908. شکافتن امواج فتن
ایها الناس! شقوا امواج الفتن بسفن النجاه
ای مردم! امواج فتنه ها را با کشتی های نجات بشکافید. ( خطبه 5)
909. منفورترین خلق نزد خدا
ان ابغض الخلائق الی الله رجلان: رجل و کله الله الی نفسه، فهو جائر عن قصد السبیل، مشغوف بکلام بدعه، و دعاء ضلاله، و فهو فتتنه لمن افتتن به.
منفورترین خلق نزد خدا دو نفرند: یکی ان که خداوند او را به خودش واگذاشته است. چنین کسی از راه راست منحرف می شود و شیفته گفتار بدعت آمیز و دعوت گمراهی کسی است که فریفته او می شود. ( خطبه 17)
910. سود آزمایشات الهی
من لم ینفعه الله بالبلاء و التجارب لم ینتقع بشیء من العظه
آن که خداوند او را با گرفتاری ها و آزمایشات سود نرساند، از هیچ پند و اندرزی سود نخواهد برد. ( خطبه 176)
911. پاداش در برابر عمل نیکو
من کتابه الی زیاد: اترجو ان یعطیک الله اجر المتواضعین و انت عنده من المتکبرین و تطمع - و انت متمرغ فی النعیم تمنعه الضعیف و الارمله - ان یوجب لک ثواب المتصدقین! و انما المرء مجزی بما اسلف، و قادم علی ما قدم
در نامه خود به زیاد: آیا در حالی که نزد خداوند از متکبرانی، امید داری که پاداش فروتنان را به تو دهد؟
و در حالی که در نعمت ها غوطه وری و آن ها را از مستمندان و بیوه زنان دریغ می داری، چشم طمع به ثواب صدقه دهندگان دوخته ای! همانا آدمی در برابر کارهایی که پیشاپیش فرستاده است پاداش می بیند و نزد آنچه فرستاده است می رود. ( نامه 21)
912. بپرهیز از مستی نعمت
اتقوا سکرات النعمه و احذروا بوائق النقمه.
از مستی نعمت بپرهیزید و از سختی نقمت ها و بلاها برحذر باشید. ( خطبه 151)
913. هر چیزی سببی دارد
ولکن الله یختبر عباده بانواع الشدائد، و یتعبدهم بانواع المجاهد، و یبتلیهم بضروب المکاره اخراجا للتکبر من قلوبهم، و اسکانا للتذلل فی نفوسهم، و لیجعل ذلک ابوابا فتحا الی فضله، و اسبابا ذللا لعفوه.
خداوند بندگان خود را با انواع سختی ها می آزماید و از طریق سختگیری های گوناگون آنان را به عبادت و پرستش وامی دارد و به انواع ناملایمات و امور ناخوشایند گرفتارشان می سازد تا غرور را از دل های آنان بیرون برود و افتادگی را در جان هایشان بنشاند و نیز تا آن در آزمایش ها و سختی ها، را درهایی گشاده به سوی فضل و احسان خویش و اسباب آسان برای (رسیدن به آنان به) گذشت و بخشایش خود قرار می دهد. ( خطبه 192)
914. آزمایش و تنگدستی
ایها الناس! لیرکم الله من النعمه وجلین، کما یراکم من النقمه فرقین! انه من وسع علیه فی ذات یده فلم یر ذلک استدراجا فقد ان مخوفا، و من ضیق علیه فی ذات یده فلم یر ذلک اختبارا فقد ضیع مامولا.
