متن عربی

227.و من خطبة له (علیه السلام):يحمد اللّه فيها و يثني على رسوله و يصف خلقا من الحيوان‏

حمد اللّه تعالى‏

(1)الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَا تُدْرِكُهُ الشَّوَاهِدُ وَ لَا تَحْوِيهِ الْمَشَاهِدُ

(2)وَ لَا تَرَاهُ النَّوَاظِرُ وَ لَا تَحْجُبُهُ السَّوَاتِرُ

(3)الدَّالِّ عَلَى قِدَمِهِ بِحُدُوثِ خَلْقِهِ وَ بِحُدُوثِ خَلْقِهِ عَلَى وُجُودِهِ

 (4) وَ بِاشْتِبَاهِهِمْ عَلَى أَنْ لَا شَبَهَ لَهُ

(5)الَّذِي صَدَقَ فِي مِيعَادِهِ وَ ارْتَفَعَ عَنْ ظُلْمِ عِبَادِهِ

(6)وَ قَامَ بِالْقِسْطِ فِي خَلْقِهِ وَ عَدَلَ عَلَيْهِمْ فِي حُكْمِهِ

(7)مُسْتَشْهِدٌ بِحُدُوثِ الْأَشْيَاءِ عَلَى أَزَلِيَّتِهِ

(8)وَ بِمَا وَسَمَهَا بِهِ مِنَ الْعَجْزِ عَلَى قُدْرَتِهِ

(9)وَ بِمَا اضْطَرَّهَا إِلَيْهِ مِنَ الْفَنَاءِ عَلَى دَوَامِهِ

(10)وَاحِدٌ لَا بِعَدَدٍ وَ دَائِمٌ لَا بِأَمَدٍ وَ قَائِمٌ لَا بِعَمَدٍ

(11)تَتَلَقَّاهُ الْأَذْهَانُ لَا بِمُشَاعَرَةٍ وَ تَشْهَدُ لَهُ الْمَرَائِي لَا بِمُحَاضَرَةٍ

(12)لَمْ تُحِطْ بِهِ الْأَوْهَامُ بَلْ تَجَلَّى لَهَا بِهَا

(13)وَ بِهَا امْتَنَعَ مِنْهَا وَ إِلَيْهَا حَاكَمَهَا

(14)لَيْسَ بِذِي كِبَرٍ امْتَدَّتْ بِهِ النِّهَايَاتُ فَكَبَّرَتْهُ تَجْسِيماً

(15)وَ لَا بِذِي عِظَمٍ تَنَاهَتْ بِهِ الْغَايَاتُ فَعَظَّمَتْهُ تَجْسِيداً

(16)بَلْ كَبُرَ شَأْناً وَ عَظُمَ سُلْطَاناً

الرسول الأعظم‏

(17)وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ الصَّفِيُّ وَ أَمِينُهُ الرَّضِيُّ (صلی الله علیه و آله و سلم)

(18)أَرْسَلَهُ بِوُجُوبِ الْحُجَجِ وَ ظُهُورِ الْفَلَجِ وَ إِيضَاحِ الْمَنْهَجِ

(19)فَبَلَّغَ الرِّسَالَةَ صَادِعاً بِهَا وَ حَمَلَ عَلَى الْمَحَجَّةِ دَالًّا عَلَيْهَا

(20) وَ أَقَامَ أَعْلَامَ الِاهْتِدَاءِ وَ مَنَارَ الضِّيَاءِ

(21)وَ جَعَلَ أَمْرَاسَ الْإِسْلَامِ مَتِينَةً وَ عُرَى الْإِيمَانِ وَثِيقَةً

منها في صفة [عجيب‏] خلق أصناف من الحيوان‏

(22)وَ لَوْ فَكَّرُوا فِي عَظِيمِ الْقُدْرَةِ وَ جَسِيمِ النِّعْمَةِ

(23)لَرَجَعُوا إِلَى الطَّرِيقِ وَ خَافُوا عَذَابَ الْحَرِيقِ

(24)وَ لَكِنِ الْقُلُوبُ عَلِيلَةٌ وَ الْبَصَائِرُ مَدْخُولَةٌ

(25)أَ لَا يَنْظُرُونَ إِلَى صَغِيرِ مَا خَلَقَ كَيْفَ أَحْكَمَ خَلْقَهُ وَ أَتْقَنَ تَرْكِيبَهُ

