متن عربی

202-  و من كلام له (عليه السلام) و قد سأله سائل عن أحاديث البدع و عما في أيدي الناس من اختلاف الخبر فقال (عليه السلام) :
إِنَّ فِي أَيْدِي النَّاسِ حَقّاً وَ بَاطِلًا وَ صِدْقاً وَ كَذِباً وَ نَاسِخاً وَ مَنْسُوخاً وَ عَامّاً وَ خَاصّاً وَ مُحْكَماً وَ مُتَشَابِهاً وَ حِفْظاً وَ وَهْماً وَ لَقَدْ كُذِبَ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) عَلَى عَهْدِهِ حَتَّى قَامَ خَطِيباً فَقَالَ مَنْ كَذَبَ عَلَيَّ مُتَعَمِّداً فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ وَ إِنَّمَا أَتَاكَ بِالْحَدِيثِ أَرْبَعَةُ رِجَالٍ لَيْسَ لَهُمْ خَامِسٌ .
المنافقون
رَجُلٌ مُنَافِقٌ مُظْهِرٌ لِلْإِيمَانِ مُتَصَنِّعٌ بِالْإِسْلَامِ لَا يَتَأَثَّمُ وَ لَا يَتَحَرَّجُ يَكْذِبُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) مُتَعَمِّداً فَلَوْ عَلِمَ النَّاسُ أَنَّهُ مُنَافِقٌ كَاذِبٌ لَمْ يَقْبَلُوا مِنْهُ وَ لَمْ يُصَدِّقُوا قَوْلَهُ وَ لَكِنَّهُمْ قَالُوا صَاحِبُ رَسُولِ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) رَآهُ وَ سَمِعَ مِنْهُ وَ لَقِفَ عَنْهُ فَيَأْخُذُونَ بِقَوْلِهِ وَ قَدْ أَخْبَرَكَ اللَّهُ عَنِ الْمُنَافِقِينَ بِمَا أَخْبَرَكَ وَ وَصَفَهُمْ بِمَا وَصَفَهُمْ بِهِ لَكَ ثُمَّ بَقُوا بَعْدَهُ فَتَقَرَّبُوا إِلَى أَئِمَّةِ الضَّلَالَةِ وَ الدُّعَاةِ إِلَى النَّارِ بِالزُّورِ وَ الْبُهْتَانِ فَوَلَّوْهُمُ الْأَعْمَالَ وَ جَعَلُوهُمْ حُكَّاماً عَلَى رِقَابِ النَّاسِ فَأَكَلُوا بِهِمُ الدُّنْيَا وَ إِنَّمَا النَّاسُ مَعَ الْمُلُوكِ وَ الدُّنْيَا إِلَّا مَنْ عَصَمَ اللَّهُ فَهَذَا أَحَدُ الْأَرْبَعَةِ .