ای مردم! باید خداوند شما را در وفور نعمت ترسان ببیند همان گونه که از بروز نقمتش هراسانید؛ زیرا کسی که در مال و منالش گشایش پدید آید و آن را دامی برای گول خوردن نشناخت، از پیشامد ترسناکی خود را آسوده داشته است و هر کس که به تنگدستی دچار شد و آن را وسیله آزمایش خود ندانست، پاداش امید بخشی را نادیده گرفته است. ( حکمت 358)
915. وسیله آزمایش انسان
الا ترون ان الله، سبحانه، اختبر الاولین من لدن آدم صلوات الله علیه، الی الاخرین من هذا العالم؛ باحجار لا تضر و لا تنفع … و لو کان الاساس المحمول علیها، و الاحجار المرفوع بها بین زمرده خضراء، و یاقوته حمراء، و نور و ضیاء لخفف ذلک مصارعُه الشک فی الصدور، و لو ضع مجاهده ابلیس عن القلوب، و لنفی معتلج الریب من الناس، و لکن الله یختبر عباده بانواع الشدائد. ( خطبه 192)
آیا نمی بینید که خدای سبحان همه انسان ها را، از آدم صلوات الله علیه تا آخرین نفر این عالم، با سنگ هایی بیازمود که نه زیانی می رسانند و نه سودی … اگر پایه هایی که خانه (کعبه) بر آن بنا شده و سنگ هایی که با آن ها برافراشته گردیده است از زمرد سبز و یاقوت سرخ و نور و درخشندگی بود، هر آینه از کشاکش شک در سینه ها می کاست و کوشش ابلیس را از دل ها برمی داشت و از انباشت تردید و به
تلاطم در آمدن آن در (اذهان) مردم جلوگیری می کرد، اما خداوند بندگان خود را به سختی های گوناگون می آزماید.
916. نهی از پیروی بزرگان
الا فالحذر الحذر من طاعه ساداتکم و کبرائکم … فانهم قواعد اساس العصبیه و دعائم ارکان الفتنه . ( خطبه 192)
917. هنگام فتنه اینگونه باش!
کن فی الفتنه کابن اللبون، لا ظهر فیر کب، و لا ضرع فیحلب.
به گاه فتنه همچون شتر نر دو ساله باش که نه پشت و نیرویی دارد که بر او سوار شوند و نه پستانی که از آن شیر دوشند. ( حکمت 1)
918. مصیبت های کوچک و بزرگ
من عظم صغار المصائب، ابتلاه الله بکبارها.
هر که مصیبت های کوچک را بزرگ شمارد، خداوند او را به مصیبت های بزرگ گرفتار سازد. ( حکمت 448)
919. روزگار فتنه و آزمایش
لما قتل: الا و ان بلیتکم قد عادت کهیئتها یوم بعث الله نبیکم صلی الله علیه و آله. و الذی بعثه بالحق لتبلبلن بلبله و لتغربلن غربله … حتی یعود اسفلکم اعلاکم، و اعلاکم اسفلکم، و لیسبقن سابقون کانوا قصروا، و لیقصرن سباقون کانوا سبقوا.
بعد از کشته شدن عثمان فرمود: هان! آزمایش و تیره روزی ها، همچون روزی که خداوند پیامبر خود صلی الله علیه و آله را برانگیخت، برگشته است. سوگند به آن که او را به حق مبعوث کرد، هر آینه چنان در هم آمیخته و چنان غربال شوید … که آن که پایین است رو آید و آن که زبر است به زیر در شود و پیشی جویندگانی که عقب مانده اند پیشی گیرند و پیشی گیرندگانی که جلوی افتاده اند عقب مانند … ( خطبه 16)
920. فتنه همان آزمایش است
لما قام الیه رجل فقال: اخبرنا عن الفتنه، و هل سالت رسول الله صلی الله علیه و آله عنها، فقال علیه السلام: انه لما انزل الله، سبحانه، قوله: (الم احسب الناس ان یترکوا ان یقولوا آمنا و هم لا یفتنون) علمت ان الفتنه لا تنزل بنا و رسول الله، ما هذه الفتنه التی اخبرک الله تعالی بها! فقال: یا علی، ان امتی سیفتنون من بعدی، فقلت، یا رسول الله، او لیس قد قلت لی یوم احد حیث استشهد من استشهد من المسلمین، و حیزت عنی الشهاده فشق ذلک علی، فقلت لی: ابشر فان الشهادُ من ورائک؟
فقال لی: ان ذلک لکذلک، فکیف صبرک اذن؟
فقلت: یا رسول الله، لیس هذا من مواطن الصبر، و لکن من مواطن البشری و الشکر. و قال: یا علی ان القوم سیفتنون (بعدی) باموالهم، و یمنون بدینهم علی ربهم،
و یتمنون رحمته، و یامنون سطوته، و یستحلون حرامه بالشبهات الکاذبه، و الاهواء الساهیه، فیستحلون الخمر بالنبیذ، و السحت بالهدیه، و الربا بالبیع قلت: یا رسول الله، فبای المنازل انزلهم عند ذلک! ابمنزله رده، ام بمنزله فتنه؟
فقال: بمنزله فتنه.
