شماره ردیف: <30>

شماره نسخه: <10694>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (30)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: نامعلوم، تاریخ کتابت: 30 ذی القعده سال 984، عناوین و نشانی ها: شنگرف درشت، نوع کاغذ: شرقی (سمرقندی) نخودی آهاره، تعداد برگ: 178گ، تعداد سطر: 19س، اندازه متن کتاب: 15*9 سانتیمتر، اندازه جلد: 24*16 سانتیمتر، نوع جلد: تیماج قهوه ای، عطف تیماج مشکی.

ویژگی های نسخه: در حاشیه تصحیح گردیده و حاشیه نویسی زیادی در هامش برگ ها و بین سطور آمده است. برافزودگی هایی در 9 برگِ آغازین و 7 برگ انجام نسخه، به فارسی مربوط به نهج البلاغة و نقل حوادثِ تاریخی، ثبت گردیده است. روی آغازین برگ نسخه، وقفنامه نسخه به تاریخ 10 صفر 1220، با مهر مربع <عبده لطفعلی> و <یامحسن قد أتاک المسییء> و در برگِ پایانی تملّک <لطفعلی بن محمّدهادی بن محمّدمهدی بن محمّدهادی بن هاشم  بن محمّداسماعیل بن محمّدصالح شیرازی> مشهور به <آتشی> با مهر مربع <العبدالمذنب لطفعلی> آمده است.

شماره ردیف: <31>

شماره نسخه: <8054>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (31)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 13391>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: محمّد بن محمّد بن محمّد، مغربی مکی، تاریخ کتابت: شب یکشنبه سوم ذی القعده سال 986، محلّ کتابت: مکّه مکرّمه، عناوین و نشانی ها: ثلثِ طلایی و شنگرف، نوع کاغذ: شرقی، تعداد برگ: 207گ، تعداد سطر: 20س، اندازه متن کتاب: 5/12*5 سانتیمتر، اندازه جلد: 5/18*5/10 سانتیمتر، نوع جلد: دو رو ساغری و تیماج (برون: ساغری مشکی، مجدول به طلا دارای ترنج و سرترنج رنگ و روغنِ گل بوته زیبا؛ درون: تیماج قرمز ساده).

ویژگی های نسخه: این نسخه نفیس در هامش تصحیح گردیده و برخی نسخه بدل ها نیز با عبارتِ <خ ل> در هامش آمده است. برگ ها مجدول به طلا، مشکی و لاجورد است و به نحو استادانه ای <متن و حاشیه> شده است.

شماره ردیف: <32>

شماره نسخه: <10234>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (32)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: نامعلوم، تاریخ کتابت: سده 10هـ، عناوین و نشانی ها: ثلثِ شنگرف، نوع کاغذ: شرقی، تعداد برگ: 191گ، تعداد سطر: 18س، اندازه متن کتاب: 5/17*5/11 سانتیمتر، اندازه جلد: 24*14 سانتیمتر، نوع جلد: تیماج زرشکی.

ویژگی های نسخه: در حاشیه تصحیح گردیده است و حاشیه نویسی مختصری به نقل از برخی شروح نهج البلاغة همچون شرح <ابن میثم بحرانی> دارد. برگ هایی از آغاز و انجام به خطّ <حسین بن محمّد موسوی سرابی> نونویس است که شامل چندین رساله از <شیخ احمد احسایی> و دیگران که در فهرست نگاری نخستین از نظر فهرست نگار کتابخانه، پوشیده مانده است که امیدوارم به زودی در استدراکی که بر فهارس کتابخانه ان شاء الله نوشته می شود، رسائل بجا مانده در فهرست نگاری نخست، معرّفی گردد.

شماره ردیف: <33>

شماره نسخه: <10491>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة  (33)

آغاز: <...[iv] إحسانه و الصلوة علی رسوله نبی الرحمة و إمام [الائمة] و سراج الأمّة المنتخب ...>.

انجام: <... فی ذلک حسن الظنّ و إن عقدت بینک و بین عدوّ لک عقدة أو ألبسة منک ...> افتاده.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: نامعلوم، تاریخ کتابت: سده 10هـ، عناوین و نشانی ها: ثلثِ شنگرف، نوع کاغذ: شرقی نخودی، تعداد برگ: 183گ، تعداد سطر: 20س، اندازه متن کتاب: 5/16* 9 سانتیمتر، اندازه جلد: 5/25* 16 سانتیمتر، نوع جلد: تیماج مشکی.

ویژگی های نسخه: این نسخه ارزنده، در حاشیه تصحیح گردیده است؛ روی برگِ آغازین، تملّک <سعید نفیسی> در تاریخ 28رجب سال 1339، و نیز تملّکی دیگر بی نام با تاریخ 1179هـ. همراه مهر هشت گوش <عبده تقی الطباطبایی> دیده می شود. همچنین مهر و امضای بنیانگذار کتابخانه، حضرت آیت الله العظمی مرعشی  نجفی (ره) در آغاز و انجام آمده است.