(26)وَ فَلَقَ لَهُ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ سَوَّى لَهُ الْعَظْمَ وَ الْبَشَرَ

(27)انْظُرُوا إِلَى النَّمْلَةِ فِي صِغَرِ جُثَّتِهَا وَ لَطَافَةِ هَيْئَتِهَا

(28)لَا تَكَادُ تُنَالُ بِلَحْظِ الْبَصَرِ وَ لَا بِمُسْتَدْرَكِ الْفِكَرِ

(29)كَيْفَ دَبَّتْ عَلَى أَرْضِهَا وَ صُبَّتْ عَلَى رِزْقِهَا

(30)تَنْقُلُ الْحَبَّةَ إِلَى جُحْرِهَا وَ تُعِدُّهَا فِي مُسْتَقَرِّهَا

(31)تَجْمَعُ فِي حَرِّهَا لِبَرْدِهَا وَ فِي وِرْدِهَا لِصَدَرِهَا

(32)مَكْفُولٌ بِرِزْقِهَا مَرْزُوقَةٌ بِوِفْقِهَا

(33)لَا يُغْفِلُهَا الْمَنَّانُ وَ لَا يَحْرِمُهَا الدَّيَّانُ وَ لَوْ فِي الصَّفَا الْيَابِسِ وَ الْحَجَرِ الْجَامِسِ

(34)وَ لَوْ فَكَّرْتَ فِي مَجَارِي أَكْلِهَا [وَ] فِي عُلْوِهَا وَ سُفْلِهَا

(35)وَ مَا فِي الْجَوْفِ مِنْ شَرَاسِيفِ بَطْنِهَا وَ مَا فِي الرَّأْسِ مِنْ عَيْنِهَا وَ أُذُنِهَا

(36)لَقَضَيْتَ مِنْ خَلْقِهَا عَجَباً وَ لَقِيتَ مِنْ وَصْفِهَا تَعَباً 56

(37)فَتَعَالَى الَّذِي أَقَامَهَا عَلَى قَوَائِمِهَا وَ بَنَاهَا عَلَى دَعَائِمِهَا

(38)لَمْ يَشْرَكْهُ فِي فِطْرَتِهَا فَاطِرٌ وَ لَمْ يُعِنْهُ عَلَى خَلْقِهَا قَادِرٌ

(39)وَ لَوْ ضَرَبْتَ فِي مَذَاهِبِ فِكْرِكَ لِتَبْلُغَ غَايَاتِهِ

(40)مَا دَلَّتْكَ الدَّلَالَةُ إِلَّا عَلَى أَنَّ فَاطِرَ النَّمْلَةِ هُوَ فَاطِرُ النَّخْلَةِ

 (41)لِدَقِيقِ تَفْصِيلِ كُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ غَامِضِ اخْتِلَافِ كُلِّ حَيٍّ

(42)وَ مَا الْجَلِيلُ وَ اللَّطِيفُ وَ الثَّقِيلُ وَ الْخَفِيفُ وَ الْقَوِيُّ وَ الضَّعِيفُ فِي خَلْقِهِ إِلَّا سَوَاءٌ

خلقة السماء و الكون‏

(43)وَ كَذَلِكَ السَّمَاءُ وَ الْهَوَاءُ وَ الرِّيَاحُ وَ الْمَاءُ

(44)فَانْظُرْ إِلَى الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ النَّبَاتِ وَ الشَّجَرِ وَ الْمَاءِ وَ الْحَجَرِ

(45)وَ اخْتِلَافِ هَذَا اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ وَ تَفَجُّرِ هَذِهِ الْبِحَارِ

(46)وَ كَثْرَةِ هَذِهِ الْجِبَالِ وَ طُولِ هَذِهِ الْقِلَالِ

(47)وَ تَفَرُّقِ هَذِهِ اللُّغَاتِ وَ الْأَلْسُنِ الْمُخْتَلِفَاتِ

(48)فَالْوَيْلُ لِمَنْ أَنْكَرَ الْمُقَدِّرَ وَ جَحَدَ الْمُدَبِّرَ

(49)زَعَمُوا أَنَّهُمْ كَالنَّبَاتِ مَا لَهُمْ زَارِعٌ وَ لَا لِاخْتِلَافِ صُوَرِهِمْ صَانِعٌ