الخاطئون
وَ رَجُلٌ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ شَيْئاً لَمْ يَحْفَظْهُ عَلَى وَجْهِهِ فَوَهِمَ فِيهِ وَ لَمْ يَتَعَمَّدْ كَذِباً فَهُوَ فِي يَدَيْهِ وَ يَرْوِيهِ وَ يَعْمَلُ بِهِ وَ يَقُولُ أَنَا سَمِعْتُهُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) فَلَوْ عَلِمَ الْمُسْلِمُونَ أَنَّهُ وَهِمَ فِيهِ لَمْ يَقْبَلُوهُ مِنْهُ وَ لَوْ عَلِمَ هُوَ أَنَّهُ كَذَلِكَ لَرَفَضَهُ .
اهل الشبهة
وَ رَجُلٌ ثَالِثٌ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) شَيْئاً يَأْمُرُ بِهِ ثُمَّ إِنَّهُ نَهَى عَنْهُ وَ هُوَ لَا يَعْلَمُ أَوْ سَمِعَهُ يَنْهَى عَنْ شَيْ‏ءٍ ثُمَّ أَمَرَ بِهِ وَ هُوَ لَا يَعْلَمُ فَحَفِظَ الْمَنْسُوخَ وَ لَمْ يَحْفَظِ النَّاسِخَ فَلَوْ عَلِمَ أَنَّهُ مَنْسُوخٌ لَرَفَضَهُ وَ لَوْ عَلِمَ الْمُسْلِمُونَ إِذْ سَمِعُوهُ مِنْهُ أَنَّهُ مَنْسُوخٌ لَرَفَضُوهُ .
الصادقون الحافظون
وَ آخَرُ رَابِعٌ لَمْ يَكْذِبْ عَلَى اللَّهِ وَ لَا عَلَى رَسُولِهِ مُبْغِضٌ لِلْكَذِبِ خَوْفاً مِنَ اللَّهِ وَ تَعْظِيماً لِرَسُولِ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) وَ لَمْ يَهِمْ بَلْ حَفِظَ مَا سَمِعَ عَلَى وَجْهِهِ فَجَاءَ بِهِ عَلَى مَا سَمِعَهُ لَمْ يَزِدْ فِيهِ وَ لَمْ يَنْقُصْ مِنْهُ فَهُوَ حَفِظَ النَّاسِخَ فَعَمِلَ بِهِ وَ حَفِظَ الْمَنْسُوخَ فَجَنَّبَ عَنْهُ وَ عَرَفَ الْخَاصَّ وَ الْعَامَّ وَ الْمُحْكَمَ وَ الْمُتَشَابِهَ فَوَضَعَ كُلَّ شَيْ‏ءٍ مَوْضِعَهُ وَ قَدْ كَانَ يَكُونُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) الْكَلَامُ لَهُ وَجْهَانِ فَكَلَامٌ خَاصٌّ وَ كَلَامٌ عَامٌّ فَيَسْمَعُهُ مَنْ لَا يَعْرِفُ مَا عَنَى اللَّهُ سُبْحَانَهُ بِهِ وَ لَا مَا عَنَى رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) فَيَحْمِلُهُ السَّامِعُ وَ يُوَجِّهُهُ عَلَى غَيْرِ مَعْرِفَةٍ بِمَعْنَاهُ وَ مَا قُصِدَ بِهِ وَ مَا خَرَجَ مِنْ أَجْلِهِ وَ لَيْسَ كُلُّ أَصْحَابِ رَسُولِ اللَّهِ (صلى الله عليه وآله) مَنْ كَانَ يَسْأَلُهُ وَ يَسْتَفْهِمُهُ حَتَّى إِنْ كَانُوا لَيُحِبُّونَ أَنْ يَجِي‏ءَ الْأَعْرَابِيُّ وَ الطَّارِئُ فَيَسْأَلَهُ (عليه السلام) حَتَّى يَسْمَعُوا وَ كَانَ لَا يَمُرُّ بِي مِنْ ذَلِكَ شَيْ‏ءٌ إِلَّا سَأَلْتُهُ عَنْهُ وَ حَفِظْتُهُ فَهَذِهِ وُجُوهُ مَا عَلَيْهِ النَّاسُ فِي اخْتِلَافِهِمْ وَ عِلَلِهِمْ فِي رِوَايَاتِهِمْ .

متن فارسی

ص   506

كسى از امام عليه السلام در باره بدعت هائى كه در حديث ها گذاشته شده و اختلافهائى كه در اخبار وجود دارد سؤال كرد حضرت فرمود: در دست مردم خبر حق، باطل، راست، دروغ، ناسخ، منسوخ، عام، خاص، محكم، متشابه، حفظ شده و معيوب در حفظ وجود دارد . در زمان خود رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم به آن حضرت دروغ بستند و حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلم ناگزير شد در اين باره سخنرانى كند: «كسى كه بمن از روى عمد دروغ ببندد نشيمنگاهش از آتش انباشته مى شود .» چهار دسته خبر را نقل مي كنند، پنجمى ندارد .

