1785. زشت ترین نوع ستم
ظلم الضعیف افحش الظلم.
ستم کردن به ناتوان، زشت ترین نوع ستم است. ( نامه 31)
1786. صلاح روزگار
اذا استولی الصلاح علی الزمان و اهله، ثم اساء رجل الظن برجل لم تظهر منه حوبه فقد ظلم! و اذا استولی الفساد علی الزمان و اهله، فاحسن رجل الظن برجل فقد غرر! هرگاه صلاح و شایستگی بر روزگار و اهلش حاکم شد، اگر شخصی به دیگری گمان بد ستم کرده است و هنگامی که فساد و تباهی بر زمان و اهلش مستولی شده باشد، اگر کسی به دیگری خوش گمان باشد خود را فریب داده است. ( حکمت 114)
1787. میزان بین خود و دیگران
یا بنی! اجعل نفسک میزانا فیما بینک و بین غیرک، فاحبب لغیرک ما تحب لنفسک، و اکره له ما تکره لها، و لا تظلم کما لا تحب ان تظلم، و احسن کما تحب ان یحسن الیک، و استقبح من نفسک ما تستقبحه من غیرک، و ارض من الناس بما ترضاه لهم من نفسک.
فرزندم! خویشتن را معیار و میزان بین خود و دیگران قرار بده، پس آن چه برای خود دوست می داری برای دیگران هم دوست بدار و آن چه برای خود نمی پسندی برای دیگران هم نپسند و همان گونه که دوست نداری به تو ستم شود ستم نکن و همان طور که دوست داری به تو نیکی شود به دیگران نیکی کن و آن چه برای خود زشت می داری، برای دیگران هم زشت بشمار و بالاخره به همان چیزی برای مردم راضی باش که برای خود راضی هستی. ( نامه 31)
1788. بدترین توشه در قیامت
بئس الزاد الی المعاد، العدوان علی العباد.
بد توشه ای است برای روز جزا، ستم کردن بر بندگان خدا. ( حکمت 221)
1789. حال آغازگر ستم در قیامت
للظالم البادی غدا بکفه عضه.
آن که آغازگر ستم است فردای قیامت دستش را (از پشیمانی) به دندان بگزد. ( حکمت 186)
1790. امر به معروف و نهی از منکر
رحم الله رجلا رای حقا فاعان علیه، او رای جورا فرده، و کان عونا بالحق علی صاحبه.
رحمت خدا بر کسی که چون حقی را دید، یاری اش کرد و چون ستمی را دید از آن جلوگیری کرد و حق را در برابر ستمگر یاری رساند. ( خطبه 205)
1791. نحوه قسم ستمکار
احفلوا الظالم اذا اردتم یمینه بانه بریء من حول الله و قوته؛ فانه اذا حلف بها کاذبا عوجل العقوبه، و اذا حلف بالله الذی لا اله الا هو لم یعاجل، لانه؛ لانه قد وحدالله تعالی.
ستمکار را اگر خواستید قسم دهید به این عبارت سوگند دهید: از حول و قوه خداوند بیزار هستم اگر چنین کنم؛ زیرا اگر به این عبارت به دروغ سوگند بخورد، در مجازاتش شتاب شود، اما اگر سوگند بخورد به: خدایی که الهی جز او نیست در عقوبتش شتاب نشود؛ زیرا خداوند تعالی را به یگانگی یاد کرده است. ( حکمت 253)
1792. سرانجام شوم ستم
الله الله فی عاجل البغی، و آجل و خامه الظلم.
خدا را، خدا را، از شتاب (کیفر) سرکشی مراقب باشید، و از سرانجام وخیم ستم بهراسید. ( خطبه 192)
1793. دو عامل تباهی دین و دنیا
ان البغی و الزور یذیعان المرء فی دینه و دنیاه، و یبدیان خلله عند من یعینه.
