متن عربی
«108»
108- و من خطبة له (علیه السلام) فی بیان قدرة اللّه و انفراده بالعظمة و أمر البعث :
قدرة اللّه
کلُّ شَیءٍ خَاشِعٌ لَهُ وَ کلُّ شَیءٍ قَائِمٌ بِهِ غِنَی کلِّ فَقِیرٍ وَ عِزُّ کلِّ ذَلِیلٍ وَ قُوَّةُ کلِّ ضَعِیفٍ وَ مَفْزَعُ کلِّ مَلْهُوفٍ مَنْ تَکلَّمَ سَمِعَ نُطْقَهُ وَ مَنْ سَکتَ عَلِمَ سِرَّهُ وَ مَنْ عَاشَ فَعَلَیهِ رِزْقُهُ وَ مَنْ مَاتَ فَإِلَیهِ مُنْقَلَبُهُ لَمْ تَرَک الْعُیونُ فَتُخْبِرَ عَنْک بَلْ کنْتَ قَبْلَ الْوَاصِفِینَ مِنْ خَلْقِک لَمْ تَخْلُقِ الْخَلْقَ لِوَحْشَةٍ وَ لَا اسْتَعْمَلْتَهُمْ لِمَنْفَعَةٍ وَ لَا یسْبِقُک مَنْ طَلَبْتَ وَ لَا یفْلِتُک مَنْ أَخَذْتَ وَ لَا ینْقُصُ سُلْطَانَک مَنْ عَصَاک وَ لَا یزِیدُ فِی مُلْکک مَنْ أَطَاعَک وَ لَا یرُدُّ أَمْرَک مَنْ سَخِطَ قَضَاءَک وَ لَا یسْتَغْنِی عَنْک مَنْ تَوَلَّی عَنْ أَمْرِک کلُّ سِرٍّ عِنْدَک عَلَانِیةٌ وَ کلُّ غَیبٍ عِنْدَک شَهَادَةٌ أَنْتَ الْأَبَدُ فَلَا أَمَدَ لَک وَ أَنْتَ الْمُنْتَهَی فَلَا مَحِیصَ عَنْک وَ أَنْتَ الْمَوْعِدُ فَلَا مَنْجَی مِنْک إِلَّا إِلَیک بِیدِک نَاصِیةُ کلِّ دَابَّةٍ وَ إِلَیک مَصِیرُ کلِّ نَسَمَةٍ سُبْحَانَک مَا أَعْظَمَ شَأْنَک سُبْحَانَک مَا أَعْظَمَ مَا نَرَی مِنْ خَلْقِک وَ مَا أَصْغَرَ کلَّ عَظِیمَةٍ فِی جَنْبِ قُدْرَتِک وَ مَا أَهْوَلَ مَا نَرَی مِنْ
مَلَکوتِک وَ مَا أَحْقَرَ ذَلِک فِیمَا غَابَ عَنَّا مِنْ سُلْطَانِک وَ مَا أَسْبَغَ نِعَمَک فِی الدُّنْیا وَ مَا أَصْغَرَهَا فِی نِعَمِ الْآخِرَةِ.
الملائکة الکرام
و منها : مِنْ مَلَائِکةٍ أَسْکنْتَهُمْ سَمَاوَاتِک وَ رَفَعْتَهُمْ عَنْ أَرْضِک هُمْ أَعْلَمُ خَلْقِک بِک وَ أَخْوَفُهُمْ لَک وَ أَقْرَبُهُمْ مِنْک لَمْ یسْکنُوا الْأَصْلَابَ وَ لَمْ یضَمَّنُوا الْأَرْحَامَ وَ لَمْ یخْلَقُوا مِنْ مَاءٍ مَهِینٍ وَ لَمْ یتَشَعَّبْهُمْ رَیبُ الْمَنُونِ وَ إِنَّهُمْ عَلَی مَکانِهِمْ مِنْک وَ مَنْزِلَتِهِمْ عِنْدَک وَ اسْتِجْمَاعِ أَهْوَائِهِمْ فِیک وَ کثْرَةِ طَاعَتِهِمْ لَک وَ قِلَّةِ غَفْلَتِهِمْ عَنْ أَمْرِک لَوْ عَاینُوا کنْهَ مَا خَفِی عَلَیهِمْ مِنْک لَحَقَّرُوا أَعْمَالَهُمْ وَ لَزَرَوْا عَلَی أَنْفُسِهِمْ وَ لَعَرَفُوا أَنَّهُمْ لَمْ یعْبُدُوک حَقَّ عِبَادَتِک وَ لَمْ یطِیعُوک حَقَّ طَاعَتِک.
