این بیت استاد شهریار :
چون از پی پیغمبران پیمودی این راه
خود بشنوی بانگ درای کاروانی
با این سخن حضرت علی (علیه السلام) : " فعبدوا انفسکم لعبادته و اخرجوا الیه من حق طاعته.
نفس خودتان را برای عبادت خدا رام کنید و در راستای به جای آوردن و ادای حق طاعت به سوی او به حرکت آیید."(نهج البلاغه ،خطبه 198) در بیان ضرورت اطاعت و بندگی خداوند تناسب دارد.
این ابیات استاد شهریار :
بنال ای نی که من غم دارم امشب
نه دل سوز و نه همدم دارم امشب
و
غسلش از اشک دهید و کفن از آه کنید
این عزیزی است که با وی دل ما می میرد
با این سخن امام علی (علیه السلام) در فراق زهرای اطهر (سلام الله علیها) :"اما حزنی فسر مد و اما لیلی فمسهد." " یا رسول الله ، در فراق دختر پاکت غم و اندوه من همیشگی و شب من بدور از خواب و آرامش من بی قرار است"(نهج البلاغه ،خطبه 202) تناسب دارد.
استاد شهریار مصایب و گرفتاری های پس از پیامبر را این گونه بیان می کند:
تو رمیدی و من آرامم نیست
چه گرفتی مگر ایراد از من
از تو کارم شده فریاد و فغان
که فغان از تو و فریاد از من
خیز ای مرغ سحر ناله کنیم
شاخ سرو از تو و شمشاد از من
کوه صبرم من و این سیل سرنگ
می برد بنیه و بنیاد از من
که با این سخن امام علی (علیه السلام) :" و ستنبئک ابنتک بتصافیر امتک علی هضمها، فاصضها السؤال و استخبرها الحال هذا و یطل العهد و لم یخل منک الذکر." "ای رسول خدا! زود است که دختر بزرگوارت از مصیبت هایی که امت تو بر ما روا داشت به شما خبر دهد از فاطمه (سلام الله علیها) سؤال کن و حال ما را جویا شو، در حالی که هنوز چیزی از عهد مردم نگذشته و یاد تو هنوز فراموش نشده است."(نهج البلاغه ،خطبه 202)
عدم دل بندی به دنیا و تعلقات آن و آمادگی برای سفر آخرت را می توان از این بیت استاد شهریار :
به دنیا دل منه که این کاروان گه
زمقصد باز دارد کاروانی
و این سخن حضرت علی (علیه السلام) : " واقلوا العرجه علی الدنیا" :از آرزوهای توقف در دنیا بکاهید و برای سفر به جهان دیگر مهیا شوید"(نهج البلاغه ،خطبه 204) دریافت می شود.
کرامت و بزرگواری خداوند و عفو و بخشش بندگان توسط او را می توان از این ابیات استاد شهریار :
شنیده امیر مؤمنان که تو کوهی به کاه می بخشی
چرا جهان نتوانی به ناله ای بخشود
اگر از این همه مردم یکی ترا خواند
برای خاطر آن یک نفر کن این همه جود
در این سخن امام علی (علیه السلام) :" یدعوک الی عفوه، و یتغمدک بفضله و انت متول عنه الی غیره." " خدا ترا به غفران فرا خواند و با فضل و رحمت خود سراسر زندگی ترا تحت پوشش دارد ولی تو به او پشت کرده و به سوی غیر او روی کرده ای؟"(نهج البلاغه ،خطبه 223) متوجه شد.
این ابیات استاد شهریار :
چه خوب است دنیا و اقبال دنیا
اگر خرچ عقبا کنی مال دنیا
چو دنیا نخواهی به دنبال خود برد
چه سود از دویدن به دنبال دنیا
اگر حمل دنیا همین تا، لب گور
خدایا چه بدبخت حمال دنیا
ولی می توان توشه آخرت کرد
هم مستغلات و اموال دنیا
همه این جهانی شود آن جهانی
اگر جستی از دام عمال دنیا
به راه خدا آنچه انفاق کردی
برای تو آن ماند از مال دنیا
یکی پرده عبرت و سینمایی است
به چشم من اوضاع و احوال دنیا
با این سخن امام علی (علیه السلام) در خصوص ضرورت هوشیاری در دنیا "ولنعم دار من لم یرض بها دارا و محل من یوطنها محلا" " دنیا سرایی خوب است برای کسی که آن را خانه دائمی نداند و محل زندگی خوبی است برای کسی که آن را وطن اصلی خود نداند"،(نهج البلاغه ،خطبه 223). تناسب و همخوانی دارد.