همانا ستمگری و دروغگویی دین و دنیای آدمی را تباه می کنند و معایب او را در نظر عیب جویانش آشکار می سازند. ( نامه 48)
1794. شکست حتمی ستمکار
لا تدعون الی مبارزه، و ان دعیت الیها فاجب، فان الداعی باغ، و الباغی مصروع.
امام علیه السلام به فرزندش حضرت حسن علیه السلام فرمود: کسی را به مبارزه دعوت نکن، اما اگر تو را به مبارزه طلبیدند، اجابت کن؛ زیرا دعوت کننده به مبارزه ستمکار است و ستمکار در هر حال شکست خورده است. ( حکمت 233)
1795. انتقام گرفتن از ستمگر
ایها الناس! اعیونی علی انفسکم، و ایم الله لانصفن المظلوم من ظالمه، و لاقودن الظالم بخزامته حتی اورده منهل الحق و ان کان کارها.
ای مردم! مرا برای اصلاح نفوس خودتان یاری کنید و سوگند به خدا داد مظلوم را از ظالمش می ستانم و افسار ستمکاران را می گیرم و او را تا چشمه سار حق می کشانم اگرچه او نخواهد. ( خطبه 136)
1796. در این روزگار خوش بین مباش!
اذا استولی الفساد علی الزمان و اهله، فاحسن رجل الظن برجل، فقد غرر!
هرگاه نادرستی بر روزگار و مردم آن چیره گردد و با چنین وضعی انسانی به انسان دیگر خوش بین باشد، بی گمان فریب خورده است. ( حکمت 114)
1797. مغلوب حقیقی
ما ظفر من ظفر الاثم به، و الغالب بالشر مغلوب.
کسی که به ارتکاب گناه پیروز شود (در حقیقت) پیروز نباشد و کسی که با ستم غلبه کند (در واقع) مغلوب است. ( حکمت 327)
1798. مقتول تیغ ستم
من سل سیف البغی قتل به.
آن کس که تیغ ستم بر کشد، خود با آن کشته شود. ( حکمت 349)
1799. گناهکار بودن ستمگر
من بالغ فی الخصومه اثم، و من قصر فیها ظلم.
هر کس در دشمنی شدت به خرج بدهد، مرتکب گناه شده و کسی که کوتاهی کند ستم ورزیده است. ( حکمت 298)
1800. انواع ستم
الا و ان الظلم ثلاثه: فظلم لا یغفر، و ظلم لا یترک، و ظلم مغفور لا یطلب. فاما الظلم الذی لا یغفر فالشرک بالله، قال الله تعالی: (ان الله لا یغفر ان یشرک به). و اما الظلم الذی یغفر فظلم العبد نفسه عند بعض الهنات، و اما الظلم الذی لا یترک فظلم العباد بعضهم بعضا.
آگاه باشید! ستم بر سه نوع است: ستمی که هرگز بخشیده نمی شود، ستمی که بدون مجازات نمی ماند و ستمی که بخشیده می شود و بازخواست ندارد، اما ستمی که بخشیده نمی شود شرک به خداست که می فرماید: همانا خداوند شرک به خود را نمی آمرزد اما ستمی که بخشیده می شود، ستمی است که انسان با لغزش ها (و ارتکاب گناهان صغیره) به خود روا می دارد و اما ستمی که بدون مجازات نمی ماند، ستمگری بعضی از بندگان بر بعضی دیگر است. ( خطبه 176)
1801. اتمام حجت بر امام علی (علیه السلام)
لولا حضور الحاضر و قیام الحجه بوجود الناصر، و ما اخذ الله علی العلماء الا یقاروا علی کظه ظالم، و لا سغب مظلوم، لالقیت حبلها علی غاربها.