(50) وَ لَمْ يَلْجَئُوا إِلَى حُجَّةٍ فِيمَا ادَّعَوْا وَ لَا تَحْقِيقٍ لِمَا [دَعَوْا] أَوْعَوْا

(51)وَ هَلْ يَكُونُ بِنَاءٌ مِنْ غَيْرِ بَانٍ أَوْ جِنَايَةٌ مِنْ غَيْرِ جَانٍ‏

خلقة الجرادة

(52)وَ إِنْ شِئْتَ قُلْتَ فِي الْجَرَادَةِ إِذْ خَلَقَ لَهَا عَيْنَيْنِ حَمْرَاوَيْنِ

(53)وَ أَسْرَجَ لَهَا  حَدَقَتَيْنِ قَمْرَاوَيْنِ وَ جَعَلَ لَهَا السَّمْعَ الْخَفِيَّ

(54)وَ فَتَحَ لَهَا الْفَمَ السَّوِيَّ وَ جَعَلَ لَهَا الْحِسَّ الْقَوِيَّ

(55)وَ نَابَيْنِ بِهِمَا تَقْرِضُ وَ مِنْجَلَيْنِ بِهِمَا تَقْبِضُ

(56)يَرْهَبُهَا الزُّرَّاعُ فِي زَرْعِهِمْ وَ لَا يَسْتَطِيعُونَ ذَبَّهَا وَ لَوْ أَجْلَبُوا بِجَمْعِهِمْ

(57)حَتَّى تَرِدَ الْحَرْثَ فِي نَزَوَاتِهَا وَ تَقْضِيَ مِنْهُ شَهَوَاتِهَا

(58)وَ خَلْقُهَا كُلُّهُ لَا يُكَوِّنُ إِصْبَعاً مُسْتَدِقَّةً

(59)فَتَبَارَكَ اللَّهُ الَّذِي يَسْجُدُ لَهُ‏ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ كَرْهاً

(60)وَ يُعَفِّرُ لَهُ خَدّاً وَ وَجْهاً وَ يُلْقِي إِلَيْهِ بِالطَّاعَةِ [إِلَيْهِ‏] سِلْماً وَ ضَعْفاً

(61)وَ يُعْطِي لَهُ الْقِيَادَ رَهْبَةً وَ خَوْفاً

(62)فَالطَّيْرُ مُسَخَّرَةٌ لِأَمْرِهِ

(63)أَحْصَى عَدَدَ الرِّيشِ مِنْهَا وَ النَّفَسِ

(64)وَ أَرْسَى قَوَائِمَهَا عَلَى النَّدَى وَ الْيَبَسِ

(65)وَ قَدَّرَ أَقْوَاتَهَا وَ أَحْصَى أَجْنَاسَهَا

(66)فَهَذَا غُرَابٌ وَ هَذَا عُقَابٌ وَ هَذَا حَمَامٌ وَ هَذَا نَعَامٌ

(67)دَعَا كُلَّ طَائِرٍ بِاسْمِهِ وَ كَفَلَ لَهُ بِرِزْقِهِ

(68)وَ أَنْشَأَ السَّحَابَ الثِّقَالَ فَأَهْطَلَ دِيَمَهَا وَ عَدَّدَ قِسَمَهَا

(69)فَبَلَّ الْأَرْضَ بَعْدَ جُفُوفِهَا وَ أَخْرَجَ نَبْتَهَا بَعْدَ جُدُوبِهَا.

متن فارسی

از خطبه­ های آن حضرت است در توصیف خدای متعال، و مدح رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم.

(1)ثنا و ستایش خدائی را که حواسّ و مشاعر ذات او درک نمی­کند، و مکانها او را در برنمی­گیرد.

(2)و چشمها او را نمی­بیند، و پرده­ها او را پوشاند.

(3)دلیل اقامه نموده بر قدیم بودن خود با حادث بودن مخلوقاتش، وبا حادث بودن مخلوقاتش بر هستی خودش.

(4)و با شبیه بودن مخلوقاتش ، و با حادث بودن مخلوقات بر هستی خودش.