از مطابقت این ابیات استاد شهریار :
مهار این شتران خود به سوی کعبه کشان
که سیرها همه جز سوی ارتداد نبوده
دگر مخواه و نخواهی تو پرده ها بدرید
که جز ندامت از این کشته ها کسی ندرود
نگین ملک سلیمان به دست تقوا ده
که دیوهای مقید شکسته اند قیود
با این حدیث حضرت علی (علیه السلام) : " امرو الجم نفسه بلجامها و زمها بزمامها فامسکها بلجامها عن معاصی الله و قادها بزمامها الی طاعه الله." " آدمی باید لگام نفس را بدست کرفته و افسار آن را محکم ببندد و از این طریق آن را از معاصی بازدارد و در برابر دستورات خدا، رام سازد"(نهج البلاغه ،خطبه 237). دعوت به ضرورت مهار نفس را می توان دریافت نمود.
این بیت استاد شهریار :
ز جور خلق به پیش تو آورم شکوه
بگو که با که برم شرح ماجرای ترا؟
با این سخن حضرت علی (علیه السلام): " اللهم انا نشکوا الیک غیبه نبینا و کثره عدونا " " خدایا ، ما به درگاه تو برای از دست دادن پیامبر و کثرت دشمنان خود به تو شکوه و شکایت می کنیم ."(نهج البلاغه ،نامه 15) در شکوه و شکایت از فراوانی دشمنان هماهنگی و هم خوانی دارد.
بی شک حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) بهترین و برترین زنان جهان است که این موضوع را ابیات استاد شهریار :
همسری تاج سر ستم که به جانش بپرستم
کرم خاص خدایی که به جانش بپرستم
فخر از زهره زهرا و دو والا پرستم
خود نبی داشته داماد و فخر پدر ستم
و سخن امام علی(علیه السلام) " و منا خیر نساءالعالمین ." " بهترین زن در جهان زنان ، از ماست "(نهج البلاغه ،نامه28) تایید می نماید.
پرهیز از دانش بی حاصل و علم بی بهره را می توان از این بیت استاد شهریار :
چه دانشی که نه عرفان در او وی تسلیم
دری بزن که به دردت دوا توانی یافت
واین سخن امام علی (علیه السلام) "واعلم انه لاخیر فی علم لاینفع" " آگاه باش که دانشی ناسودمند، خیری نیست "(نهج البلاغه ،نامه 31) متوجه شد.
این بیت استاد شهریار :
زگفتار باطل فرو بند لب
که لب گر به حق واشود دلگشا ست
به من یک سخن صد زبان تیز کرد
سخن؟ یا که صد سر یکی اژدها ست
با این کلام امیر مؤمنان :" ایاک ان تذکر من الکلام ما یکون مضحکا" " از به زبان آوردن کلام خنده آور بپرهیز"(نهج البلاغه ،نامه 31) در اجتناب و پرهیز از سخنان بیهوده و یاوه تناسبب و هماهنگی دارد.
برای پی بردن به مسئولیت اجتماعی دست اندرکاران حکومتی کافی است که این ابیات استاد شهریار :
گر کسی از تنگی نان جان سپرد
قاتل او جامعه باید شمرد
نوع بشر یکسره مسئول اوست
ذمه مردم همه مشغول اوست
ای که نگیری زدل افتاده دست
گر بشری، نقض وجودیت هست
را با این سخن حضرت علی (علیه السلام) :" ولعل بالحجاز او الیهامامه من لاطمع له فی القرص " " نکند در مناطق دوردست مثل حجاز و یمامه افرادی گرسنه به سر ببرند"(نهج البلاغه ،نامه 45) مطابقت دهیم.
این ابیات شهریار :
اگر دعوا ی انسانی کند کس
همین راه سعادت جوید و بس
سعادت را می توان جست به هر سوی
زدل هر کس رهی دارد به دان کوی
با این سخن امام علی (علیه السلام):" و اتباع ما امر به فی کتابه : من فرائضه و سنته التی یا یسعد احد لا باتباعها" " وپیروی از آنچه خدا در قرآن خود رعایت آن را فرمان داده است ، از انجام واجبات و اداء مستحبات، فرامین و سنت هایی که سعادت هیچ کس جز از طریق آنها حاصل نمی شود"،(نهج البلاغه نامه53)، در دست یابی به راه سعادت و خوشبختی مطابقت دارد.
این ابیات استاد شهریار :
وای چه خسته می کند تنگی این قفس مرا
پیر شدم نکرد از این رنج و شکنجه بس مرا
پای به دام جسم و دل همره کاروان جان
آن چه حسرت آورد زمزمه ی جرس مرا؟
با این سخن امام علی (علیه السلام) : " فان النفس اماره بالسوء" " بدون تردید نفس آدمی وادار کننده به ارتکاب بدی ها و نافرمانی هاست"( نهج البلاغه ،نامه 53) در دعوت مبارزه به هواپرستی و خواهش های نفسانی و جهاد اکبر تناسب دارد.