عصیان الخلق
سُبْحَانَک خَالِقاً وَ مَعْبُوداً بِحُسْنِ بَلَائِک عِنْدَ خَلْقِک خَلَقْتَ دَاراً وَ جَعَلْتَ فِیهَا مَأْدُبَةً مَشْرَباً وَ مَطْعَماً وَ أَزْوَاجاً وَ خَدَماً وَ قُصُوراً وَ أَنْهَاراً وَ زُرُوعاً وَ ثِمَاراً ثُمَّ أَرْسَلْتَ دَاعِیاً یدْعُو إِلَیهَا فَلَا الدَّاعِی أَجَابُوا وَ لَا فِیمَا رَغَّبْتَ رَغِبُوا وَ لَا إِلَی مَا شَوَّقْتَ إِلَیهِ اشْتَاقُوا أَقْبَلُوا عَلَی جِیفَةٍ قَدِ افْتَضَحُوا بِأَکلِهَا وَ اصْطَلَحُوا عَلَی حُبِّهَا وَ مَنْ عَشِقَ شَیئاً أَعْشَی بَصَرَهُ وَ أَمْرَضَ قَلْبَهُ فَهُوَ ینْظُرُ بِعَینٍ غَیرِ صَحِیحَةٍ وَ یسْمَعُ بِأُذُنٍ غَیرِ سَمِیعَةٍ قَدْ خَرَقَتِ الشَّهَوَاتُ عَقْلَهُ وَ أَمَاتَتِ الدُّنْیا قَلْبَهُ وَ وَلِهَتْ عَلَیهَا نَفْسُهُ فَهُوَ عَبْدٌ لَهَا وَ لِمَنْ فِی یدَیهِ شَیءٌ مِنْهَا حَیثُمَا زَالَتْ زَالَ إِلَیهَا وَ حَیثُمَا أَقْبَلَتْ أَقْبَلَ عَلَیهَا لَا ینْزَجِرُ مِنَ اللَّهِ بِزَاجِرٍ وَ لَا یتَّعِظُ مِنْهُ بِوَاعِظٍ وَ هُوَ یرَی الْمَأْخُوذِینَ عَلَی الْغِرَّةِ حَیثُ لَا إِقَالَةَ وَ لَا رَجْعَةَ کیفَ نَزَلَ بِهِمْ مَا کانُوا یجْهَلُونَ وَ جَاءَهُمْ مِنْ فِرَاقِ الدُّنْیا مَا کانُوا یأْمَنُونَ وَ قَدِمُوا مِنَ الْآخِرَةِ عَلَی مَا کانُوا یوعَدُونَ فَغَیرُ مَوْصُوفٍ مَا نَزَلَ بِهِمْ اجْتَمَعَتْ عَلَیهِمْ سَکرَةُ الْمَوْتِ وَ حَسْرَةُ الْفَوْتِ فَفَتَرَتْ لَهَا أَطْرَافُهُمْ وَ تَغَیرَتْ لَهَا أَلْوَانُهُمْ ثُمَّ ازْدَادَ الْمَوْتُ فِیهِمْ وُلُوجاً فَحِیلَ بَینَ أَحَدِهِمْ وَ بَینَ مَنْطِقِهِ وَ إِنَّهُ لَبَینَ أَهْلِهِ ینْظُرُ بِبَصَرِهِ وَ یسْمَعُ بِأُذُنِهِ عَلَی صِحَّةٍ مِنْ عَقْلِهِ وَ بَقَاءٍ مِنْ لُبِّهِ یفَکرُ فِیمَ أَفْنَی عُمُرَهُ وَ فِیمَ أَذْهَبَ دَهْرَهُ وَ یتَذَکرُ أَمْوَالًا جَمَعَهَا أَغْمَضَ فِی مَطَالِبِهَا وَ أَخَذَهَا مِنْ مُصَرَّحَاتِهَا