(5)و با شبیه بودن مخلوقات به اینکه او را شبیه نیست.

(6)خدایی که وعده­هایش راست است، و از ستم نمودن بر بندگانش برتر است.

(7)و در مخلوقاتش بدادگری قیام نموده، و در حکم و فرمانروایی به ایشان عدالت نموده است.

(8)و با حادث بودن اشیاء بر ازلی بودن خود شاهد آورده است.

(9)و با ناتوانی که مقرر و مرسوم نموده بر قدرت خود دلیل آورده.

(10)و با ناچار نمودن آنها بر هلاکت و نیستی بر دائمی بودن خود.

(11)یکی است نه از راه عدد و حساب، و جاودانه است نه از روی مدت و غیت، و قائم و برپا است نه با تکیه به چیزی و ستونی.

(12)ذهنها و فهم­ها او را درک می­کند ولی نه از راه مشاعر و حواس، دیدها او را مشاهده میکنند ولی نه از راه حضور و روبرو شدن.

(13)فهم­ها و اندیشه­ ها به او احاطه نکرده بلکه او بر آنها تجلّی و خودنمایی کرده است.

(14)و با آنها(اندیشه­ ها و عقلها) از آنها امتناع نموده(عقلها حکم میکند که او درک نمیشود) و با عقلها و اندیشه­ های کامل عقلها و اندیشه­ ها را در ادعای درک او محکوم کرده است.

(15)بزرگی او از حهت کشش یافتن نهایتها (عرض و طول) نبوده که بزرگی جسمانی باشد.

(16)و عظمت او از ناحیه به انتها رسیدن غایتها نیست که عظمتش از لحاظ جسد باشد.

(17)بلکه شأن و منزلت او بزرگ است، و سلطنت و فرمانروایی او با عظمت است.

(18)و شهادت میدهم که محمّد بنده او، و پیغمبر برگزیده وامین پسندیده او است «درود خدا بر او و خاندانش باد«.

(19)او را فرستاد با حجتهای لازم و واجب، و یا پیروزی آشکار، و راه روشن.

(20)پس رسالت و مأموریت خود را بطور آشکار تبلیغ نمود، و با راهنمایی خود مردم را به راه روشن حمل نمود.

(21)و نشانه­ های هدایت و مناره­های روشنایی را برپا نمود.

(22)وقرارگاه لنگرهای اسلام را محکم و دستگیره ­های اسمان را مستحکم.

از آن خطبه است در توصیف شگفتی خلقت عجیب بعضی از حیوانات.

(23)اگر در بزرگی و عظمت قدرت خدا، و بزرگی نعمت او فکر کنند.

(24)حتماً به راه اطاعت برمیگردند، و از عذاب آتس سوزنده می­ترسند.

(25)ولی قلبها بیمار و بصرتها معیوب است.

(26)مگر نمی­بینند مخلوق کوچک او را چگونه خدا خلقت او را محکم و تدبیر او را متقن نموده است.

(27)و برای آن گوش و چشم گشوده، و استخوان و پوست او را به تناسب آفرید.

(28)نظر کنید به مورچه در کوچکی جثّه اش و لطافت هیئت و قیافه­اش.

(29)درک نمی­شود با ملاحظه چشمها، و نه با درک فکرها.

(30)چگونه بر وی زمین حرکت میکند، و خود را به روزیش میرساند.

(31)دانه را به خانه­اش حمل می­کند، و آنرا در قرارگاهش ذخیره میکند.

(32)ذخیره جمع میکند در حرارت تابستان برای روزهای سرد زمستان، و هنگام بازگشت(برای روزهای استراحت).

(33)در حالی­که روزی آن کفایت و ضمانت شده، و مناسب حال و موافق طبعش روزی داده میشود.

(34)خدای منّان از آن غفلت نمی­کند، واز روزی محروم نمیسازد هرچند که در میان صخره خشک و سنگ سخت باشد.

(35)اگر در مجاری خوردن(اعضاء گوارش) او، و بالا و پایین آن فکر کنی.

(36)و فکر کنی- در آنچه در اندرون آن است از اطراف دنده­های متصل به شکمش، و در آنچه در سر آن است از چشم و گوشش.

