متن عربی

33-  و من خطبة له ( عليه السلام ) عند خروجه لقتال أهل البصرة، و فيها حکمة مبعث الرسل، ثم يذکر فضله و يذم الخارجين:
قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبَّاسِ دَخَلْتُ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ( عليه السلام ) بِذِي قَارٍ وَ هُوَ يَخْصِفُ نَعْلَهُ فَقَالَ لِي مَا قِيمَةُ هَذَا النَّعْلِ فَقُلْتُ لَا قِيمَةَ لَهَا فَقَالَ ( عليه السلام ) وَ اللَّهِ لَهِيَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ إِمْرَتِکمْ إِلَّا أَنْ أُقِيمَ حَقّاً أَوْ أَدْفَعَ بَاطِلًا ثُمَّ خَرَجَ فَخَطَبَ النَّاسَ فَقَالَ:
حکمة بعثة النبي
إِنَّ اللَّهَ بَعَثَ مُحَمَّداً ( صلى الله عليه وآله ) وَ لَيْسَ أَحَدٌ مِنَ الْعَرَبِ يَقْرَأُ کتَاباً وَ لَا يَدَّعِي نُبُوَّةً فَسَاقَ النَّاسَ حَتَّى بَوَّأَهُمْ مَحَلَّتَهُمْ وَ بَلَّغَهُمْ مَنْجَاتَهُمْ فَاسْتَقَامَتْ قَنَاتُهُمْ وَ اطْمَأَنَّتْ صَفَاتُهُمْ.
فضل علي علیه السلام
أَمَا وَ اللَّهِ إِنْ کنْتُ لَفِي سَاقَتِهَا حَتَّى تَوَلَّتْ بِحَذَافِيرِهَا مَا عَجَزْتُ وَ لَا جَبُنْتُ وَ إِنَّ مَسِيرِي هَذَا لِمِثْلِهَا فَلَأَنْقُبَنَّ الْبَاطِلَ حَتَّى يَخْرُجَ الْحَقُّ مِنْ جَنْبِهِ.
توبيخ الخارجين عليه
مَا لِي وَ لِقُرَيْشٍ وَ اللَّهِ لَقَدْ قَاتَلْتُهُمْ کافِرِينَ وَ لَأُقَاتِلَنَّهُمْ مَفْتُونِينَ وَ إِنِّي لَصَاحِبُهُمْ بِالْأَمْسِ کمَا أَنَا صَاحِبُهُمُ الْيَوْمَ وَ اللَّهِ مَا تَنْقِمُ مِنَّا قُرَيْشٌ إِلَّا أَنَّ اللَّهَ اخْتَارَنَا عَلَيْهِمْ فَأَدْخَلْنَاهُمْ فِي حَيِّزِنَا فَکانُوا کمَا قَالَ الْأَوَّلُ:
أَدَمْتَ لَعَمْرِي شُرْبَک الْمَحْضَ صَابِحاً * وَ أَکلَک بِالزُّبْدِ الْمُقَشَّرَةَ الْبُجْرَا
وَ نَحْنُ وَهَبْنَاک الْعَلَاءَ وَ لَمْ تَکنْ * عَلِيّاً وَ حُطْنَا حَوْلَک الْجُرْدَ وَ السُّمْرَا

متن فارسی

خطبه اي است از آن حضرت (علیه السلام): در موقعي که براي پيکار با اهل بصره بيرون مي رفت .در اين خطبه حکمت برانگيخته شدن پيامبران را بيان فرموده سپس فضيلت خود را يادآور مي شود و کساني را که بر او طغيان کرده اند، توبيخ مي نمايد.

عبدالله بن عباس رضي الله عنه مي گويد:

 در ذي قار وارد شدم به اميرالمومنين (علیه السلام) در حالي که کفشش را وصله مي کرد. به من فرمود ارزش اين کفش چيست؟ گفتم:
 ارزشي ندارد. فرمود:
 سوگند به خدا، اين کفش در نزد من محبوبتر از زمامداري بر شما است، مگر اينکه حقي را برپا دارم يا باطلي را از بين ببرم سپس بيرون آمد و خطبه اي براي مردم خواند.

حکمت مبعوث شدن پيامبر

و فرمود:
 خداوند متعال محمد (علیه السلام) را بر مردم مبعوث نمود در حالي که هيچ کسي از نژاد عرب کتابي نمي خواند و ادعاي پيامبري نمي کرد پيامبر اکرم (صلي الله عليه و آله )مردم را (به سوي حيات پاکيزه) سوق داد تا اين که آنان را در موقعيت اصلي خودشان (اسلام) مستقر ساخت. آنان را به زندگي نجات بخش رسانيد، تا اين که کجي ها و ضعف آنان را مبدل به قدرت و استقامت نمود و احوال و اوضاع آنان را که متزلزل بود، محکم و قابل اطمينان ساخت.

فضل علي علیه السلام

سوگند به خدا، من در انبوه جمعي بودم که به لشگريان کفر هجوم برديم تا اين که همه آنان مغلوب شدند و پشت گرداندند. من ناتوان نشده ام و ترسي ندارم و اين مسيري که امروز پيش گرفته ام، مانند همان مسيري است که براي پيروزي اسلام پيش گرفته بودم. قطعا باطل را مي شکافم و حق را از پهلوي آن بيرون مي آورم.

سرزنش کساني که بر او خوارج کردند

قريش از من چه مي خواهد؟ سوگند به خدا، در آن هنگام که قريش در کفر غوطه ور بودند، با آنان به پيکار برخاستم و امروز هم که منحرف شده و فساد به راه انداخته اند، باز با آنان پيکار خواهم کرد. من همان شخصي هستم که ديروز رويارويشان بودم، و امروز هم در برابرشان ايستاده ام سوگند به خدا، قريش هيچ تنفري و عامل انتقامي از ما ندارد مگر اينکه خداوند ما را بر آنان برگزيده است و ما آنان را در ميان خود راه داديم. مثل قريش چنان است که شاعر گذشته گفته است:
 سوگند به زندگي ام، طول زندگي تو آشاميدن شير خالص در صبحگاه بود و خوراک تو، پوست کنده شده معيوبي بود که با کره مخلوط مي کردي و ما بوديم که اعتلا بر تو بخشيديم در حالي که مقامي نداشتي و ارتفاعات کوه و اراضي را به پيرامون تو کشيديم. (دو بيت عربي را شارحين نهج البلاغه کاملا توضيح نداده اند، معنائي را که براي دو بيت آورديم، قطعي نيست، لذا تامل بيشتري شود).