وَ مُشْتَبِهَاتِهَا قَدْ لَزِمَتْهُ تَبِعَاتُ جَمْعِهَا وَ أَشْرَفَ عَلَی فِرَاقِهَا تَبْقَی لِمَنْ وَرَاءَهُ ینْعَمُونَ فِیهَا وَ یتَمَتَّعُونَ بِهَا فَیکونُ الْمَهْنَأُ لِغَیرِهِ وَ الْعِبْءُ عَلَی ظَهْرِهِ وَ الْمَرْءُ قَدْ غَلِقَتْ رُهُونُهُ بِهَا فَهُوَ یعَضُّ یدَهُ نَدَامَةً عَلَی مَا أَصْحَرَ لَهُ عِنْدَ الْمَوْتِ مِنْ أَمْرِهِ وَ یزْهَدُ فِیمَا کانَ یرْغَبُ فِیهِ أَیامَ عُمُرِهِ وَ یتَمَنَّی أَنَّ الَّذِی کانَ یغْبِطُهُ بِهَا وَ یحْسُدُهُ عَلَیهَا قَدْ حَازَهَا دُونَهُ فَلَمْ یزَلِ الْمَوْتُ یبَالِغُ فِی جَسَدِهِ حَتَّی خَالَطَ لِسَانُهُ سَمْعَهُ فَصَارَ بَینَ أَهْلِهِ لَا ینْطِقُ بِلِسَانِهِ وَ لَا یسْمَعُ بِسَمْعِهِ یرَدِّدُ طَرْفَهُ بِالنَّظَرِ فِی وُجُوهِهِمْ یرَی حَرَکاتِ أَلْسِنَتِهِمْ وَ لَا یسْمَعُ رَجْعَ کلَامِهِمْ ثُمَّ ازْدَادَ الْمَوْتُ الْتِیاطاً بِهِ فَقُبِضَ بَصَرُهُ کمَا قُبِضَ سَمْعُهُ وَ خَرَجَتِ الرُّوحُ مِنْ جَسَدِهِ فَصَارَ جِیفَةً بَینَ أَهْلِهِ قَدْ أَوْحَشُوا مِنْ جَانِبِهِ وَ تَبَاعَدُوا مِنْ قُرْبِهِ لَا یسْعِدُ بَاکیاً وَ لَا یجِیبُ دَاعِیاً ثُمَّ حَمَلُوهُ إِلَی مَخَطٍّ فِی الْأَرْضِ فَأَسْلَمُوهُ فِیهِ إِلَی عَمَلِهِ وَ انْقَطَعُوا عَنْ زَوْرَتِهِ.
القیامة
حَتَّی إِذَا بَلَغَ الْکتَابُ أَجَلَهُ وَ الْأَمْرُ مَقَادِیرَهُ وَ أُلْحِقَ آخِرُ الْخَلْقِ بِأَوَّلِهِ وَ جَاءَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ مَا یرِیدُهُ مِنْ تَجْدِیدِ خَلْقِهِ أَمَادَ السَّمَاءَ وَ فَطَرَهَا وَ أَرَجَّ الْأَرْضَ وَ أَرْجَفَهَا وَ قَلَعَ جِبَالَهَا وَ نَسَفَهَا وَ دَک بَعْضُهَا بَعْضاً مِنْ هَیبَةِ جَلَالَتِهِ وَ مَخُوفِ سَطْوَتِهِ وَ أَخْرَجَ مَنْ فِیهَا فَجَدَّدَهُمْ بَعْدَ إِخْلَاقِهِمْ وَ جَمَعَهُمْ بَعْدَ تَفَرُّقِهِمْ ثُمَّ مَیزَهُمْ لِمَا یرِیدُهُ مِنْ مَسْأَلَتِهِمْ عَنْ خَفَایا الْأَعْمَالِ وَ خَبَایا الْأَفْعَالِ وَ جَعَلَهُمْ فَرِیقَینِ أَنْعَمَ عَلَی هَؤُلَاءِ وَ انْتَقَمَ مِنْ هَؤُلَاءِ فَأَمَّا أَهْلُ الطَّاعَةِ فَأَثَابَهُمْ بِجِوَارِهِ وَ خَلَّدَهُمْ فِی دَارِهِ حَیثُ لَا یظْعَنُ النُّزَّالُ وَ لَا تَتَغَیرُ بِهِمُ الْحَالُ وَ لَا تَنُوبُهُمُ الْأَفْزَاعُ وَ لَا تَنَالُهُمُ الْأَسْقَامُ وَ لَا تَعْرِضُ لَهُمُ الْأَخْطَارُ وَ لَا تُشْخِصُهُمُ الْأَسْفَارُ وَ أَمَّا أَهْلُ الْمَعْصِیةِ فَأَنْزَلَهُمْ شَرَّ دَارٍ وَ غَلَّ الْأَیدِی إِلَی الْأَعْنَاقِ وَ قَرَنَ النَّوَاصِی بِالْأَقْدَامِ وَ أَلْبَسَهُمْ سَرَابِیلَ الْقَطِرَانِ وَ مُقَطَّعَاتِ النِّیرَانِ فِی عَذَابٍ قَدِ اشْتَدَّ حَرُّهُ وَ بَابٍ قَدْ أُطْبِقَ عَلَی أَهْلِهِ فِی نَارٍ لَهَا کلَبٌ وَ لَجَبٌ وَ لَهَبٌ سَاطِعٌ وَ قَصِیفٌ هَائِلٌ لَا یظْعَنُ مُقِیمُهَا وَ لَا یفَادَی أَسِیرُهَا وَ لَا تُفْصَمُ کبُولُهَا لَا مُدَّةَ لِلدَّارِ فَتَفْنَی وَ لَا أَجَلَ لِلْقَوْمِ فَیقْضَی.
زهد النبی
و منها فی ذکر النبی (صلی الله علیه وآله) : قَدْ حَقَّرَ الدُّنْیا وَ صَغَّرَهَا وَ أَهْوَنَ بِهَا وَ هَوَّنَهَا وَ عَلِمَ أَنَّ اللَّهَ زَوَاهَا عَنْهُ اخْتِیاراً وَ بَسَطَهَا لِغَیرِهِ احْتِقَاراً فَأَعْرَضَ عَنِ الدُّنْیا بِقَلْبِهِ وَ أَمَاتَ ذِکرَهَا عَنْ نَفْسِهِ وَ أَحَبَّ أَنْ تَغِیبَ زِینَتُهَا عَنْ عَینِهِ لِکیلَا یتَّخِذَ مِنْهَا رِیاشاً أَوْ یرْجُوَ فِیهَا مَقَاماً بَلَّغَ عَنْ رَبِّهِ مُعْذِراً وَ نَصَحَ لِأُمَّتِهِ مُنْذِراً وَ دَعَا إِلَی الْجَنَّةِ مُبَشِّراً وَ خَوَّفَ مِنَ النَّارِ مُحَذِّراً.
أهل البیت
نَحْنُ شَجَرَةُ النُّبُوَّةِ وَ مَحَطُّ الرِّسَالَةِ وَ مُخْتَلَفُ الْمَلَائِکةِ وَ مَعَادِنُ الْعِلْمِ وَ ینَابِیعُ الْحُکمِ نَاصِرُنَا وَ مُحِبُّنَا ینْتَظِرُ الرَّحْمَةَ وَ عَدُوُّنَا وَ مُبْغِضُنَا ینْتَظِرُ السَّطْوَةَ.