(37)اگر در اینها فکر کنی- از خلقت آن به تعجب می آیی، و از تعریف و توصیف آن به زحمت می­افتی.

(38)پس متعالی است خدایی که آن(مورچه) را بر روی دست و پایش برپا نموده است، و آنرا روی ستونهایش بنا نموده است.

(39)آفریننده در خلقت او با خدا شرکت نکرده، و هیچ قدرتمندی در آفرینش آن بخدا یاری نکرده است.

(40)اگر در راههای اندیشه خود سیر و حرکت کنی تا آخرین مراحل آن برسی.

(41)تو را رهنمایی نخواهد کرد مگر به اینکه آفریننده مورچه همان آفریننده درخت خرما است.

(42)به جهت دقیق بودن امتیاز هر چیز، و غامض و مهم بودن اختلاف و تفاوت هر جاندار.

(43)و نیست چیزهای درشت و لطیف، و سنگین و سبک، و قوی و ضعیف در آفرینش مگر مساوی و یکسان.

(44)و همچنان است آسمان و هوا، و بادها و آب.

(45)پس نظر و فکر کندر آفتاب و ماه، و نباتات و درخت، و آب و سنگ.

(46)و پشت سر هم آمدن این شب و روز، و شکافته شدن این دریاها.

(47)و بسیاری این کوهها، و بلند و بالایی این سرکوهها.

(48)و متفرق و جدا از هم بودن این لهجه و زبانهای مختلف.

(49)پس وای و نفرت بر کسی که بوجود آورنده را انکار کند، وتدبیرکننده را باور نکند.

(50)خیال میکنند که آمها مانند علفها هستند که برای آها زرات کننده نیست، و برای اختلاف و تفاوت صورتهای آنها آفریننده­ای نیست.

(51)بر حجتی و دلیلی تکیه نکرده­اند در ادعای خود، و نه بر تحقیقی در آنچه حفظ کرده­اند.

(52)آیا ساختمانی بدون بناکننده و جنایتی بدون جنایت کننده می­باشد.

(53)و اگر میخواهی درباره ملخ صحبت کن که خدا برایش دو چشم سرخ آفریده است.

(54)و دو حدقه مانند ماه برافروخته، و برایش گوش پنهان قرار داده است.

(55)و برایش دهانی مساوی و مناسب گشوده، و او را حسّ قوی عطا کرده­است.

(56)و به آن دو دندان داد که با آنها میجود و میخورد، و دو دست داس مانند که با آنها میگیرد و نگه میدارد.

(57)برزگران از آنها درباره زراعت خو می­ترسند، و قادر بر جلوگییری از آن می­باشند، و لو اینکه جمعیت خود را بسیج کنند.

(58)تا با چشمهای خود وارد زراعت شده واز آن خواهشها و خواسته­های خود را به جا آورد.

(59)در صورتی که تمام جثّه آن به اندازه یک انگشت باریک هم نمی­باشد.

(60)پس معدن برکت و خیرات است خداوندی که برای او سجده و تواضع میکند هر آنچه در آسمان و زمین است از روی رضا و رغبت و یا اکراه و اضطرار.

(61)و در مقابل او به خاک می­مالد چهره و رخسار خود را و به اظهار اطاعت و فرمانبری می­کند از روی تسلیم و ناتوانی.

(62)و مهار اطاعت خود را به دست او می­سپارد از راه تری و بیم.

پس پرندگان در تسخیر و تابع امر او است.

(63)تعداد پرها و نفس کشیدن آنها را بطور کامل میداند.

(64)و پاهای آنها را استوار و برقرار کرده برای تر و خشک.

(65)روزی آنها را مقدر و معیّن نمود، و بر انواع و اصناف آنها اطلاع و احاطه کامل دارد.

(66) پس این کلاغ است، و این عقاب، و این کبوتر، و این شتر مرغ است.

(67)هر پرنده را با نامش خواند،  وروزی آنرا کفالت نمود.

(68)و ابر سنگین را ایجاد نمود و بارانش ریزان نمود، و تقسیم آنرا به هر جایی مقرر  ومعین نمود.

(69)پس زمین را تر نمود بعد از خشکی آن، و گیاهان آنرا رویاند بعد از خشکسالی.