پیام امام امیرالمؤمنین کتابی است در شرح و تفسیر نهج البلاغه اثر آیت الله مکارم شیرازی و گروهی از نویسندگان حوزه علمیه قم. این کتاب در پانزده جلد و در طول بیست سال نوشته شده است. اثر شامل شرح تمام خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهجالبلاغه بوده و با عناوینی مانند «خطبه در یک نگاه»، «نامه در یک نگاه» و «نکته‌ها»، به ذکر نکات قابل توجه پرداخته است.
اهداف و زمان نگارش
نگارش کتاب پانزده جلدی پیام امام امیرالمؤمنین(علیه السلام) بیست سال، از ۱۳ رجب سال ۱۴۱۳قمری (۱۳۷۱ شمسی) تا ۱۳ رجب سال ۱۴۳۳قمری (۱۳۹۱شمسی) زمان برده است.[۱]
سعید داودی از نویسندگان اثر، انگیزه تدوین را دو نکته ذکر کرده است: جامعیت نهج البلاغه برای هدایت جامعه و دیگری مظلومیت این کتاب و عدم توجه مسلمانان و شیعیان به آن.[۲]
محتوا
کتاب را شرحی ساده، عمومی و کم و بیش همه فهم دانسته‌اند که به ترتیب خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های نهج البلاغه را توضیح داده است.[۳]
مقدمه
نویسنده در مقدمه جلد اول از نهج البلاغه به عنوان گنجینۀ معارف اسلام، عالی‌ترین درس برای تعلیم و تربیت انسان‌ها، بهترین سرمایه خودسازی و تهذیب نفس و معرفت‌اندوزی و برنامه‌ای برای ساختن جامعه‌ای سالم و پاک و سربلند یاد کرده است.[۴]
مولف در این بخش، موضوعاتی چون فصاحت و بلاغت نهج البلاغه، اسناد و شرح‌های نوشته شده بر این کتاب و... را مورد بحث قرار داده است.[۵]
خطبه‌ها و نامه‌ها
در ابتدای برخی از خطبه‌ها و نامه‌ها، تحت عنوان «خطبه در یک نگاه» و یا «نامه در یک نگاه»، تصویری کلی از خطبه و یا نامه ارائه می‌دهد و به مسائل مختلف مرتبط با آن همچون سند، شرایط، زمان صدور و... اشاره کرده، سپس به شرح و تفسیر آن‌ها می‌پردازد.[۶] مولف، خطبه‌ها و نامه‌های بلند را در قسمت‌های مختلف ذکر کرده و پس از ترجمه به شرح آن می‌پردازد.
نکته
در انتهای برخی بخش‌ها، مطالب مجزا و گاه مفصلی وجود دارد. در این بخش تفصیل بیشتری از برخی موضوعات ارائه می‌شود.[۷]
حکمت‌ها
نویسنده در ابتدا ترجمه حکمت را ارائه می‌کند. سپس در پاورقی به سند آن‌ها پرداخته و نام برخی کتاب‌ها که حدیث را ذکر کرده‌اند، می‌آورد. در نهایت به شرح و تفسیر آن‌ها می‌پردازد.[نیازمند منبع]
مقاله پایانی
در انتهای جلد پایانی کتاب، فصلی با عنوان «پیام امام امیرالمومنین(علیه السلام) (شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه)» به عنوان توضیحی پیرامون کتاب توسط سعید داودی نگاشته شده است.[۸]
ویژگی‌ها
ویژگی‌هایی برای کتاب ذکر شده است:
- روانی قلم و قابلیت فهم برای عموم مخاطبان.
- شرح همه فصلها و فرازهای نهج البلاغه و شرح جمله به جمله مطالب.
- ارائه مدلی برای شرح واژگان مشابه. در کلام امام علی(علیه السلام) واژه‌های مشابه بسیاری وجود دارد. برخی شارحان این قضیه را در راستای تأکید و تنوع در بیان مطالب می‌دانند. در حالی که در این اثر، اصل در تفسیر جمله‌ها بر تأسیسی بودن گذاشته شده، به این معنی که هر واژه و هر جمله‌ای معنای خاصّ خود را دارد.
- استخراج نکته‌های قابل توجه در هر بخش و اشاره مستقل به آن‌ها.[۹]
نویسندگان
پیام امام امیرالمؤمنین توسط آیت الله مکارم شیرازی و گروهی از نویسندگان تالیف شده است. نویسندگان همکار عبارتند از: ۱. محمد رضا آشتیانی ۲. محمد جعفر امامی ۳. محمد احسانی‌فر ۴. محمد جواد ارسطا ۵. ابراهیم بهادری ۶. عبدالمهدی توکل ۷. مهدی حسینیان قمی ۸. سعید داودی ۹. احمد قدسی.[۱۰]
شیوه کار گروهی
درباره روش نگارش کتاب در قالب کار گروهی مراحلی وجود داشته است:
- تقسیم قسمت‌هایی از نهج البلاغه میان اعضای گروه.
- تدوین هر قسمت با توجه به شرح‌های مهم نهج البلاغه توسط هر یک از اعضا.
- ارائه مطلب تدوین شده در جلسه‌ای مشترک با حضور آیت الله مکارم شیرازی.
- توضیح، اصلاح مطالب مبهم و تکمیل و اضافه به شرح توسط مکارم شیرازی به صورت شفاهی و تدوین این مطالب توسط یکی از اعضا.
- ویرایش مطالب پس از اتمام هر جلد.
- بازبینی مجدد ترجمه‌های متن نهج البلاغه و انتخاب تیترهای مناسب را برای هر سر فصل توسط مکارم شیرازی.[۱۱]
پانویس
- مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۹۰ش، ج۱۵، ص۷۳۸.
- مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۹۰ش، ج۱۵، ص۷۴۱.
- قنبری، بررسی کتاب: پیام امام امیرالمؤمنین(علیه السلام)، ص۵۳.
- قنبری، بررسی کتاب: پیام امام امیرالمؤمنین(علیه السلام)، ص۵۳.
- مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۲۷-۶۸.
- مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۲۶۸، ۳۱۹.
- مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۹.
- مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۷۹ش، ج۱۵، ص۷۴۱-۷۵۱.
- مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۷۹ش، ج۱۵، ص۷۴۴-۷۴۹.
- مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۷۹ش، ج۱۵، ص۷۵۱.
- مکارم شیرازی، پیام امام امیرالمؤمنین، ۱۳۷۹ش، ج۱۵، ص۷۴۹.
منابع
- قنبری، بخشعلی، بررسی کتاب: پیام امام امیرالمؤمنین(علیه السلام)، مجله کتاب ماه دین، شماره ۱۳۸، فروردین ۱۳۸۸ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین(علیه السلام)، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۹۰ش.
