حکومت اسلامی در نهج البلاغه (ویرایش اول)

حکومت اسلامی در نهج البلاغه (ویرایش اول) اين كتاب درسال امام علي عليه السلام با هدف بيان شيوه حكومت حضرت نوشته شده است. بخشهايي ازجمله فضائل علي عليه السلام، خلفاي ثلاثه در يك نگاه، صبري طاقت فرسا، پذيرش خلافت، حكومت، حقوق حاكم برمردم چون اطاعت و تبعيت، وظايف حاكم چون (اصلاح ارتباط با خداوند، هدفمند بودن زمامدار، پرهيز از دنيا گزيني، اجراي عدالت، پرهيز از ستم، تقوي معيار اعطاء مسئوليت، رعايت بيت المال، صلابت و استواري، پرهيزازجنگ، ايجاد وحدت، ترويج معنويات، توجه به توده مردم، پرهيز از موضع تهمت، ارتباط مستقيم با مردم، پذيرش نصيحت و نقد، پرهيز از استبداد، لزوم مشورت در امور، رفتار ملايم با ملت، پرهيز از نيرنگ به جاي سياست، پرهيز از كبر و نخوت، منع از چاپلوسي، پرهيز از تجسس، پرهيز از جعل قوانين خرافي، دستگيري خاص از مستمندان، مسلط نكردن خويشان بر امور، صداقت و راستگويي، برخورد قاطع با معضل رشوه خواري، انجام برنامه استسقاء، تضمين حقوق افراد، تلاش و فعاليت بسيار، تميز حق از باطل و بازخواست مديران) مي باشد.

اين كتاب در سال 1379 توسط انتشارات طاوس بهشت به قطع وزيري در320 صفحه به چاپ رسيد. ويرايش دوم كتاب در سال 1385 با همين قطع در 344 صفحه توسط انتشارات نيلوفرانه به چاپ رسيده است.

مباحثی که در این کتاب می بینید.

مقدمه، فضائل على عليه السلام، خلفاى ثلاثه در يك نگاه، صبرى طاقت فرسا، پذيرش خلافت، حكومت، حقوق حاكم برمردم، اطاعت و تبعيت، وظايف حاكم، اصلاح ارتباط با خداوند، هدفمند بودن زمامدار، پرهيز از دنياگزينى، اجراى عدالت، پرهيز از ستم، تقوىمعيار اعطاء مسئوليّت، رعايت بيت المال، صلابت و استوارى، پرهيز از جنگ، ايجاد وحدت، ترويج معنويات، توجه به توده مردم، پرهيز از موضع تهمت، ارتباط مستقيم با مردم، پذيرش نصيحت و نقد.

پرهيز از استبداد، لزوم مشورت در امور، رفتار ملايم با ملّت، پرهيز از نيرنگ بجاى سياست، پرهيز از كبر و نخوت، منع از چاپلوسى، پرهيز از تجسس، پرهيز از جعل قوانين خرافى، دستگيرى خاص از مستمندان، مسلّط نكردن خويشان بر امور، صداقت و راستگويى، برخورد قاطع با معضل رشوه خوارى، انجام برنامه استسقاء، تضمين حقوق افراد، تلاش و فعاليت بسيار، تميز حقّ از باطل، بازخواست مديران، خاتمه، منابع و مآخذ.

مقدمه کتاب حکومت اسلامی در نهج البلاغه

حضرت على ابن ابيطالب عليه افضل صلوات المصلّين در مدّتى اندك علوم و معارف را از رسول خدا صلى الله عليه و آله فراگرفت و به علم آسمانها بيش از زمين آگاهى يافت. ولى ادب و تواضع در مقابل استاد بزرگش به وى اجازه نداد تا در زمان حيات او لب به سخن بگشايد. آنگاه كه برترين مصيبت را مطابق فرمايشش برخويشتن وارد ديد و كس را در كره خاكى برتر از خود نيافت، در گستره عرفان و شناخت، عقل و خرد، اخلاق و سياست، ابواب مختلف فقه و همه امور اجتماعى لب به سخن گشود و همه سخنوران را متحيّر نمود.

