متن عربی
198. وَ مِنْ خُطبَةٍ لَهُ عَلیهِ السَّلامُ یُنَبَّهُ عَلَى إِحَاطَةِ عِلْمِ اللّهِ بِالجُزْئِیَّاتِ ثُمَّ یَحُثُّ عَلَى التَّقْوَى وَ یُبَیَّنُ فَضْلَ الإِسْلَامِ وَ القُرْآنِ:
- یَعْلَمُ عَجِیجَ الْوُحُوشِ فِی الْفَلَوَاتِ، وَ مَعَاصِیَ الْعِبَادِ فِی الْخَلَواتِ،
- وَ اخْتِلاَفَ النِّینَانِ فِی الْبِحَارِ الْغَامِرَاتِ،
- وَ تَلاَطُمَ الْمَاءِ بِالرِّیَاحِ الْعَاصِفَاتِ،
- وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً نَجِیبُ اللّهِ، وَ سَفِیرُ وَحْیِهِ، وَ رَسُولُ رَحْمَتِهِ.
اَلوَصِیَّةُ بِالْتَّقْوَى - أَمَّا بَعْدُ، فَإِنِّی أُوْصِیکُمْ بِتَقْوَى اللّهِ الَّذِی ابْتَدَأَ خَلْقَکُمْ،
- وَ إِلَیْهِ یَکُونُ مَعَادُکُمْ، وَ بِهِ نَجَاحُ طَلِبَتِکُمْ،
- وَ إِلَیْهِ مُنْتَهَى رَغْبَتِکُمْ، وَ نَحْوَهُ قَصْدُ سَبِیلِکُمْ،
- وَ إِلَیْهِ مَرَامِی مَفْزَعِکُمْ.
- فَإِنَّ تَقْوَى اللّهِ دَوَاءُ دَاءِ قُلُوبِکُمْ،
- وَ بَصَرُ عَمَى أَفْئِدَتِکُمْ، وَ شِفَاءُ مَرَضِ أَجْسَادِکُمْ،
- وَ صَلَاحُ فَسَادِ صُدُورِکُمْ، وَ طُهُورُ دَنَسِ أَنْفُسِکُمْ،
- وَ جَلَاءُ عَشَا أَبْصَارِکُمْ، وَ أَمْنُ فَزَعِ جَأْشِکُمْ،
- وَ ضِیَاءُ سَوَادِ ظُلْمَتِکُمْ.
- فَاجْعَلُوا طَاعَةَ اللّهِ شِعَاراً دُونَ دِثَارِکُمْ،
- وَ دَخِیلاً دُونَ شِعَارِکُمْ، وَ لَطِیفاً بَیْنَ أَضْلاَعِکُمْ،
- وَ أَمِیراً فَوْقَ أُمُورِکُمْ، وَ مَنْهَلاً لِحِینِ وُرُودِکُمْ،
- وَ شَفِیعاً لِدَرَکِ طَلِبَتِکُمْ، وَ جُنَّةً لِیَوْمِ فَزَعِکُمْ،
- وَ مَصَابِیحَ لِبُطُونِ قُبُورِکُمْ، وَ سَکَناً لِطُولِ وَحْشَتِکُمْ،
- وَ نَفَساً لِکَرْبِ مَوَاطِنِکُمْ.
- فَإِنَّ طَاعَةَ اللّهِ حِرْزٌ مِنْ مَتَالِفَ مُکْتَنِفَةٍ،
- وَ مَخَاوِفَ مُتَوَقَّعَةٍ، وَ أُوَارِ نِیرَانٍ مُوقَدَةٍ،
- فَمَنْ أَخَذَ بِالتَّقْوَى عَزَبَتْ عَنْهُ الشَّدَائِدُ بَعْدَ دُنُوِّهَا،
- وَ احْلَوْلَتْ لَهُ الْاُمُورُ بَعْدَ مَرَارَتِها،
- وَ انْفَرَجَتْ عَنْهُ الْاَمْوَاجُ بَعْدَ تَرَاکُمِهَا،
- وَ أَسْهَلَتْ لَهُ الصِّعَابُ بَعْدَ اِنْصَابِهَا،
- وَ هَطَلَتْ عَلَیْهِ الْکَرَامَةُ بَعْدَ قُحُوطِهَا،
- وَ تَحَدَّبَتْ عَلَیْهِ الرَّحْمَةُ بَعْدَ نُفُورِهَا،
- وَ تَفَجَّرَتْ عَلَیْهِ النِّعَمُ بَعْدَ نُضُوبِهَا،
- وَ وَبَلَتْ عَلَیْهِ الْبَرَکَةُ بَعْدَ إِرْذَاذِهَا.