اگر نبود همایش آن جمعیت انبوه و این که با وجود یار و یاور حجت تمام است و اگر نبود که خداوند از دانشمندان پیمان گرفته است که در برابر سیری ستمگر و گرسنگی ستمدیده آرام ننشیند و بدان رضایت ندهند، هر آینه مهار شتر خلافت را بر کوهان آن می انداختم. ( خطبه 3)
1802. پرهیز از ستمگری
لزیاد بن ابیه و قد استخلفه لعبد الله بن العباس علی فارس و اعمالها، فی کلام طویل کان بینهما، نهاه فیه عن تقدم الخراج: استعمل العدل، واحذر العسف و الحیف، فان العسقف یعود بالجلاء، والحیف یدعو الی السیف.
وقتی زیاد بن ابیه را به جای عبدالله بن عباس کارگزار فارس کرد، در ضمن سخنرانی مفصل او را از گرفتن خراج اضافی منع کرد و فرمود: عدل و داد را به کار بند و از سختگیری و بیداد بپرهیز؛ زیرا سختگیری ناروا مردم را آواره می کند و ستمگری مایه شورش و خونریزی می شود. ( حکمت 476)
1803. ستمگران دنیا طلب
لما نهضت بالامر نکثت طائفه، و مرقت اخری، و قسط آخرون: کانهم لم یسمعوا الله سبحانه یقول: (تلک الدار الاخره نجعلها للذین لا یریدون علوا فی الارض و لا فساد و العاقبه للمتقین) بلی! والله لقد سمعوها و عوها، و لکنهم حلیت الدنیا فی اعینهم وراقهم زبرجها.
چون خلافت را به دست گرفتم، گروهی پیمان شکستند و گروهی از دین خارج شدند و دسته ای دیگر ستم پیشه کردند؛ گویی این سخن خدای سبحان را نشنیدند که: آن سرای آخرت را برای کسانی قرار می دهیم که خواهان سرکشی و فساد در زمین نباشند و آینده از آن پرهیزگاران است. آری! سوگند به خدا که آن را شنیدند و فهمیدند؛ اما دنیا در چشم آن ها زیبا شد و زیب و زیورهای آن خوشایندشان گردید. ( خطبه 3)
1804. پرهیز از ستمگری
الله الله فی عاجل البغی، و آجل وخامه الظلم، و سوء عاقبه الکبر.
برحذر باشید از خدا، بترسید از خدا، درباره نتایج دنیوی ظلم و وخامت اخروی آن و بدی عاقبت کبر. ( خطبه 192)
1805. زودی بازخواست ستمکار
سینتقم الله ممن ظلم، ماکلا بماکل، و مشربا بمشرب، من مطاعم العلقم و مشارب الصبر و المقر.
زود باشد که خداوند از کسی که ظلم کرده است انتقام بکشد، درباره خوراک و آشامیدنی که با ستم به خود اختصاص داده است، به وسیله خوراک های تلخ و شرنگبار و آشامیدنی های چون صبر تلخ زهرآگین. ( خطبه 158)
1806. بیزاری از ستم
اعجب من ذلک طارق طرقنا بملفوفه فی وعائها، و معجونه شنئتها، کانما عجنت بریق حیه اوقیئها، فقلت: اصله، ام زکاه، ام صدقه؟
فذلک محرم علینا اهل البیت، فقال: لا ذا و لا ذاک، و لکنها هدیه.
فقلت: هبلتک الهبول! اعن دین الله اتیتنی لتخدعنی؟
امختبط انت ام ذو جنه، ام تهجر؟
والله لو اعطیت الاقالیم السبعه بما تحت افلاکها، علی ان اعصی الله فی نمله اسلبها جلب شعیره ما فعلته.
(آن جا که از ستم بیزاری می جوید، می فرماید: ) شگفت تر از این، قصه آن شخصی است که شبانگاهی در خانه ما را کوبید و در دستش ظرف سرپوشیده (پر از حلوایی لذیذ) بود، چنانش ناخوش نفرت داشتم که گویی با آب دهان یا استفراغ ماری در آمیخته است؟
به او گفتم: آیا این صله است یا زکات یا صدقه؟
زیرا که این ها بر ما خاندان حرام است! گفت: نه این است و نه آن. بلکه هدیه ای است.