مردی برخاست و به امیرالمؤمنین علیه السلام گفت: ای امیرمؤمنان! ما را از فتنه آگاه کن و آیا درباره آن از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله پرسیده ای؟
حضرت فرمود: چون خدای سبحان این آیه را فرو فرستاد: الم. آیا مردم پنداشتند که تا گفتند ایمان آوردیم رها می شوند و مورد آزمایش قرار نمی گیرند.
دانستم که تا پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در میان ما هست این فتنه بر سر ما فرود نمی آید. پس! گفتم: ای پیامبر خدا! چه فتنه ای است که خدای بزرگ شما را از ان خبر داده است؟
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: ای علی! زودا که امتم بعد از من آزموده شوند … ای علی! به زودی مسلمانان با اموال خود آزموده می شوند و به خاطر دینشان بر خدا منت می نهند و آرزوی رحمت او را می کنند و خود را از خشم او در امان می دانند و با شبهه هایی دروغین و خواهش های نفسانی غفلت زا حرام او را حلال می گردانند.
مثلا شراب را به نام آب انگور یا خرما و رشوه را به نام هدیه و ربا را به نام بیع و معامله روا می شمارند! عرض کردم: ای پیامبر خدا! در این هنگام آن ها را در چه مرتبه ای از مراتب قرار دهم! آیا در مرتبه ارتداد جایشان دهم و یا در مرتبه فتنه و آزمایش؟
فرمود: در مرتبه فتنه و آزمایش.
در نقل (کنز العمال) آمده است …
سپس به من فرمود: ای علی! تو بعد از من زنده می مانی و به امتم مبتلا می شوی و روز قیامت در پیشگاه خدای تعالی برای مخاصمه می ایستی. پس جوابی آماده کن.
عرض کردم: پدر و مادرم فدایت باد! برایم توضیح دهید که این فتنه ای که مسلمانان به آن مبتلا می شوند، چیست! و بعد از شما بر چه اساسی با آن ها بجنگم؟
فرمود: به زودی بعد از من با ناکثین و قاسطین و مارقین می جنگی.
پیامبر صلی الله علیه و آله نام و نشان یکایک آن ها را به من می گفت.
سپس فرمود: تو با هر کس از امت من که با قرآن مخالفت ورزد و در دین رای و نظر خود را به کار زند جهاد می کنی؛ چرا که در دین رای و نظر (شخصی) نیست، بلکه دین تنها امر و نهی پروردگار است. ( خطبه 156)
921. پناه بر خدا از فتنه
لا یقولن احد کم: (اللهم انی اعوذ بک من الفتنه) لانه لیس احد الا و هو مشتمل علی فتنه، و لکن من استعاذ فلیستعذ من مضلان الفتن، فان الله سبحانه یقول: (و اعلموا انما اموالکم و اولادکم فتنه).
هیچ یک از شما نگویید: خدایا! از فتنه به تو پناه می برم؛ زیرا هیچ کس نیست که از فتنه و آزمایش بر کنار باشد، بلکه کسی که از فتنه به خدا پناه می برد، باید از فتنه های گمراه کننده به خدا پناه برد؛ زیرا خدای سبحان فرموده است که: (اموال و فرزندان شما فتنه اند.) (خطبه 93)
922. نبرد با کفار قریش
مالی و لقریش! و الله قلد قاتلتهم کافرین، و لاقاتلنهم مفتونین.
مرا چه با قریش! به خدا سوگند که در زمان کفرشان با آن ها جنگیدم، اکنون نیز که به فتنه و گمراهی در افتاده اند با آن ها می جنگم. ( خطبه 33)
923. مغرور مشو!
کم من مستدرج بالاحسان الیه، و مغرور بالستر علیه، و مفتون بحسن القول فیه!
بسا کسانی که با احسان خداوند اندک به عذاب حق نزدیک شده اند و به خاطر پوشاندن گناهانشان مغرور و فریفته شده اند و به سبب تعریف و تمجید (مردمان) از آنان به فتنه و تباهی افتاده اند! ( حکمت 116)
