متن عربی

154- و من کلام له (علیه السلام) ، خاطب به أهل البصرة علی جهة اقتصاص الملاحم:
فَمَنِ اسْتَطَاعَ عِنْدَ ذَلِک أَنْ یعْتَقِلَ نَفْسَهُ عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَلْیفْعَلْ فَإِنْ أَطَعْتُمُونِی فَإِنِّی حَامِلُکمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ عَلَی سَبِیلِ الْجَنَّةِ وَ إِنْ کانَ ذَا مَشَقَّةٍ شَدِیدَةٍ وَ مَذَاقَةٍ مَرِیرَةٍ وَ أَمَّا فُلَانَةُ فَأَدْرَکهَا رَأْی النِّسَاءِ وَ ضِغْنٌ غَلَا فِی صَدْرِهَا کمِرْجَلِ الْقَینِ وَ لَوْ دُعِیتْ لِتَنَالَ مِنْ غَیرِی مَا أَتَتْ إِلَی لَمْ تَفْعَلْ وَ لَهَا بَعْدُ حُرْمَتُهَا الْأُولَی وَ الْحِسَابُ عَلَی اللَّهِ تَعَالَی.
وصف الإیمان
منه: ‏سَبِیلٌ أَبْلَجُ الْمِنْهَاجِ أَنْوَرُ السِّرَاجِ فَبِالْإِیمَانِ یسْتَدَلُّ عَلَی الصَّالِحَاتِ وَ بِالصَّالِحَاتِ یسْتَدَلُّ عَلَی الْإِیمَانِ وَ بِالْإِیمَانِ یعْمَرُ الْعِلْمُ وَ بِالْعِلْمِ یرْهَبُ الْمَوْتُ وَ بِالْمَوْتِ تُخْتَمُ الدُّنْیا وَ بِالدُّنْیا تُحْرَزُ الْآخِرَةُ وَ بِالْقِیامَةِ تُزْلَفُ الْجَنَّةُ وَ تُبَرَّزُ الْجَحِیمُ لِلْغَاوِینَ وَ إِنَّ الْخَلْقَ لَا مَقْصَرَ لَهُمْ عَنِ الْقِیامَةِ مُرْقِلِینَ فِی مِضْمَارِهَا إِلَی الْغَایةِ الْقُصْوَی.
حال أهل القبور فی القیامة
منه: ‏قَدْ شَخَصُوا مِنْ مُسْتَقَرِّ الْأَجْدَاثِ وَ صَارُوا إِلَی مَصَایرِ الْغَایاتِ لِکلِّ دَارٍ أَهْلُهَا لَا یسْتَبْدِلُونَ بِهَا وَ لَا ینْقَلُونَ عَنْهَا وَ إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْی عَنِ الْمُنْکرِ لَخُلُقَانِ مِنْ خُلُقِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ وَ إِنَّهُمَا لَا یقَرِّبَانِ مِنْ أَجَلٍ وَ لَا ینْقُصَانِ مِنْ رِزْقٍ وَ عَلَیکمْ بِکتَابِ اللَّهِ فَإِنَّهُ الْحَبْلُ الْمَتِینُ وَ النُّورُ الْمُبِینُ وَ الشِّفَاءُ النَّافِعُ وَ الرِّی النَّاقِعُ وَ الْعِصْمَةُ لِلْمُتَمَسِّک وَ النَّجَاةُ لِلْمُتَعَلِّقِ لَا یعْوَجُّ فَیقَامَ وَ لَا یزِیغُ فَیسْتَعْتَبَ وَ لَا تُخْلِقُهُ کثْرَةُ الرَّدِّ وَ وُلُوجُ السَّمْعِ مَنْ قَالَ بِهِ صَدَقَ وَ مَنْ عَمِلَ بِهِ سَبَقَ.