- فَاتَّقُوا اللّهَ الَّذِی نَفَعَکُمْ بِمَوْعِظَتِهِ، وَ وَعَظَکُمْ، بِرِسالَتِهِ،
- وَ امْتَنَّ عَلَيْكُمْ بِنِعْمَتِهِ؛ فَعَبِّدُوا أَنْفُسَكُمْ لِعِبَادَتِهِ ، وَاخْرُجُوا إِلَیْهِ مِنْ حَقِّ طَاعَتِهِ.
فَضْلُ الإسْلَامِ - ثُمَّ إِنَّ هذَا الْاِسْلاَمَ دِینُ اللّهِ الَّذِی اصْطَفَاهُ لِنَفْسِهِ،
- وَ اصْطَنَعَهُ عَلَى عَیْنِهِ، وَ أَصْفَاهُ خِیَرَةَ خَلْقِهِ،
- وَ أَقَامَ دَعَائِمَهُ عَلَى مَحَبَّتِهِ.
- أَذَلَّ الْاَدْیَانَ بِعِزَّتِهِ، وَ وَضَعَ الْمِلَلَ بِرَفْعِهِ،
- وَ أَهَانَ أَعْدَاءَهُ بِکَرَامَتِهِ، وَ خَذَلَ مُحَادِّیهِ بِنَصْرِهِ،
- وَ هَدَمَ أَرْکَانَ الضَّلاَلَةِ بِرُکْنِهِ.
- وَ سَقَى مَنْ عَطِشَ مِنْ حِیَاضِهِ، وَ أَتْأَقَ الْحِیَاضَ بِمَواتِحِهِ.
- ثُمَّ جَعَلَهُ لا انْفِصَامَ لِعُرْوَتِهِ، وَ لا فَکَّ لِحَلْقَتِهِ،
- وَ لاَانْهِدَامَ لِاَساسِهِ، وَ لا زَوَالَ لِدَعَائِمِهِ،
- وَ لا انْقِلاَعَ لِشَجَرَتِهِ، وَ لا انْقِطَاعَ لِمُدَّتِهِ،
- وَ لا عَفَاءَ لِشَرَائِعِهِ، وَ لا جَذَّ لِفُرُوعِهِ،
- وَ لا ضَنْکَ لِطُرُقِهِ، وَلا وُعُوثَةَ لِسُهُولَتِهِ،
- وَ لا سَوَادَ لِوَضَحِهِ، وَ لا عِوَجَ لاِنْتِصَابِهِ،
- وَ لا عَصَلَ فِی عُودِهِ، وَ لا وَعَثَ لِفَجِّهِ،
- وَ لا انْطِفَاءَ لِمَصَابِیحِهِ، وَ لا مَرَارَةَ لِحَلاَوَتِهِ.
- فَهُوَ دَعَائِمُ أَسَاخَ فِی الْحَقِّ أَسْنَاخَهَا، وَ ثَبَّتَ لَهَا أَسَاسَهَا،
- وَ یَنَابِیعُ غَزُرَتْ عُیُونُهَا، وَ مَصَابِیحُ شَبَّتْ نِیراَنُهَا؛
- وَ مَنَارٌ اقْتَدَى بِها سُفَّارُهَا، وَ أَعْلاَمٌ قُصِدَ بِهَا فِجَاجُهَا،
- وَ مَنَاهِلُ رُوِیَ بِهَا وُرَّادُهَا.
