درباره امام علي (علیه السلام) کتاب هايي که در عصر حاضر نوشته مي شود کمتر مي توان کتابي را يافت که اولا طبق اصول علمي نوشته شده باشد و ديگر اين که حرف تازه اي داشته باشد. با اين وجود کتاب فوق يکي از معدود کتاب هايي است که با رويکردي نو به زندگي امام علي(علیه السلام) پرداخته است.

امتياز آن نيز اين است که از ديد ابن ابي الحديد به امام علي (علیه السلام) در اين نگريسته شده است. کتاب، در اصل پايان نامه اي بوده که در دانشگاه بصره دفاع شده است.

مولف در مقدمه کتاب پس از معرفي معتزله آنها را به دو دسته معتزله بصره و بغداد تقسيم مي کند و وجه تمايز معتزله بغداد را در تمايل آنها به امام علي (علیه السلام) و تطبيق عملي اعتزال در امور مي داند.

وي سپس به معرفي ابن ابي الحديد مي پردازد و آثار او را بر مي شمرد و درباره شرح نهج البلاغه معتقد است: پس از آن که معتزله در دو دوره مامون و معتصم و سپس در قرن پنجم در زمان صاحب بن عباد قدرت داشتند، به ضعف و سستي گراييده بودند که در قرن هفتم ابن ابي الحديد با آثار کلامي خود در صدد احياي آن بر مي آيد و به علت گرايش وي به مکتب بغداد سعي کرده در اين راه از کلام امام علي (علیه السلام) استفاده کند.

وي بر آن است معتزله سعي مي کردند افکار خود را به امام علي (علیه السلام) نسبت بدهند و به ويژه معتزله بغداد در اين راه کوشا بودند. آنها در پي آن بودند که افکار خود را به نوعي به صدر اسلام منتسب کنند و در اين راه کسي ديگر جز امير المومنين نبود که بتوانند از کلمات او استفاده کنند، به همين علت ابن ابي الحديد اساس کار خود را بر نهج البلاغه قرار مي دهد تا از اين راه افکار معتزله را به امير  المومنين نسبت دهد. وي در اين راه سعي کرده از امام علي (علیه السلام) ديدي معتزلي نشان دهد.

فهرست مطالب کتاب به شرح زير است:

المدخل: التفصيل عند المعتزله

الفصل الاول: عراقه النسب

الفصل الثاني: نشأه الامام علي (علیه السلام)  في بيت الرساله

الفصل الثالث: خصال الامام علي (علیه السلام) الخليقه و سجاياه النفسيه

الفصل الرابع: الامام و نظام الحکم

المبحث الاول

المبحث الثاني

معرکه الجمل

معرکه صفين

معرکه النهروان

رويه ابن ابي الحديد لسياسه الامام علي (علیه السلام)

الفصل الخامس: الامام علي (علیه السلام) مصدر الفکر العربي الاسلامي

المبحث الاول

المبحث الثاني: الامام علي و العلم الالهي

المبحث الثالث: الامام علي (علیه السلام) مصدرا للتصوف الاسلامي

المبحث الرابع: الامام علي (علیه السلام) و علم الفقه

المبحث الخامس: الامام علي (علیه السلام) و علوم القرآن

المبحث السادس: الامام علي (علیه السلام) و البلاغه

المبحث السابع: الامام علي (علیه السلام) و علم الفلک

المبحث الثامن: الامام علي (علیه السلام) و علم الحيوان

المبحث التاسع: الامام علي (علیه السلام) و علم التاريخ

المبحث العاشر: الامام علي (علیه السلام) و الغيبات

اشکاليه نهج البلاغه و الوضع

الخاتمه

عليرضا اباذري