شماره ردیف: <34>

شماره نسخه: <7259>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (34)

آغاز:  افتاده <... حرماً فرض حجة و أوجب حقّه و کتب علیک و فادته فقال سبحانه ...>.

انجام: <مانند نسخه شماره 13391>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ، نام کاتب: نامعلوم، تاریخ کتابت: 21 جمادی الثانی سال 1070، عناوین و نشانی ها: مشکی، شنگرف و طلایی درشت، نوع کاغذ: فرنگی نخودی، تعداد برگ: 178گ، تعداد سطر: 25س (میانگین)، اندازه متن کتاب: 21*5/10 سانتیمتر، اندازه جلد: 29* 20 سانتیمتر، نوع جلد: تیماج قهوه ای.

ویژگی های نسخه: این نسخه در حاشیه تصحیح گردیده و از سوی <زید بن صالح  شامی کوکبانی> در سال 1121هـ. هنگام اقامت نزد <قاسم بن حسین بن امیرالمؤمنین>، امام وقتِ زیدیه، در قمریه خمر در یمن، مقابله شده است. باید دانست که نسخه به دستور و درخواستِ <کمال الدین علی بن مطهرّ بن محمّد هادوی> کتابت گردیده است. برگ ها مجدول به شنگرف و لاجورد است.

شماره ردیف: <35>

شماره نسخه: <6726>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغه (35)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: محمّد بن مومن ابهری جی اصفهانی، تاریخ کتابت: 26 ماه ذی الحجة سال 1072، عناوین و نشانی ها: شنگرف، نوع کاغذ: شرقی آهار مهره، تعداد برگ: 303گ، تعداد سطر: 12س، اندازه متن کتاب: 5/14*8 سانتیمتر، اندازه جلد: 5/23* 17 سانتیمتر، نوع جلد: تیماج مشکی، ضربی، مجدول.

ویژگی های نسخه: نسخه ایست بسیار نفیس، در هامش تصحیح و توسّط <علامه مجلسی> با عبارتِ <بلغ قابلاً فی سنة 1102>، با نسخه نفیسی از نهج البلاغة، مقابله گردیده است. چند حاشیه نویسی نیز به خطّ وی در برخی برگ ها دیده می شود. در برگِ آغازین نسخه، ابیاتی در مدح نهج البلاغة به خطّ زیبای <احمد نیریزی>، خطّاط مشهور اواخر دوره صفویّه، با تاریخ ربیع الأول 1119،.دیده می شود. همچنین تملّکِ <محمّدحسین بن محمّدصالح حسینی> با مهر بیضی <العبد محمّدحسین الحسینی> (نوه علامه مجلسی رحمت الله علیه) مشاهده می گردد؛ در برگ پایانی نسخه، اجازه ای به نقل از نسخه  مستنسخ عنه آمده که بحمدالله نسخه مذکور، اینک به شماره <5690>، در این کتابخانه عامره نگهداری می شود و در صفحات پیشینِ همین نوشتار، به معرفی آن پرداختیم و عجیب است که کاتب، بخش هایی از آن اجازات را نتوانسته درست ضبط نماید! به هر تقدیر متن عباراتِ اجازاتِ مذکور ذیل معرّفی آن نسخه از نظر گذشت و بجهتِ رعایتِ اختصار، از تکرار آن، در این کتاب شناسی احتراز می گردد؛ نسبت به آن نسخه، تنها متنِ عبارتِ پایانی را می آوریم: <نقل الراوندی فی آخر شرحه إجازته من طریق العامّة بهذه العبارة: أخبرنا به أبونصر الغازی عن أبی منصور العکبری عن الرضی و أخبرنا أیضاً الشیخ عبدالرحیم البغدادی المعروف بابن الإخوّة عن السیدة النقیبة بنت المرتضی عن عمّها الرضی و أخبرنا ابن الإخوّة أیضاً عن الشیخ أبی الفضل محمّد بن یحیی الناقلی عن أبی نصر عبدالکریم بن محمّد الدیباجی المعروف بسبط بشر الحاجّ، قال قرأءه علی الشیخ الرضی هذا الکتاب>. گفتنی است برگ های نسخه، مجدول به زر و مشکی و دارای کمندکشی طلایی است. در آغاز و انجام نسخه، مهر مرحوم حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، آمده است.

شماره ردیف: <36>

شماره نسخه: <8152>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (36)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: ربیع  بن شرفجهان بن ابوالصلاح بن جعفر، حسنی اردستانی، تاریخ کتابت: شب یکشنبه 18 جمادی الاخر سال 1074، عناوین و نشانی ها: ثلثِ شنگرف، نوع کاغذ: شرقی آهار مهره، تعداد برگ: 260گ، تعداد سطر: 12س،   اندازه متن کتاب: 5/14*8 سانتیمتر، اندازه جلد: 5/25*5/17 سانتیمتر، نوع جلد: دو رو تیماج (برون: زرشکی و درون: مشکی)، عطف و مغزی: قهوه ای روشن.

