منجى موعود از منظر نهج البلاغه
معرفى اجمالى
«منجى موعود از منظر نهج البلاغه»، اثر فارسى حسين ايرانى، نگاهى است به ويژگى هاى امام مهدى(عج) از ديدگاه اميرمؤمنان(علیه السلام) در نهج البلاغه كه شامل سخنان و عبارات حضرت على(علیه السلام) مى باشد. به سال نگارش كتاب، اشاره اى نشده است.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از مؤلف آغاز و مباحث در ده گفتار، جامعه جهانى قبل از ظهور حضرت مهدى(عج)، اوصاف و اهداف مصلح موعود، ويژگى عصر ظهور، بركات بعد از قيام و... را با بهره گيرى از بيانات اميرالمومنين(علیه السلام) در نهج البلاغه تشريح نموده است. بيانات و خطبه هاى متعددى در حوادث و فتنه هاى آخرالزمان و آينده در اين اثر نقل شده است كه اين پيش گويى ها، گاه نسبت به شهر و مكان خاص بوده (مانند جنگ ها و حوادث سختى كه در شام، كوفه، بصره و عراق رخ خواهد داد)، گاه مربوط به فتنه فرقه ها، احزاب و افراد مشخصى مى باشد؛ (مانند فتنه خوارج و بنى اميه) و گاه به صورت كلى و مطلق از تحولات سياسى اسلام و حوادث جامعه جهانى و آزمون هاى امت در آينده هاى دور و نزديك خبر داده است. اين پيش گويى ها، به خاطر عدم تصريح و منحصر نبودن به زمان و مكان يا فرد خاص، قابل انطباق و تسرى بر مصاديق گوناگون مى باشند؛ از فتنه معاويه، بنى اميه و بنى عباس گرفته تا حكام ستم گر و توطئه هاى رژيم صهيونيستى و استكبار جهانى آمريكا، دجال، سفيانى و آشوب هاى عظيم آخرالزمان در هنگام ظهور و قيام حضرت مهدى(عج). شماره خطبه ها، نامه ها و حكمت ها، بر اساس نهج البلاغه با ترجمه فيض الاسلام مى باشد.
گزارش محتوا
مولف در مقدمه، در پاسخ به اين سوال كه اگر علم غيب منحصر به خدا مى باشد، پس اين همه خبر دادن به آينده و پيشگويى هاى ائمه(علیه السلام) چيست، با اشاره به آيات قرآن اين گونه پاسخ داده است: كه آگاهى امامان معصوم(علیه السلام) از احكام دينى، احوال افراد، جوامع آينده و غيب عالم، به طور مستقل و ذاتى نبوده، بلكه خداوند از علوم نامتناهى خود به خاطر عبوديت و قرب ائمه(علیه السلام) به او، به آنان عطا فرموده است. گفتار اول، به بررسى خطبه ١٣٨:«(وقتى مصلح موعود قيام كند) خواسته ها و هواهاى نفسانى را به هدايت برمى گرداند...»، پرداخته است.
نويسنده اين فراز را به دو بخش تقسيم كرده است:
١- شرايط و وضعيت جامعه جهانى قبل از ظهور ولى عصر(عج) كه همان منزوى گشتن حقايق قرآنى و فراگير شدن فساد و فتنه ها در همه زمينه هاى زندگى فردى، اجتماعى، فرهنگى، سياسى، اقتصادى، بدعت و تحريف در انديشه، عمل و اديان مى باشد.
٢- برنامه هاى بلند عملى و اهداف آرمانى آن حضرت در همه ابعاد جامعه كه هدايت همگان به سوى حق، عدل و قوانين قرآن و رهايى انسان ها از بند اسارت هواهاى حيوانى، فساد، فسق و فريبكارى ها است. در فصل دوم، حكمت ٢٠٩: «قطعا دنيا بعد از سركشى و دشمنى هايش به ما روى خواهد آورد...»، ترجمه و تفسير شده است. در اين حكمت، امام(علیه السلام) ضمن تحقير دنيا، با تشبيهى زيبا و رسا، حقيقتى را به استناد آيه قرانى بيان فرموده است؛ بدخويى دنيا نسبت به عترت پيامبر (صلی الله علیه و آله) را تشبيه نموده به شترى ماده كه از دادن شير به دوشنده اش خوددارى مى كند و براى بچه اش نگه مى دارد و سرانجام آن را در اختيار او قرار مى دهد. همان فرزندى كه دوشندگان غاصب، او را به استضعاف كشانده بودند تا ظالمانه حق وى را ببرند. در سوم، اوصاف مصلح موعود به نقل از خطبه ١٨١: «به راستى كه او سپر و زره حكمت را به بر كرده و حكمت را با تمام آدابش داراست...» بيان شده است. برخى از نكاتى كه امام(علیه السلام) در اشاره به حضرت مهدى(عج) بيان فرموده، عبارتند از اين كه: ١- ايشان حكمت را با تمام آداب و ابعادش داراست، حقايق هستى و علوم حقه را يافته و مطيع محض خدا مى باشد. ٢- از نظرها غائب بوده؛ زيرا اسلام غريب و در غربت مانده است.