- جَعَلَ اللّهُ فِیهِ مُنْتَهَى رِضْوَانِهِ، وَ ذِرْوَةَ دَعَائِمِهِ، وَ سَنَامَ طَاعَتِهِ؛
- فَهُوَ عِنْدَ اللّهِ وَثِیقُ الْاَرْکانِ،
- رَفِیعُ الْبُنْیَانِ، مُنِیرُ الْبُرْهَانِ، مُضِیءُ النِّیرَانِ،
- عَزِیزُ السُّلْطَانِ، مُشْرِفُ الْمَنَارِ، مُعْوِذُ الْمَثَارِ.
- فَشَرِّفُوهُ وَ اتَّبِعُوهُ، وَ أَدُّوا إِلَیْهِ حَقَّهُ، وَضَعُوهُ مَوَاضِعَهُ.
اَلرَّسُولُ الأَعْظَمُ (صلی الله علیه و آله) - ثُمَّ إِنَّ اللّهَ سُبْحَانَهُ بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه و آله) بِالْحَقِّ حِینَ دَنَا مِنَ الدُّنْیَا الْاِنْقِطَاعُ،
- وَ أَقْبَلَ مِنَ الْآخِرَةِ الْاِطِّلاَعُ، وَ أَظْلَمَتْ بَهْجَتُهَا بَعْدَ إِشْرَاقٍ،
- وَ قَامَتْ بِأَهْلِهَا عَلَى سَاقٍ، وَ خَشُنَ مِنْهَا مِهَادٌ،
- وَ أَزِفَ مِنْهَا قِیَادٌ، فِی انْقِطَاعٍ مِنْ مُدَّتِهَا،
- وَاقْتِرَابٍ مِنْ أَشْرَاطِهَا، وَ تَصَرُّمٍ مِنْ أَهْلِهَا،
- وَ انْفِصَامٍ مِنْ حَلْقَتِهَا، وَ انْتِشَارٍ مِنْ سَبَبِهَا،
- وَ عَفَاءٍ مِنْ أَعْلاَمِهَا، وَ تَکَشُّفٍ مِنْ عَوْرَاتِهَا،
- وَ قِصَرٍ مِنْ طُولِها.
- جَعَلَهُ اللّهُ بَلاَغاً لِرِسَالَتِهِ، وَ کَرَامَةً لاُمَّتِهِ،
- وَ رَبِیعاً لِاَهْلِ زَمَانِهِ، وَ رِفْعَةً لَأَعْوَانِهِ، وَ شَرَفاً لَأَنْصَارِهِ.
الْقُرْآنُ الکَرِیْمُ - ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَیْهِ الْکِتَابَ نُوراً لا تُطْفَأُ مَصَابِیحُهُ،
- وَ سِرَاجاً لا یَخْبُو تَوَقُّدُهُ، وَ بَحْراً لا یُدْرَکُ قَعْرُهُ،
- وَ مِنْهَاجاً لا یُضِلُّ نَهْجُهُ، وَ شُعَاعاً لا یُظْلِمُ ضَوْءُهُ،
- وَ فُرْقَاناً لا یَخْمَدُ بُرْهَانُهُ، وَ تِبْیَاناً لا تُهْدَمُ أَرْکَانُهُ.
- وَ شِفَاءً لا تُخْشَى أَسْقَامُهُ، وَ عِزّاً لا تُهْزَمُ أَنْصَارُهُ،
- وَ حَقّاً لا تُخْذَلُ أَعْوَانُهُ. فَهُوَ مَعْدِنُ الْاِیمَانِ وَ بُحْبُوحَتُهُ،
- وَ یَنَابِیعُ الْعِلْمِ وَ بُحُورُهُ، وَ رِیَاضُ الْعَدْلِ وَ غُدْرَانُهُ،
- وَ أَثَافِیُّ الْاِسْلامِ وَ بُنْیَانُهُ، وَ أَوْدِیَةُ الْحَقِّ وَ غِیطَانُهُ.