1-  مردى كه منافق است، اظهار ايمان ميكند، خود را به اسلام بسته است، بصورت ظاهر نه خود را بگناه مى اندازد و نه بزحمت .
 چنين فردى از روى عمد به
ص   507
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم دروغ مى بندد . اگر مردم بدانند منافق و دروغگو است حرف او را قبول نمى كنند و زير بار حرفش نمى روند اما مردم مى گويند: راوى از شاگردان رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم است، آن حضرت را ديده و از وى مطلب شنيده و آنرا گرفته است بهمين جهت حرف او را قبول مى كنند، در صورتى كه خدا وضع منافقين را در قرآن بيان كرده و خصوصيات آنان را توضيح داده است .اين گونه منافقين پس از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم زنده ماندند و به رهبران گمراهى و آنان كه با دروغ و تهمت مردم را بسوى خود مى كشاندند پيوستند اين گونه رهبران هم آن منافقين را بمقام رسانيدند و بر گردن مردم آنان را سوار كردند تا بوسيله آنان، دنيا را ببلعند .مردم در برابر رياست و دنيا چنين هستند مگر اين كه خدا كسى را حفظ كند .

بارى اين دسته اول از چهار دسته راوى هستند .

 2-  مردى از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم مطلبى را شنيد اما آنرا خوب حفظ نكرده، در آن اشتباه ميكند ولى از روى قصد برسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم دروغ نمى بندد . چنين فردى مطلب را در دست دارد، آنرا نقل ميكند و به آن عمل مى نمايد و مى گويد: من از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم شنيده ام . اگر مردم مى دانستند مطلب را اشتباه كرده از او قبول نمى كردند، خود او هم اگر مى فهميد چه مى كند، موضوع را ترك ميكرد .

 3-  مطلب را از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم شنيده است كه بآن دستور داد، اما پس از آن امر از مطلب نهى كرده اما اين فرد از نهى رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم آگاه نبوده است و يا اين كه از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم مى شنود كه از مطلبى نهى ميكند، اما رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم در وقت ديگرى به آن مطلب دستور مى دهد و اين شخص آگاه نمى شود .چنين فردى مطلب اول (منسوخ) را شنيده، اما مطلب دوم (ناسخ) را نشنيده است . اگر مى دانست مطلب تغيير كرده آنرا ترك ميكرد و اگر مسلمانان هم مى دانستند
ص   508
مطلبى را كه مى شنوند متروك و منسوخ است آن را كنار مى گذاشتند . 4-  بخدا و رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلم دروغ نمى بندد از دروغ ناراحت است زيرا از خدا مى ترسد، براى رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم احترام قائل است، اشتباه نمى كند، چنين فردى مطالب را از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم دقيق شنيده و با دقت آن را حفظ كرده است و آنچه را كه شنيده است بدون زيادى و كمى براى مردم مى گويد .چنين فردى ناسخ را حفظ كرده و آنرا در نظر دارد و به آن عمل ميكند، منسوخ را در نظر گرفته و از آن پرهيز ميكند، خاص و عام، محكم و متشابه را مى شناسد و هر كدام را در جاى خود مصرف ميكند .
 گاهى مطالبى كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم عرضه ميكرد دو جهت داشت: جمله اى خاص و جمله اى عام بود . كسى كه مقصود خدا و رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلم را درك نكرده آنچه را شنيده بود، بدون اين كه معناى آن را درك كند و منظور را بداند و علت صدور مطلب را بفهمد، آنچه را شنيده بود نقل ميكرد . همه اصحاب رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله و سلم اين طور نبودند كه از حضرت سؤال كنند و مطلب را درك كنند، بلكه اگر اظهار علاقه مى كردند به اين شكل بود كه يك بيابانى و يا ناشناسى بيايد سؤال كند، آنها هم گوش بدهند ولى من هر مطلبى را مى شنيدم از حضرت سؤال مى كردم و آن را حفظ مى نمودم .آنچه ذكر كردم علتهائى بود كه موجب اختلاف مطالب و اضطراب رواياتى است كه نقل مي كنند .