این ابیات استاد شهریار :
به هوش باش که از ارتداد و کفر و نفاق
به آزمایش این فتنه در امان باشی
در انتهای همین فتنه محشر کبراست
بلی تو شاهد پایان این جهان باشی
زمین به یک کره آتشین شود تبدیل
جهنمی که همه درس آن روان باشی
جز این علاج نداری که درس این یک جا
روان کنی و مهیای امتحان باشی
با این سخن امام علی (علیه السلام) : " و اعلم ان الدنیا دار بلیه لم یفرغ صاحبها فیها قسط ساعه" " آگاه باش که دنیا سرای امتحان است و بر این اساس کسی حتی لحظه ای به فراغت نمی پردازد، جز آن که به همان اندازه پشیمان شود"(نهج البلاغه ،نامه 59) در بیان هویت و ماهیت زندگی دنیا مطابقت دارد.
این ابیات استاد شهریار :
پس بیندیش در حقارت خویش
سرتسلیم و طاعت آور پیش
با این کلام امیرمومنان " اطع الله فی جمیع الامور، مطیع خدا باش که طاعت خدا از همه چیز برتر و والاتر است "(نهج البلاغه ،نامه 69) در نشان دادن ارزش اطاعت و بندگی الهی با هم مطابقت دارد.
این ابیات استاد شهریار :
تو با یاد خدا گر خود نکو داری نهانت را
خدا هم در رخ مردم نکو دارد عیانت را
به کار آن جهانت گر به دل اندیشه یی باشد
خدا را نیز اندیشه است کار این جانت را
میانت با خدا گر صلح باشد نامرادی نیست
خدا اصلاح خواهد داد با مردم میانت را
با این سخن امام علی (علیه السلام) : " من اصلح ما بینه و بین الله اصلح اله ما بینه و بین الناس " " آن کس که میان خود و خدای خود را اصلاح کند، خدا میان او و مردم را اصلاح می کند"(نهج البلاغه ،حکمت89)، در بیان آثار بندگی و اطاعت خداوند با یکدیگر مطابقت دارد.
ارزش توفیق الهی را می توان از این ابیات استاد شهریار :
غیر شربت توفیق ای حکیم دانشمند
نسخه ای به قانون نیست در شفای نادانی
و این سخن امام علی (علیه السلام) "ولا قائد کالتوفیق" " رهنما و جلوداری، هم چون توفیق الهی نیست."(نهج البلاغه ،حکمت113) دریافت می شود.
این بیت استاد شهریار :

اعتقاد به قضا و قدر الهی را می توان از این دو بیت شهریار :
تسلیم با قضا و قدر باش شهریار
وزغم جزع مکن که جزا می دهد بدل
از هجر یوسف سال ها بگذشت و بر خیزد هنوز
افغان این پیر حزین شبها ازین بیت حزن
و از این سخن امام علی (علیه السلام) می توان دریافت:
"یا اشعث ... ان صبرت جری علیک القدر و انت ما جور و ان جزعت جری علیک القدر و انت مازور"
"ای اشعث، اگر صبر و خویشتن داری را پیشه خود سازی ، آن چه مقدر است، تحقق می یابد و تو پاداش صبر خود را به دست خواهی آورد و اگر جزع و بی تابی کنی آن چه مقرر است تحقق می یابد در حالی که وزر و گناه را برای خودت دست و پا کرده ای"،(نهج البلاغه ،حکمت291) که این بیت و این حدیث با یکدیگر تناسب موضوعی دارند.
این بیت استاد شهریار :
حریم حرمتش این بس که در شفاعت محشر
بمیرد آتش دوزخ به احترام محمد
گرت هوای بهشت است و حوض کوثر و طوبی
بیا به سایه ممدود مستدام محمد
با این سخن حضرت علی (علیه السلام) : " ان الله سبحانه وضع الثواب علی طاعته " " بدون بردید خداوند سیحان، پاداشش را در مقابل طاعت منظور می دارد."(نهج البلاغه ،حکمت368)در بیان پاداش اطاعت و بندگی تناسب دارد.
برای پی بردن به آثار و نتایج سوء غیبت و بدگویی کافی است که این بیت استاد شهریار را
تو غیبت به حق یا به ناحق مکن
نگفتن به از گفتن نارواست
با این سخن امام علی (علیه السلام) " الغیبه جهد العاجز " "غیبت و بد گویی ، یکی از راه های تلاش آدم ناتوان است"(نهج البلاغه ، حکمت461)مطابقت دهیم.

نویسنده :علی خوشه چرخ آرانی