و قام إلیه رجل فقال یا أمیر المؤمنین ، أخبرنا عن الفتنة ، و هل سألت رسول اللّه (صلی الله علیه وآله) عنها فقال (علیه السلام): 
إِنَّهُ لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ قَوْلَهُ الم أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یتْرَکوا أَنْ یقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یفْتَنُونَ عَلِمْتُ أَنَّ الْفِتْنَةَ لَا تَنْزِلُ بِنَا وَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله) بَینَ أَظْهُرِنَا فَقُلْتُ یا رَسُولَ اللَّهِ مَا هَذِهِ الْفِتْنَةُ الَّتِی أَخْبَرَک اللَّهُ تَعَالَی بِهَا فَقَالَ یا عَلِی إِنَّ أُمَّتِی سَیفْتَنُونَ بَعْدِی فَقُلْتُ یا رَسُولُ اللَّهِ أَ وَ لَیسَ قَدْ قُلْتَ لِی یوْمَ أُحُدٍ حَیثُ اسْتُشْهِدَ مَنِ اسْتُشْهِدَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَ حِیزَتْ عَنِّی الشَّهَادَةُ فَشَقَّ ذَلِک عَلَی فَقُلْتَ لِی أَبْشِرْ فَإِنَّ الشَّهَادَةَ مِنْ وَرَائِک فَقَالَ لِی إِنَّ ذَلِک لَکذَلِک فَکیفَ صَبْرُک إِذاً فَقُلْتُ یا رَسُولَ اللَّهِ لَیسَ هَذَا مِنْ مَوَاطِنِ الصَّبْرِ وَ لَکنْ مِنْ مَوَاطِنِ الْبُشْرَی وَ الشُّکرِ وَ قَالَ یا عَلِی إِنَّ الْقَوْمَ سَیفْتَنُونَ بِأَمْوَالِهِمْ وَ یمُنُّونَ بِدِینِهِمْ عَلَی رَبِّهِمْ وَ یتَمَنَّوْنَ رَحْمَتَهُ وَ یأْمَنُونَ سَطْوَتَهُ وَ یسْتَحِلُّونَ حَرَامَهُ بِالشُّبُهَاتِ الْکاذِبَةِ وَ الْأَهْوَاءِ السَّاهِیةِ فَیسْتَحِلُّونَ الْخَمْرَ بِالنَّبِیذِ وَ السُّحْتَ بِالْهَدِیةِ وَ الرِّبَا بِالْبَیعِ قُلْتُ یا رَسُولَ اللَّهِ فَبِأَی الْمَنَازِلِ أُنْزِلُهُمْ عِنْدَ ذَلِک أَ بِمَنْزِلَةِ رِدَّةٍ أَمْ بِمَنْزِلَةِ فِتْنَةٍ فَقَالَ بِمَنْزِلَةِ فِتْنَةٍ.

متن فارسی

خطاب به مردم بصره

قسمتی از کلامی است از امیرمومنان علیه السلام که آن را بر سبیل نقل پیشامدهای بزرگ و شدید (در آینده) در خطاب به مردم بصره ایراد فرموده است: 
پس هر کس در آن وقت بتواند، خود را به فرمانبری از خدای عزوجل، پایبند و مقید کند، باید این کار را انجام دهد، پس اگر شما فرمان مرا ببرید، چنانچه خدا بخواهد، بی گمان، من شما را به راه بهشت می برم، هر چند پیمودن این راه، مستلزم دشواری و رنجی سخت و دهانی تلخ باشد .
اما فلانه زن، پس سستی رای زنان و کینه ای که همچون دیگ آهنگران در سینه اش می جوشید، به او رسید و دامنگیرش شد ، که اگر از او خواسته می شد که آنچه از او به من رسید، با دیگری جز من انجام دهد، چنین کاری را نمی کرد.
 لیکن بعد از این هم، احترام اولی و قبلی او، باقی خواهد بود و حساب کار با خدای تعالی است.
 از همین کلام است: (ایمان) روشنترین و واضحترین راه و نورانی ترین چراغ است، به وسیله ایمان، انسان به کارهای نیک و اعمال صالح، راهنمایی می شود و با انجام اعمال صالح، انسان به راه ایمان راهنمایی می گردد به کمک ایمان، علم آباد می شود و وسعت می یابد و با علم، بیم از مرگ، حاصل می شود و با مرگ ، دنیا (یعنی دنیای کسیکه مرگش فرا رسیده است) به پایان می رسد و به وسیله دنیا به آخرت دست می یابد و به راستی که خلق خدا، در راه رسیدن به قیامت توقفگاهی ندارند بلکه، شتابان و بدون درنگ، در میدان قیامت، و تا حد نهایی سرنوشت خود می روند.