متن فارسی
توانایی خداوند
از جمله خطبه های امیرالمومنین علیه السلام است:
هر چیزی در برابر خدا خاضع و فروتن است، و هر چیزی قائم و پا برجا به وجود اوست، وی، موجب بی نیازی هر فقیری و عزت هر ذلیلی و نیروی هر ضعیفی و پناهگاه هر ستمدیده ای است، سخن هر کس را که سخنی بر زبان آرد، می شنود و هر که خاموش باشد، به راز و فکر و درونی او آگاهی دارد، هر کس در جهان زیست می کند، روزی او با خداست و هر که از این جهان رخت بربندد، بازگشت او به خداست، چشمها تو را ندیده است (ای خدا) تا از تو خبر دهد، بلکه تو پیش از مخلوقاتی که به وصف تو زبان گشایند، وجود داشته ای، تو مخلوقات خود را از این روی نیافریدی که از تنهایی در وحشت بودی و آنها را برای سود خود نیز به کار نگرفتی، هر که را طلب کنی، او نمی تواند از تو سبقت گیرد و بگریزد و هر که را ماخوذ داری و دستگیر کنی، توانایی رها ساختن خود را ندارد، هر کس به نافرمانی تو برخیزد این عمل او از قدرت تو نمی کاهد و هر کس فرمان تو را ببرد، این کار او ملک تو را افزون نمی سازد، هر که از فرمان و حکم تو به خشم آید، خشم او باعث رد شدن حکم تو نمی گردد و هر که از امر تو سرپیچی کند، نمی تواند از تو بی نیاز باشد، هر رازی در نزد تو آشکار و هر چیز نهانی در پیش تو ظلاهر و حاضر است، تو همیشگی هستی و پایانی برایت نیست، پایان هر چیزی به تو منتهی می شود و از تو نمی توان گریخت، وعده گاه و نهایت هر موجودی تو هستی و از خشم تو جز خود تو پناهگاه دیگری نیست، زمام اختیار هر جنبنده و هر موجود زنده ای در دست تو است و بازگشت هر جانداری به سوی تو است، خدایا تو را پاک و منزه می دانیم، چه بزرگ و عظیم است آنچه از مخلوقات تو مشاهده می کنیم و چه کوچک است عظمت مخلوقات تو در جنب قدرت تو، چه عظیم و هولناک است آنچه از قدرت و سلطنت تو می بینیم و چه حقیر و کوچک است آنچه در این باره می بینیم در قبال آنچه از قدرت تو بر ما نهان است ، چه فراوان است نعمتهای تو در دنیا و چه کوچک و اندک است این نعمتها در برابر نعمتهای آخرت.
از همین خطبه است:
از جمله فرشتگان تو، فرشتگانی هستند که ایشان را در آسمانهایت سکونت دادی و آنان را از زمینت بالا بردی، این فرشتگان از دیگر مخلوقات تو، به شناخت تو داناترند، و بیشتر از دیگر آفریده شدگان از تو بیمناکند و از همه به تو نزدیکترند، آنان در پشت پدران قرار نداشته اند و رحم مادران، آنان را در بر نگرفته بوده است، و از نطفه پست و حقیر آفریده نشده اند و حوادث روزگار، ایشان را از یکدیگر جدا نساخته است، به راستی آن فرشتگان، با نزدیک بودنشان به تو و منزلت و مقامشان در نزد تو و اینکه تمایلات و هواخواهی آنان تنها به سوی تو است و وفور فرمانبری ایشان از تو و کمی غفلت آنان از فرمان تو (با همه این امور) هر گاه حقیقت آنچه را که درباره تو از ایشان پنهان مانده، آشکارا ببینند ، هر آینه اعمال خود را حقیر و کوچک می شمارند و بر خود عیب می گیرند و هر آینه در می یابند که تو را بدانگونه که شایسته عبادتت می باشد، عبادت نکرده اند و آن طور که سزاوار است، فرمان تو را نبرده اند.
ای خدا که خالق و معبود همه موجودات هستی، تو را برای آزمایش نیکویی که نسبت به مخلوقاتت انجام دادی (ظ- نعمتهایی که به آنان عطا فرمودی) می ستایم، تو سرایی را آفریدی (ظ- مقصود بهشت است) و انواع هر چیزی که برای میهمانی تهیه می شود، از نوشیدنی و خوردنی، و همسران و خدمتکاران و کاخها و نهرها و محصولات زمینی و میوه های درختی، در آن قرار دادی، آن گاه کسی را فرستادی تا مردم را به برخورداری از آن نعمتها دعوت کند (مقصود پیامبران است) لیکن آنها نه این دعوت را پذیرفتند و نه به آنچه تو ایشان را به آن ترغیب فرمودی، رغبتی نشان دادند و نه به چیزی که به آن تشویقشان کردی اشتیاقی نشان دادند به لاشه دنیا رو آوردند و با خوردن آن خویشتن را رسوا ساختند و در دوستی آن با یکدیگر هماهنگ شدند هر کس به چیزی عشق ورزد، چشمش (از دیدن عیوب آن) نابینا و قلبش بیمار می گردد، پس او با چشمی بیمار نگاه می کند، و با گوشی ناشنوا، گوش فرا می دارد، شهوتها و تمایلات نفسانی، خرد او را پاره و فاسد کرده و دنیا دل او را می رانیده و نفس او شیفته و شیدای آن گردیده، پس او بنده دنیا و بند ه هر کسی است که چیزی از آن را در دست دارد، هر جا دنیا برود او نیز به طرف آن می رود و به هر جا که دنیا رو کند او نیز بدانجا رو می کند.