- وَ بَحْرٌ لا یَنْزِفُهُ الْمُسْتَنْزِفُونَ، وَ عُیُونٌ لا یُنْضِبُهَا الْمَاتِحُونَ،
- وَ مَنَاهِلُ لا یُغِیضُهَا الْوَارِدُونَ، وَ مَنَازِلُ لا یَضِلُّ نَهْجَهَا الْمُسَافِرُونَ،
- وَ أَعْلاَمٌ لا یَعْمَى عَنْهَا السَّائِرُونَ، وَ آکامٌ لا یَجُوزُ عَنْهَا الْقَاصِدُونَ.
- جَعَلَهُ اللّهُ رِیّاً لِعَطَشِ الْعُلَمَاءِ، وَ رَبِیعاً لِقُلُوبِ الْفُقَهَاءِ،
- وَ مَحَاجَّ لِطُرُقِ الصُّلَحَاءِ، وَ دَوَاءً لَیْسَ بَعْدَهُ دَاءٌ،
- وَ نُوراً لَیْسَ مَعَهُ ظُلْمَةٌ، وَ حَبْلاً وَثِیقاً عُرْوَتُهُ،
- وَ مَعْقِلاً مَنِیعاً ذِرْوَتُهُ، وَ عِزّاً لِمَنِ تَوَلَّاهُ،
- وَ سِلْماً لِمَنْ دَخَلَهُ، وَ هُدىً لِمَنِ ائْتَمَّ بِهِ،
- وَ عُذْراً لِمَنْ انْتَحَلَهُ، وَ بُرْهَاناً لِمَنْ تَکَلَّمَ بِهِ،
- وَ شَاهِداً لِمَنْ خَاصَمَ بِهِ، وَ فَلْجاً لِمَنْ حَاجَّ بِهِ،
- وَ حَامِلاً لِمَنْ حَمَلَهُ، وَ مَطِیَّةً لِمَنْ أَعْمَلَهُ،
- وَ آیَةً لِمَنْ تَوَسَّمَ، وَ جُنَّةً لِمَنْ اسْتَلْامَ.
- وَ عِلْماً لِمَنْ وَعَى، وَ حَدِیثاً لِمَن رَوَى،
- وَ حُکْماً لِمَنْ قَضَى.
متن فارسی
198.از خطبه های آن حضرت درباره احاطه علم خداوند به همه جزئیات و تشویق به تقوا و برترى اسلام و قرآن
- علم الهى: (خداوند) صداى نعره حیوانات وحشى را در بیابان ها، و گناهان بندگان را در خلوتگاه ها،
- و رفت و آمد ماهیان را در دریاهاى ژرف،
- و تلاطم امواج آب را بر اثر وزش تندبادها، مى داند (و از تمام این جزئیّات آگاه و باخبر است)
- و گواهى مى دهم که محمّد برگزیده خدا و سفیر وحى و رسول رحمت اوست.
تقوا و آثار آن - اما بعد، من شما را به تقواى الهى توصیه مى کنم، همان خداوندى که آفرینش شما را آغاز کرد
- و بازگشت شما نیز به سوى اوست. خدایى که برآورنده حاجات شما
- و آخرین نقطه امید و آرزویتان است. راه راست شما به او ختم مى شود
- و به هنگام ترس و وحشت پناهگاهتان تنها اوست.
- (تقوا پیشه کنید) که تقواى الهى داروى بیمارى هاى دل هاى شماست
- و سبب بینایى قلب ها و شفاى امراض جسمانى
- و موجب اصلاح فساد جان ها و پاکیزگى از آلودگى ارواح
- و جلاى نابینایى چشم ها و سبب امنیّت در برابر اضطراب ها
- و روشنایى تیرگى هاى شماست.
- حال که چنین است اطاعت خدا را جامه زیرین قرار دهید،نه رویین،
- بلکه آن را درون وجود خود جاى دهید، نه جامه زیرین، (و از آن بالاتر) آن را در درون قلب خود وارد کنید
- و فرماندهى امور خود را به آن بسپارید و آن را راهى قرار دهید براى ورود به آبگاه (زندگى)
- و شفیعى براى نیل به خواسته ها و سپرى براى روز اضطراب
- و چراغ پرفروغى براى درون قبرها و مایه آرامشى در برابر وحشت هاى طولانى
- و راه گشایشى براى لحظات سخت زندگى؛
- زیرا اطاعت خداوند وسیله حفظ از حوادث مرگبارى است که اطراف انسان را فراگرفته
- و وحشت هایى که (هر لحظه) انتظار آن مى رود و حفظ از حرارت آتش هاى برافروخته (ى جهان دیگر) است.