گفتم: زن فرزند مرده (مادرت) بر تو بگرید! آیا از طریق دین خدا وارد شده ای تا مرا بفریبی؟
ابله شده ای یا دیوانه، یا هذیان می گویی؟
سوگند به خدا، که اگر هفت اقلیم را با آن چه در زیر افلاک آن هاست به من دهند تا با بیرون کشیدن پوست جوی از دهان مورچه ای خدا را نافرمانی کنم هرگز نخواهم کرد. ( خطبه 224)
1807. مهلت دادن به ستمگر
لئن امهل الظالم فلن یفوت اخذه، و هو له بالمرصاد علی مجاز طریقه، و بموضع الشجی من مساغ ریقه.
اگر هم خداوند به ستمکار مهلت بدهد، گرفتن و کیفر خداوندی از او فوت نمی گردد و خداوند در گذرگاه ستمکار در کمین است و گلوی آنها را در دست گرفته تا از فرورفتن آب دریغ دارد هشیار باشید. ( خطبه 97)
1808. انتقام گرفتن از ستمگر
فی وصیته للحسنین علیهماالسلام: کونا للظالم خصما، و للمظلوم عونا.
دشمن ستمگر و یاور مظلوم باشید. ( نامه 47)
1809. پرهیز از ستمگری
و اقدموا علی الله مظلومین، و لا تقدموا علیه ظالمین.
به بارگاه خدا، ستمدیده وارد شوید و ستمکار وارد نشوید. ( خطبه 151)
1810. پشیمانی ستمگر
یوم العدل علی الظالم اشد من یوم الجور علی المظلوم!
روز عدالت بر ظالم سخت تر است از روز ظلم بر مظلوم. ( حکمت 341)
1811. پرهیز از ستمگری
و الله لان ابیت علی حسک السعدان مسهدا، او اجر فی الاغلال مصفدا، احب الی من ان القی الله و رسوله یوم القیامه ظالما لبعض العباد، و غاصبا لشیء من الحطام، و کیف اظلم احدا لنفس یسرع الی البلی قفولها، و یطول فی الثری حلولها؟!
سوگند به خدا، اگر شب را در حال بیداری روی خار سعدان به صبح برسانم، یا بسته در زنجیرهای آهنین و سنگین بار کشیده شوم، برای من بهتر از آن است که خدا و رسول او را در روز قیامت ملاقات کنم، در حالی که بر بعضی از بندگان ظلم روا داشته ام و چیز بی ارزشی از پس مانده های کاه و علف دنیا را غصب نموده باشم. چگونه ظلم روا بدارم به کسی، به خاطر نفسی که برگشت آن به سرعت برای پوسیدن است و قرار گرفتنش در خاک طولانی. ( خطبه 224)
1812. ستم، خانمان برانداز است!
لیس شیء ادعی الی تغییر نعمه الله و تعجیل نقمته من اقامه علی ظلم؛ فان الله سمیع دعوه المضطهدین و هو للظالمین بالمرصاد.
(آگاه باش که) هیچ چیزی بیش از حرکت بر مبنای ظلم موجب دگرگونی نعمت خداوندی و سرعت انتقام او نیست؛ زیرا خداوند شنونده دعای ستمدیدگان است، و در کمین ستمکاران. ( نامه 53)
1813. بدترین توشه قیامت
بئس الزاد الی المعاد، العدوان علی العباد.
بدترین توشه ها برای روز قیامت، ظلم و ستم بر بندگان خداست. ( حکمت 221)
1814. فرجام صبر بر ستم
فیما یشیر فیه الی ظلم بنی امیه: حتی یکون اعظمکم فیها عناء احسنکم بالله ظنا، فان اتاکم الله بعافیه فاقبلوا، و ان ابتلیتم فاصبروا، فان العاقبه للمتقین.