ویژگی های نسخه: در حاشیه تصحیح شده است و حاشیه نویسی فراوانی به خطّ کاتب (اردستانی) دارد که بیشتر از افاداتِ استادش <سید میرزا علاء الدین محمّد> می باشد و نیز در پایان همو نوشته که کتاب را با همان شاگرد خود، در نیمه ربیع الثانی سال 1098، مقابله کرده است. در انجام نسخه، یک اجازه نامه از <ابوتراب> برای شاگرد خویش <ملاّ علینقی> در روز 12 رجب سال 1097، آمده است. در برگِ آغازین نسخه، چند یادداشت، از جمله تملّکِ <حسین بن مظفر> به تاریخ 17 شوال 1080، و تملّکِ <محمّدحسینی لنجانی اصفهانی> با تاریخ 16 جمادی الثانی سال 1267، دیده می شود.

شماره ردیف: <37>

شماره نسخه: <6244 >

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (37)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <... یظهر لنا بعد الغموض و یقع إلینا بعد الشذوذ و ما توفیقنا إلاّ بالله علیه توکّلنا و هو حسبنا و نعم الوکیل>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب، نام کاتب: علیرضا بن میر عبدالفتاح حسینی، تاریخ کتابت: ربیع الثانی سال 1098، عناوین و نشانی ها: ثلثِ شنگرف درشت، نوع کاغذ: شرقی آهار مهره، تعداد برگ: 244گ، تعداد سطر: 15س، اندازه متن کتاب: 17* 9 سانتیمتر، اندازه جلد: 25* 18 سانتیمتر، نوع جلد: تیماج قهوه ای یک لایی.

ویژگی های نسخه: در حاشیه تصحیح و مقابله گردیده است، این نسخه از روی نسخه مورخ ربیع الاخر سال 769 هـ استکتاب گردیده است. روی برگِ آغاز تملّکِ <محمّدحسین بن محمّدجعفر> با تاریخ ذی القعده سال 1280، که گویا این شخص کتاب را نیز خوانده است.

شماره ردیف: <38>

شماره نسخه: <774>

نام اثر: نسخه دیگری از نهج البلاغة (38)

آغاز: <مانند نسخه شماره 3827>.

انجام: <مانند نسخه شماره 3827>.

گزارش نسخه: نوع خط: نسخ معرب زیبا و ممتاز، نام کاتب: حسنعلی بن حیدر، شیرازی، تاریخ کتابت: چهارشنبه 26 ربیع الثانی سال 1099، عناوین و نشانی ها: شنگرف درشت، نوع کاغذ: شرقی آهار مهره، تعداد برگ: 272گ، تعداد سطر: 15س، اندازه متن کتاب: 14* 7 سانتیمتر، اندازه جلد: 20*13 سانتیمتر،  نوع جلد: تیماج قرمز، ضربی، مجدول باترنج.

ویژگی های نسخه: این نسخه شریف و نفیس از روی نسخه ای که به خطّ <یاقوت مستعصمی> بود با تاریخ ذی القعده سال 601هـ کتابت گردیده است و <مستعصمی> نیز از روی نسخه مصنّف رحمة الله علیه، استنساخ نموده است. روی آغازین برگ نسخه، برافزودگی هایی همچون اشعاری در مدح نهج البلاغة از <ابویوسف یعقوب بن احمد> و <حسن بن فادار قمی>، تملک <عبدالرزاق بن بهاء الدین محمّد بن عبدالله الموسوی الجزایری الشوشتری> که در سال 1155هـ. در دارالمؤمنین شوشتر نوشته شده است، تملّک <محمّد ابراهیم بن السید شمس الدین الحسینی المرعشی سنة 1198،> و دستخطّ مرحوم آیت الله العظمی مرعشی با عبارت: <بسمه تعالی انتقل إلی من أسلافی الکرام و أنا الحقیر شهاب الدین الحسینی المرعشی النجفی 1350> آمده است. این نسخه نفیس، دارای یک سرلوح از عصر صفوی با زمینه طلا و لاجورد و جداول طلا بوده و بین سطورِ برگِ آغاز نسخه، با طلا، دندانه موشی شده و سایر برگ ها نیز مجدول به محلول آبِ طلا و مرکّبِ مشکی می باشد. نسخه در حاشیه تصحیح گردیده و با نسخه‎ای نفیس مقابله گردیده است؛ عبارت مقابله چنین است: <بلغ العرض بالأصل المقبول منه و صحّ و الحمدلله و له المنّة> که دور نیست، نسخه اصل مصنّف، منظور، نسخه مع الواسطه بوده باشد والله العالم. حاشیه نویسی اندکی نیز در برخی برگ ها مشاهده می شود. ده برگِ پایانی نسخه، احادیثی گوناگون مربوط به اثبات ولایت حضرت امیرالمومنین علیه السلام آمده است که دارای یک سرلوح همانند سرلوح آغازین کتاب است.

منبع :حسین متقی ؛گزارشی از دستنويس های کهن نهج البلاغه، شروح، گزيده ها و ترجمه های آن موجود در کتابخانه حضرت آيت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)