- هر کس دست به دامن تقوا زند، سختى ها پس از نزدیکى، از وى دور مى گردد،
- تلخى هاى حوادث ناراحت کننده به شیرینى مبدّل مى شود،
- امواج متراکم ناراحتى از او دور
- ومشکلات پى درپى و خسته کننده آسان مى گردد،
- و مجد و عظمت از دست رفته، همچون باران هاى پرپشت بر او فرو مى بارد
- و رحمت قطع شده الهى او را در بر مى گیرد.
- نعمت هایى که فرو نشسته بود به جوشش درمى آید
- و برکت هاى کم شده به فراوانى بر او ریزش مى کند.
- حال که چنین است (و تقوا واطاعت پروردگار سرچشمه این همه برکات است). تقواى الهى پیشه کنید، همان خداوندى که با پند واندرزش به شما سود بخشیده وبا رسالتش شما را اندرز داده
- وبا نعمتش بر شما منّت نهاده است، بنابراین خود را براى پرستش او آماده کنید و با انجام وظایف، حق طاعتش را به جا آورید.
اهمیت و ویژگى هاى اسلام - (آگاه باشید) این اسلام آیینى است که خداوند آن را براى خود برگزیده
- و با عنایت خاص خویش آماده ساخته (و به آن فوق العاده اهمّیّت داده است) بهترین خلق خود (محمّد (صلی الله علیه و آله) ) را براى تبلیغ آن برگزید
- و پایه هاى آن را بر محبّت خویش بنا نهاده.
- ادیان و مذاهب دیگر را با عزّت و قدرت اسلام ضعیف کرد و ملل دیگر را با اعتلاى اسلام فرود آورد
- و با احترام و نفوذ آن، دشمنانش را خوار کرد. با یارى اسلام مخالفان سرسختش را درمانده ساخت
- و با تقویت آن ارکان ضلالت را در هم کوبید.
- تشنگان را از سرچشمه زلال آن سیراب کرد وآبگاهش را پرآب ساخت.
- سپس اسلام را چنان قرار داد که هرگز دستگیره اش شکسته نشود و حلقه هایش از هم باز نگردد.
- اساسش ویرانى نپذیرد و ستون هایش فرو نریزد،
- درخت وجودش برکنده نشود، مدّتش پایان نگیرد،
- بر احکامش غبار کهنگى ننشیند و شاخه هایش قطع نگردد،
- راه هایش خالى از تنگنا، آسان بودنش خالى از دشوارى
- و روشنایى اش خالى از تیرگى است. در طریق مستقیمش کژى راه نیابد
- و ستونش اعوجاج نپذیرد، در جاده هاى وسیع آن لغزندگى نباشد،
- چراغ هایش هرگز خاموش نشود و شیرینى اش هیچ گاه تلخى ندارد.
- اسلام داراى ستون هایى است که خداوند آن را در اعماق حق استوار ساخته
- و اساس آن را ثابت قرار داده است. چشمه سارهایش پرآب وچراغ هایش پرفروغ است.
- نشانه هاى هدایتى دارد که مسافران راه حق را رهنمون مى شود
- و پرچم هایى که براى هدایت پویندگان راه خدا نصب شده
- و آبگاه هایى که وارد شوندگان به آن، سیراب مى شوند.
- خداوند منتهاى خشنودى خود و بالاترین قلّه رفیع اطاعتش را در آن قرار داده است،
- لذا اسلام نزد خدا داراى پایه هاى محکم، بناى رفیع، دلیل روشن، شعله اى نورافشان،
- قدرتى غیر قابل شکست و نشانه هایى آشکار است و ستیز و مبارزه با آن امکان پذیر نیست،
- بنابراین آن را گرامى دارید، از آن تبعیت کنید، حقش را ادا نمایید وآن را در جایگاه شایسته اش قرار دهید.