٣- آخرين و باقيمانده حجت هاى الهى و از جانشينان پيامبران(علیه السلام) است.
در چهارم، حكمت ١٣٩: «هيچ گاه زمين خالى نمى ماند از كسى كه به دليل و حجت دين خدا را برپا دارد...»، توضيح داده شده است. كميل بن زياد مى گويد: روزى اميرالمؤمنين(علیه السلام) دست مرا گرفته و به بيرون از كوفه برد. وقتى به صحرا رسيد، آهى عميق، سرد و پر درد كشيد و اين كلام را بيان فرمود. ويژگى هاى عصر ظهور، در پنجم، به نقل از خطبه ١٠۵:«راه هاى چپ و راست را برگزيدند...»، بيان شده است. امام(علیه السلام) در اين گفتار، ناظر به آينده بشريت، حوادث جامعه قبل از ظهور و قيام حضرت مهدى(عج) مى باشد و اين كه انسان ها، راهى دو مسير انحرافى و باطل راست و چپ مى شوند و به جاى پيمودن راه روشن دين حق، راه هاى افراط و تفريط را به خاطر تمايلات نفسانى و مادى مى روند. در فصل ششم، خطبه ١٠٠: «پس از او مدتى كه خدا خواهد زندگى و درنگ خواهيد داشت...»، توضيح و تفسير شده است.
در اين خطبه كه حضرت آن را در سومين جمعه از خلافت ظاهرى خود در سال ٣۵ق ايراد فرموده، ضمن اخبار غيبى از ارتحال و شهادت خود، به ظهور امام زمان(عج)، حاكميت دين حق و تحقق اميد و آرزوى منتظران نويد مى دهد. فتنه اى هنگام ظهور در هفتم، در خطبه ٩٢:«...اى مردم! من چشم فتنه و توطئه را شكافتم و بركندم...» بيان شده است. اين خطبه، يكى از خطبه هاى مشهور آن حضرت مى باشد كه بعد از پايان جنگ نهروان ايراد فرمود. ايشان بعد از حمد پروردگار و درود بر پيامبر(ص)، به فضايل بلند و موقعيت عظيم علمى، سياسى و شجاعت خود اشاره نموده و اعلام مى فرمايد: سؤال كنيد از هر مسأله... قبل از آن كه مرا نيابيد.
هشتم، موقعيت امام مهدى(عج) و يارانش را به تصوير كشيده است:«آن گاه كه وقتش فرا رسد... پيشواى دين قيام كند...». اين سخن در بخش كلام غريب (بيگانه و دور از نظر ابتدايى و ظاهرى) آمده است و گويا مفهومى پوشيده و پنهان داشته كه نيازمند به تبيين و تفسير مى باشد. نويسنده معتقد است اين كلام، يكى از كرامات و خبرهاى غيبى آن حضرت از آينده و ظهور حضرت مهدى(عج) است. نهم، اختصاص دارد به توضيح خطبه ٢٢٩: «پدر و مادرم فداى آنان باد كه در آسمان ها معروف و در زمين گم نامند...». اين پيشگويى بعد از جنگ نهروان بوده است. در آخرين گفتار، فرازى از حكمت ١۶٩: «سوگند به خداوندى كه با قدرت او باقيمانده شب را به سر برديم...» بيان شده و نويسنده معتقد است اين كلام، از ظهور حضرت مهدى(عج) خبر مى دهد.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده مؤلف در انتهاى كتاب آمده است. پاورقى ها بيشتر به ذكر منابع پرداخته است.
منابع
١- مقدمه و متن كتاب. ٢- پارسا با مشاركت بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عج) و انتشارات مسجد جمكران، (١٣٨٨)، «امام مهدى(عج) در آينه قلم كارنامه منابع پيرامون امام مهدى(عليه السلام) و مهدويت»، قم، مؤسسه اطلاع رسانى اسلامى مرجع، ج ٢ ص ٧٢٣. ٣- سايت خبرى آينده روشن.
