامت بود: «اني جاعلك للناس اماما». (۳)
۴ پيروز شده در امتحان الهي «واذ ابتلي ابراهيم ربّه بكلماتٍ فاتّمهن؛ (۴) هنگامي كه خداوند ابراهيم را با وسائل گوناگوني آزمود و او (بخوبي) از عهده اين آزمايش‌ها برآمد. »
۵ ابراهيم خادم خانه خدا «ان طهّرا بيتي للطائفين؛ خانه ام را براي طواف كنندگان پاك كنيد.» (۵)
و هم فرمود: «وطهر بيتي للطائفين و القائمين؛ (۶) خانه ام را براي طواف كنندگان و نمازگزاران پاك كن. »
۶ ابراهيم بنيان گزار و معمار كعبه «و اذ يرفع ابراهيم القواعد من البيت؛ (۷) هنگامي كه ابراهيم ستون‌هاي خانه خدا را بالا برد. »
۷ ابراهيم تسليم محض فرمان الهي: «قال له ربّه اسلم قال اسلمت لربّ العالمين؛ (۸) در آن زمان كه پروردگارش به او گفت: اسلام بياور! گفت: در برابر پروردگار جهانيان تسليم شدم. »
۸ ابراهيم محبوب خدا است «و اتّخذ اللّه ابراهيم خليلاً؛ (۹) خدا! ابراهيم را دوست خود قرار داد. »
۹ ابراهيم حليم و بردبار بود «انّ ابراهيم لحليمٌ اوّاه منيب؛ (۱۰) به راستي كه ابراهيم، بردبار و دلسوز و بازگشت كننده (به سوي خدا) بود.
۱۰ ابراهيم بت شكن بود «و تاللّه لاكيدنّ اصنامكم… فجعلهم جذاذاً الّا كبيراً لهم؛ (۱۱) به خدا سوگند در غياب شما نقشه اي براي نابودي بت هايتان مي‌كشم، سرانجام همه آنها جز بزرگشان را قطعه قطعه كرد. »
۱۱ نخستين مجري برائت از مشركين: «انّني بري ءٌ ممّا تشركون؛ (۱۲) به راستي كه من از شريك هايي كه شما (براي خدا) مي‌سازيد بيزارم. »
۱۲ سرد شدن آتش در برابر ابراهيم به فرمان الهي: «قلنا يا نار كوني برداً و سلاماً علي ابراهيم؛ (۱۳) گفتيم اي آتش! برابر ابراهيم سرد و سالم باش. »
۱۳ قرباني كردن فرزند: «فلمّا اسلما و تلّه للجبين؛ (۱۴) پس هر دو (ابراهيم و اسماعيل) تسليم فرمان خدا شدند و او را به پيشاني (جهت قرباني) بيفكند. »
۱۴ دريافت كننده سلام ويژه الهي «سلامٌ علي ابراهيم؛ (۱۵) سلام بر ابراهيم. »
۱۵ هجرت براي خدا «و اعتزلكم و ما تدعون من دون اللّه؛ (۱۶) و از شما و آنچه غير خدا مي‌خوانيد كناره مي‌گيرم. »
۱۶ مهمان نواز و با سخاوت «هل اتاك حديث ضعيف ابراهيم المكرمين؛ (۱۷) آيا خبر مهمان‌هاي بزرگوار ابراهيم به تو رسيده است. »
۱۷ رهيافته به ملكوت آسمانها و زمين «و كذلك نري ابراهيم ملكوت السّماوات و الارض و ليكون من الموقنين؛ (۱۸) و اين چنين، ملكوت آسمان‌ها و زمين را به ابراهيم نشان داديم تا از اهل يقين باشد. »
۱۸ شاكر و سپاسگزار الهي: «شاكراً لانعمه؛ (۱۹) شكرگزار نعمت‌هاي پروردگار بود. »
۱۹ صادق و راستگو بود «واذكر في الكتاب ابراهيم انّه كان صدّيقاً نبيّاً؛ (۲۰) در اين كتاب ابراهيم را ياد كن، كه او بسيار راستگو و پيامبر (خدا) بود. »
۲۰ وفا كننده به پيمان‌هاي الهي «و ابراهيم الّذي وفي؛ (۲۱) همان كسي كه وظيفه خود را به طور كلّي وفا و ادا كرد.
۲۱ حنيف و مسلم يا مقام ويژه «ما كان ابراهيم يهوديّاً و لانصرانياً ولكن كان حنيفاً مسلماً؛ (۲۲) ابراهيم نه يهودي بود و نه نصراني، بلكه موحّدي خالص و مسلمان بود. »
۲۲ توكل و اعتماد بر خدا «اعتماد من تنها به آن خدايي است كه مرا آفريده و به راه راستم هدايت كرد، چون گرسنه شوم سير و چون تشنه شوم سيرابم مي‌گرداند و چون بيمار شوم، شفايم مي‌بخشد، او كسي است كه مرا مي‌ميراند و سپس زنده مي‌كند و او كسي است كه اميد دارم گناهم را در روز جزا ببخشد.» (۲۳)
۲۳ كليم اللّه بودن «و اذ قال ابراهيم ربّ…قال و من كفر؛ (۲۴) هنگامي كه ابراهيم عرض كرد: پروردگارا… خداوند در پاسخ فرمود: كسي كه كافر شده بهره كمي خواهيم داد. »
۲۴ مطيع فرمان خدا «قانتاً للّه؛ (۲۵) ابراهيم مطيع فرمان خدا بود. »
۲۵ الگوي خوبان، بخاطر اوصاف فوق خدا ابراهيم را الگوي مؤمنان دانسته و مي‌فرمايد: «قد كانت لكم اسوة حسنةً في ابراهيم؛ (۲۶) براي شما سرمشق خوبي در زندگي ابراهيم وجود داشت» مجموع اوصاف پيش گفته و غير آن مي‌تواند عاملي باشد براي اينكه حج كامل، بنام حج ابراهيمي معروف گردد.

پي نوشت ها:

۱. سوره نحل، آيه ۱۲۰.
۲. سوره انعام، آيه ۱۶۲ و ۱۶۳.
۳. سوره بقره، آيه ۱۲۴.
۴. همان.
۵. سوره بقره، آيه ۱۲۵.
۶. سوره حج، آيه ۲۶.
۷. سوره بقره، آيه ۱۲۷.
۸. همان، آيه ۱۳۱.
۹. سوره نساء، آيه ۱۲۵.
۱۰. سوره هود، آيه ۷۵.
۱۱. سوره انبياء، آيه ۵۸ - ۵۷.
۱۲. سوره انعام، آيه ۷۸.
۱۳. سوره انبياء، آيه ۶.
۱۴. سوره صافات، آيه ۱۰۹.
۱۵. همان.
۱۶. سوره مريم، آيه ۴۸.
۱۷. سوره ذاريات، آيه ۲۴.
۱۸. سوره انعام، آيه ۷۵.
۱۹. سوره نحل، آيه ۱۲۱.
۲۰. سوره مريم، آيه ۴۱.
۲۱. سوره نجم، آيه ۳۷.
۲۲. سوره آل عمران، آيه ۶۷.
۲۳. سوره شعرا، آيه ۸۲ - ۷۸.
۲۴. سوره بقره، آيه ۱۲۶.
۲۵. سوره نحل، آيه ۱۲۰.
۲۶. سوره ممتحنه، آيه ۴.