 از همین کلام است: به تحقیق از محل استقرار خود در گورها، بیرون آمدند و به آخرین جایی که باید بروند، رفتند و به آخرین مقامی که باید برسند، (سعادت یا شقاوت) رسیدند، در آنجا برای هر سرایی، ساکنانی است که شایستگی همان سرا را دارند که نه آن را با سرای دیگری عوض می کنند و نه از آن به جای دیگری منتقل می شوند و به راستی که امر به معروف و نهی از منکر، هر آینه دو خصلت از خصلتهای خدای سبحان است.
 و همانا که آن دو، نه به سر رسیدن مدت عمر را نزدیک می سازد و نه از روزی انسان می کاهد، بر شما باد که ملازم و همراه کتاب خدا باشید، زیرا که آن کتاب، ریسمانی محکم و نوری آشکار و آشکار کننده، و درمانی سود رساننده و شفا دهنده و عطش تشنگان را فرو نشاننده است، نگاه دارنده و محافظ کسی است که به آن چنگ زند و رها سازنده کسی است که به آن دست یازد و با آن بستگی پیدا کند، که نه از راه منحرف و کج می شود، تا لازم آید که راست گردانیده شود و نه از راه راست به طرف دیگری متمایل می گردد.
تا خواسته شود از آن راه منصرف گردد کثرت و تکرار تلاوت و بر زبان راندن و بر گوش نشستن، آن را کهنه نمی سازد هرکس با قرآن و از قرآن سخن گوید، سخن او راست است و هر که به آن عمل کند، گوی سبقت را ربوده است.
 (در این وقت مردی در مقابل آن حضرت (علیه السلام) ایستاد و گفت ای امیر مومنان، به ما از فتنه خبر ده و آیا از رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره آن پرسشی کرده ای؟ پس امیرالمومنین علیه السلام، فرمود: چون خدای سبحان گفته خود را در این آیه: الم- احسب الناس ان یترکوا ان یقولوا آمنا و هم لا یفتنون، (آیا مردم گمان می برند که به صرف اینکه بگویند ایمان آوردیم، فرو گذاشته می شوند و امتحان کرده و فتنه زده نمی شوند؟) فرو فرستاد، من می دانستم که تا رسول خدا، صلی الله علیه و آله، در میان ما است، فتنه بر ما فرود نمی آید پس از این گفتم ای رسول خدا، این فتنه ای که خدای تعالی به تو از آن خبر داده چیست؟ پس از این سئوال، پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود ای علی، همانا امت من بعد از من ، دیری نخواهد گذشت که گرفتار فتنه می شوند، باز من گفتم ای رسول خدا آیا در روز جنگ احد، در آن وقت که کسانی از مسلمانان که در آن جنگ به شهادت رسیدند، شهادت یافتند، و شهادت از من منع شد و به آن نرسیدم ، و این امر بر من دشوار آمد، به من گفتی، مژده باد تو را، پس همانا شهادت به دنبال تو است.
پس پیامبر (صلی الله علیه و آله) به من فرمود: بی گمان این سخن هر آینه، همچنین است (که به تو گفتم) پس شکیبایی تو در آن هنگام چگونه است؟ گفتم ای رسول خدا، این، از موارد صبر و شکیبایی نیست بلکه از موارد مژده و شکر گزاری است، پس پیغمبر (صلی الله علیه و آله) فرمود ای علی به راستی این قوم به وسیله اموالشان در فتنه قرار می گیرند و به واسطه ایمان آوردنشان بر پروردگارشان منت می گذارند، آرزوی رحمت خدا را دارند و از خشم خدا، خود را در امان می پندارند، با شبهه های دروغین و تمایلهای غافل کننده، حرام خدا را، حلال می دانند و در نتیجه آن شراب را به این عنوان که آب انگور و ننیذ است و مالی را که به طور باطل (مثلا رشوه) دریافت می دارند به نام اینکه هدیه است و ربا را به اسم بیع و خرید و فروش، حلال می شمارند.
 پس از این، من گفتم ای رسول خدا در آن وقت، آن قوم را به کدامیک از این دو منزلت فرود آورم؟ آیا به منزلت مرتدان و از دین بر گشتگان یا به منزلت فتنه زدگان و آزمایش شدگان، پس از این سئوال، پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود که آنها را به منزلت فتنه زدگان قرار ده.