امام علی علیه السلام در خطبه ای که به آن اشاره به ظلم بنی امیه می کند می فرماید. در حکومت بنی امیه هر کس به خدا امیدوارتر باشد، بیش از همه رنج و مصیبت بیند. پس اگر خداوند عاقبت و سلامتی بخشید، قدرشناس باشید و اگر به بلا و گرفتاری مبتلا گشتید، شکیبا باشید که سرانجام پیروزی با پرهیزگاران است. ( خطبه 98)
1815. نزدیکتر به انتقام خداوندی
من کتابه للاشتر حین ولاه مصر: ایاک و الدماء و سفکها بغیر حلها، فانه لیس شیء ادنی لنقمه، و لا اعظم لتبعه، و لا احری بزوال نعمه و انقطاع مده، من سفک الدماء بغیر حقها.
در فرمان استانداری مصر به مالک اشتر: بپرهیز از خون ها و ریختن خون های مردم بدون مجوز قانونی؛ زیرا هیچ چیزی به انتقام خداوندی نزدیک تر و از نظر نتایج وخیم تر و برای نابود کردن نعمت خداوندی موثرتر و برای منقرض ساختن روزگار دولت، قاطع تر از خونریزی به ناحق وجود ندارد. ( نامه 53)
1816. زورگویی و ستم
الله الله فی عاجل البغی، و اجل وخامه الظلم، و سوء عاقبه الکبر، فانها مصیده ابلیس العظمی، و مکیدته الکبری؛ التی تساور قلوب الرجال مساوره السموم القاتله. فما تکدی ابدا، و لا تشوی احدا، لا عالما لعلمه، و لا مقلا فی طمره.
برحذر باشید از خدا، بترسید از خدا، درباره نتایج دنیوی ظلم و وخامت اخروی آن و بدی عاقبت کبیر؛ زیرا کبر دام بزرگ و گسترده شیطان و ابزار بزرگ حیله های او است که همانند زهرهای کشنده که در بدن انسان ها نفوذ می کند در دل های مردان وارد می گردد. شیطان در کارهای خود علیه فرزندان آدم هرگز ناتوان نشود و کسی را از روی خطا رها نکند، نه عالمی را به جهت علمش و نه بینوایی را که لباس فقر پوشیده است. ( خطبه 192)
1817. زمامداران ستمگر
من کتابه الی اهل مصر: اسی ان یلی امر هذه الامه سفهاوها و فجارها، فیتخذوا مال الله دولا، و عباده خولا، و الصالحین حربا، و الفاسقین حزبا.
در نامه خود به مردم مصر می فرماید: می ترسم حکومت این امت را نابخردان و خطاکاران به دست بگیرند، پس مال خداوندی را برای خود و در میان خود به جریان بیاندازند و بندگان خدا را برده های خود بدانند و با شایستگان جامعه تخاصم و پیکار به راه اندازند و مردمان منحرف را حزب خود تلقی نمایند. ( نامه 62)
1818. شرکت در امور
ایها الناس! انما یجمع الناس الرضا، و السخط و انما عقر ناقه ثمود رجل واحد، فعمهم الله بالعذاب لما عموه بالرضا.
ای مردم! راضی بودن و ناراضی بودن به کاری، مردم را در آن کار شریک می گرداند، ناقه ثمود را تنها یک مرد پی کرد؛ اما خداوند همه قوم ثمود را عذاب داد؛ زیرا همه به کار آن مرد راضی بودند. ( خطبه 201)
1819. رسیدگی به ستمدیدگان
من کفارات الذنوب العظام اغاثه الملهوف، و التنفیس عن المکروب.
رسیدن به فریاد ستمدیده و زدودن غم اندوهناک، از کفاره های گناهان بزرگ است. ( حکمت 24)