هر کس از سوی خدا او را (از کارهای زشت) منع کند، نمی پذیرد و از سخن کسی که از سوی خدا او را پند دهد، پند نمی گیرد، در حالی که او، کسانی را که به طور ناگهانی و در هنگام غفلت گرفتار شده اند می بیند، در موقعیتی که نه قادرند پیوستگی میان خود و اعمالشان را از هم بگسلند و نه توانایی بازگشت را دارند، چگونه چیزی که نسبت به آن ناآگاه بودند (یا احتمال وقوع آن را نمی دادند) بر ایشان فرود آمد و در همان وقت که خود را از اینکه از دنیا جدا شوند، ایمن می دانستند جدایی از دنیا فرا رسید ، و به آنچه از امر آخرت به آنها وعده داده شده بود، رسیدند، پس آنچه بر ایشان فرود آمد، بدانگونه عظیم و هولناک است که) نمی توان به وصف آن پرداخت: بیهوشی مرگ و اندوه از دست رفتن دنیا و لذتهای آن، بر آنها گرد آمد، در اثر آن دست و پایشان سست گردید و رنگشان دگرگون شد، اثر ورود مرگ بر ایشان، فزونی گرفت و میان یک یک آنها با سخن گفتن او جدایی افکند (زبان از سخن گفتن باز ماند) به راستی او در میان خانواده خود می باشد، با چشمانش نگاه می کند و با گوشهایش می شنود، عقلش سالم و ادراکش باقی است ، در این می اندیشد که عمر خود را در چه راهی تباه کرده و روزگار خود را در چه چیزی سپری ساخته است، به یاد می آورد که اموالی را که گرد آورده، در حلال و حرام بودن آنها نیندیشیده و از پرداختن به این امر چشم پوشی کرده او آنها را از راههای معلوم و از راههای شبهه ناک به دست آورده که به تحقیق زیانها و رنجهایی که به دنبال آن خواهد بود بر ذمه او وارد آمده است و اینک خود مشرف بر جدا شدن از آن اموال است آنها برای بازماندگان و وارثانش باقی می ماند، که در آن زندگی خوش و مرفهی را می گذرانند و از آن بهره مند می گردند، پس خوشی و گوارایی زندگی برای غیر اوست (یعنی بازماندگان و ارث برندگان) اما بار گناه بر دوش اوست، (او دیگر به اموال خود حقی نخواهد داشت بلکه آن اموال، حق وارثان می باشد) و همچون اموالی است که دیگری رهن گرفته و رهن گیرنده حق تصرف آن را دارد، در این وقت است که بر آنچه در هنگام مرگ بر وی آشکار شده، دست پشیمانی به دندان می گزد و به هر چیزی که در مدت زندگانی نسبت به آن علاقه داشته بی اعتنا می گردد و آرزو می کند که آن اموال را کسانی گرد آورده بودند که به ثروت او حسرت می بردند و در این باره به وی حسد می ورزیدند.
آن گاه مرگ پیوسته در اعضای بدن او ریشه می دوانید تا اینکه گوش و زبانش به هم آمیخت و در ناتوانی هماهنگ گردید ، پس او در میان خانواده اش چنان شد که نه با زبانش سخن می گفت و نه با گوشش می شنید، دیدگانش را برای نگاه کردن به چهره افراد خانواده خود می گردانید، حرکات زبان ایشان را می دید اما آهنگ صدایشان را نمی شنید ، سپس چسبیدن مرگ به او فزونی یافت، چشمانش همانند گوشش بسته شد و از کار افتاد، و جان از تنش بیرون رفت، پس او در میان خانواده اش همچون لاشه ای گردید که به تحقیق از نزدیک شدن به آن دچار وحشت می شدند (یا اینکه اطراف او را خالی گذاشتند) و از وی دوری می گزیدند، نه با گریه کنندگان هماهنگی می نماید و نه به کسانی که او را بخوانند پاسخ می دهد، آن گاه او را به محلی از زمین که برای وی آماده ساخته بودند، حمل کردند (مقصود گور و لحد است) و او را به اعمالی که از وی سر زده بود سپردند و رفتن به دیدن او را قطع و ترک کردند (چنین جریانی ادامه خواهد یافت) تا کتاب سرنوشت جهان به پایان رسد و کار جهان و جهانیان مقدرات