پیامبر (صلی الله علیه و آله) (و خدمات او) - خداوند سبحان محمّد (صلی الله علیه و آله) را زمانى به حق مبعوث کرد که دنیا به پایانش نزدیک گشته،
- نشانه هاى آخرت مشرف شده بود؛ روشنایى نشاط انگیزش به ظلمت گراییده
- و اهل خود را در رنج و مشقّت، بر سر پا نگه داشته بود، در زمانى که بسترش ناهموار بود
- وحیاتش رو به زوال مى رفت، عمرش پایان مى گرفت
- و علامات زوالش نزدیک شده بود. اهلش در حال نابودى بودند،
- حلقه هایش درهم شکسته، اسبابش از هم گسیخته،
- پرچم هایش کهنه و پوسیده، عیوبش آشکارشده
- و طول عمرش به کوتاهى گراییده بود.
- در چنین شرایطى خداوند پیامبر را ابلاغ کننده رسالتش قرار داد و سبب کرامت و افتخار امّتش،
- و همچون فصل بهار براى اهل زمانش بود و مایه سربلندى یاران و اسباب شرف انصارش.
ویژگى هاى قرآن - سپس خداوند قرآن را بر او نازل کرد؛ نورى که چراغ هایش خاموشى ندارد،
- چراغى که فروغ آن زوال نپذیرد. دریایى که ژرفایش درک نشود
- و راهى که پیمودنش به گمراهى نمى انجامد، شعاعى که روشنایى اش تیرگى نگیرد،
- فرقان و جداکننده حق از باطلى که پرتو برهانش خاموش نگردد، بنایى که ارکانش منهدم نشود
- و داروى شفابخشى که با وجود آن، بیمارى ها وحشت نیاورد، قدرتى که یاورانش شکست نپذیرند
- و حقّى که مددکارانش بى یار و یاور نمانند. قرآن معدن ایمان و کانون آن است،
- چشمه سارهاى دانش و دریاهاى علم و باغ هاى عدالت
- و برکه هاى عدل و پایه هاى اسلام و بنیان آن و نهرهاى حق و دشت هاى خرّم وسرسبز دین است،
- دریایى است که هر چه از آن برگیرند پایان نمى گیرد و چشمه اى است که هر چه از آن بردارند کم نمى شود.
- آبشخورهایى است که هر چه از آن برکشند کاستى نمى یابد. منزلگاه هایى است که مسافرانش راه خود را گم نمى کنند
- و نشانه هایى است که از چشم رهگذران پنهان نمى ماند و زمین هاى مرتفعى است که جویندگانش از آن نمى گذرند.
- خداوند آن را فرونشاننده عطش دانشمندان، بهار دل هاى فقیهان
- و جادّه هاى وسیع صالحان قرار داده است. دارویى است که با بهره گیرى از آن اثرى از بیمارى باقى نمى ماند
- و نورى است که ظلمتى با آن نخواهد بود. ریسمانى است که دستاویز آن مطمئن است
- و پناهگاهى است که قلّه بلند آن مانع نفوذ دشمن مى باشد. عزّت و قدرت است، براى آن کس که تحت ولایتش قرار گیرد
- ومحل امنى است براى آن کس که در حوزه آن وارد شود. راهنمایى است براى کسى که به آن اقتدا کند
- وعذرى است براى آن کس که آن را مذهب خویش برگزیند و دلیل و برهانى است براى کسى که با آن سخن گوید و گواهى است
- براى کسى که به کمک آن در برابر دشمنش بایستد و سبب پیروزى است بر آن کس که به آن احتجاج کند.
- قرآن نجات دهنده خوبى است براى کسى که به آن عمل کند و مرکب راهوارى است براى آن کس که آن را به کار گیرد.
- نشانه افتخارى است براى کسى که خود را با آن نشانه گذارى کند و سپر مطمئنّى است براى آن کس که خود را در پناه آن قرار دهد.
- علم و دانش پرارزشى است براى کسى که آن را حفظ و نگهدارى کند و گفتار والایى است براى آن کس که آن را روایت نماید
- و حکم قاطعى است براى کسى که با آن قضاوت کند.