خود را بیابد و آخرین مخلوقات به اولین آنها ملحق گردند و فرمان خداوند درباره آنچه از تجدید آفرینش اراده می کند فرا رسد، در چنین وقتی آسمان را به جنبش در می آورد و آن را می شکافد زمین را می لرزاند و آن را به اضطراب در می آورد، کوههای زمین را از جا می کند و آنها را از ریشه در می آورد و از هیبت شکوه و بیمناکی خشم او ، پاره ای از آن به پاره ای دیگر کوبیده می شود و هر که را در زیرزمین است (و به خاک سپرده شده) بیرون می آورد و پس از کهنگی و پوسیدگی، آنها را تازه می سازد، و ایشان را بعد از پراکندگی، گرد یکدیگر می آورد، سپس آنها را برای آنچه در نظر دارد که از اعمال نهانی و کارهای زیر پرده، از ایشان پرسش و بازخواست نماید از همدیگر جدا می نماید و آنها را به دو دسته می کند: به یک دسته نعمت می دهد و از دسته دیگر انتقام می گیرد، به این شرح که به فرمانبرداران با قرار دادنشان در کنار رحمت و پناه خود، پاداش می دهد و آنان را در سرای خود (سرایی که برای اهل طاعت آماده ساخته یعنی بهشت) جاودانه ساکن می سازد، سرایی که فرود آیندگان در آن به جای دیگری کوچ نمی کنند و حالشان دگرگون نمی گردد، هیچگونه بیمی به آنان راه نمی یابد و هیچ نوع بیماری به ایشان نمی رسد و هیچ خطری آنان را تهدید نمی کند و ناراحتی و سفر و رفتن از منزلی به منزلی دیگر ایشان را رنجه نمی دارد و اما نافرمانان و معصیت کاران را، پس در بدترین سرای فرود می آورد، دستهایشان را با غل و زنجیر به گردنشان می بندد، پیشانی آنها را به قدمهایشان می پیونند، جامه هایی از قطران که از قطعه هایی از آتش بریده و دوخته شده به آنها می پوشاند، در عذاب و آتشی قرار می گیرند که به راستی گرمی آن بسیار سخت است و در سرایی که در آن بر روی ساکنانش بسته شده (تا نتوانند از آن بیرون بیایند) در آتشی پرهیجان و خروشان و با صدایی بلند و زبانه ای بالا رونده و خروشی بسیار هولناک، اقامت کنندگان در آن نمی توانند به جایی دیگر بروند و اسیران دربند آنجا نمی توانند با فدیه دادن رها شوند، و کند و زنجیر آن شکسته و گسیخته نمی گردد، آن سرای نه مدتی دارد که به سر آید و نه برای آن گروه مدت و زمان معینی است که به پایان برسد.
از همین خطبه است
درباره پیغمبر صلی الله علیه و آله به تحقیق، او دنیا را بسیار حقیر می شمرد و به دیگران هم آن را کوچک نشان می داد، خود، آن را خوار می داشت و در نزد دیگران هم آن را خوار می کرد.
خود آن حضرت دانست که همانا خداوند برای برگزیدن و بالا بردن مقام وی (یعنی پیامبر (صلی الله علیه و آله)) دنیا را از او دور نگاه داشت و برای کوچک شماردن دنیا (یا کوچک شماردن دنیاداران) آن را برای غیر او گسترده کرد.
پس آن حضرت با دل و جان خود، از دنیا رو گردانید و یاد آن را در خود از میان برد و چنان دوست داشت که زینت و زیور دنیا از چشمش نهان گردد تا بدین اندیشه نباشد که جامه فاخری از آن تهیه نماید یا به امید مقام و رتبتی در آن باشد، وی از سوی پروردگار خود احکام او را چنان به بندگانش رسانید که هیچ عذری برای آنها (در قبال انجام ندادن وظائفشان) باقی نماند، و امت خود را با بیم دادن از خشم خدا، نصیحت کرد و با مژده دادن رحمت خدا، آنان را به بهشت دعوت کرد.
ما درخت نبوت و جای فرود آمدن رسالت و محل آمد و رفت فرشتگان و معدن علم و سرچشمه حکمت، هستیم یار و دوستدار ما در انتظار رحمت خدا و دشمن ما و آن کس که کینه ما را در دل دارد، در انتظار خشم خدا خواهد بود.