آنان كه ساعتها موضوع خود را در لابلاى صدها كتاب كتابخانه ها مى جويند، مى نگارند، تقرير مى كنند تا بى لكنت سخنى را بر زبان رانند، از بيان موضوعاتى عميق، فصيح و بليغ، بدون تحقيق و به يكباره حضرت، ديوانه وار حيران و سرگردان، انگشت به دندان گرفته، با چشمانى مضطرب ناله سرمى دهند كه:

سخن على فوق سخن مخلوق و دون كلام خالق است

ورود حضرت در ميادين مختلف چون شناخت و درك عظمت لايتناهى خداوند با بيان خطبه هايى چون خطبه «اشباح»، توجه به حيات جاودانى نامأنوس به اذهان بشر آن روز و وارد شدن در عرصه بيان عالى ترين مدارج اخلاقى با جذّاب ترين روش و گوياترين نكات و نافذترين كلمات، در خطبه همام و تفسير سوره تكاثر، پرهيز از دنياطلبى و دنياگزينى در بالغ بر 30 خطبه به طور مستقيم با ذكر تصويرى نمايان و واقعى از دنيا و تنبيه به سراى جاودان به عنوان مقصد اصلى، و همچنين وارد شدن در ميدان جنگ و بيان مترقى ترين تاكتيك هاى جنگى و رموز عمليات هاى شبانه و روزانه نظامى و تبليغات جنگى و نيز ورود در مسائل عبادى و بيان جاذب ترين توصيفات ربّ جليل و خاضع ترين شيوه هاى عبادت و اهداء خاشعانه ترين كلمات به درگاه حىّ در تعليماتش به «كميل بن زياد» و مناجات صبحگاهانش و...

و در نهايت ورود به عرصه سياست، ميدانى كه پهلوانان تنومند را به خاك مذلّت نشانده و چهره هاى درخشان را روسياه تاريخ نموده است و باقى ماندن بر زندگى زاهدانه پيشينش، بلكه زاهدتر از گذشته در دوران حكومت و بيان مدرن ترين و كارآمدترين قوانين، و به هم كوفتن تبعيض و فساد ادارى حاصل از حدود بيست سال حكومتهاى پيشين و ايجاد اصلاحاتى نوين مطابق قرآن و سنّت و...

اينها و چون اينها باعث شده است كه «على» نه مولاى شيعيان و اميرمؤمنان و آقاى مسلمانان بلكه مقتداى همه در بند شدگان، اسوه همه رنج كشيدگان و سرور همه آزادگان عالم باشد.

همين است كه او هرگز مختص به مكانى و يا زمانى محدود نبوده، او مى درخشد تا جهان باقى است و انوار هدايتش در كنار قرآن و سنّت نبوى در هميشه تاريخ، مصباح رهروان خواهد بود.

بى ترديد آنانكه مى خواهند على را بشناسند، بايد به سخنان او و نيز ياران واقعى وى چون عمارياسر، مالك اشتر، ابوهيثم، ابن عباس، ابن تيهان، عمر بن حمق، خزيمة بن ثابت و... چشم بدوزند. آنان كه هركدام صفحات زرّينى از تاريخ را به نام خود ثبت نموده اند، نه آنان كه... .

به راستى «نهج البلاغه» كه تنها گوشه اى از بيانات ارزشمند آن حكيم فرزانه، و آن عارف كامل و متخلّق به اخلاق اللّه  و زاهد وارسته و مجاهد فى سبيل اللّه  و زمامدار عدل مى باشد، از ما شيعيان مهجور است.

در اين نوشتار موجز، برآنيم كه با يكى از زواياى نهج البلاغه يعنى نمائى از «حكومت اسلامى در نهج البلاغه» با بيان شيوه زمامدارى حضرت و اوامر و نواهى او به كارگزاران اعم از استانداران، فرمانداران، عاملان جمع آورى زكات و خراج و... همچنين برنامه ايده آلى كه او براى زمامدار صالح ارائه مى دهند آشنا شويم. اميد كه با يارى خداى متعال و عنايت امام عصر ارواحناله الفداء، اين گفتار بتواند گوشه اى از عظمت و شكوه شيوه حكومت حضرت امير عليه السلام و نمودارى از «حكومت اسلامى» مورد نظرش را در دسترس همگان قرار دهد و ما را به دقّتى مضاعف در آنچه از او به ما رسيده است و سپس حركتى در مسير او رهنمون سازد، ان شاءاللّه  تعالى.

اين مجموعه كه نمايى از حكومت اسلامى در نگاه حضرت امير عليه السلام است به همه رهروان راه آن حضرت و شيفتگان طريق او اهداء مى نمايم، اميد كه خداى عزّوجلّ، خلايق را منت نهد و به زودى تحقق چنين حكومتى را در عصر ظهور منجى عالم بشريت، آخرين خليفه رسول خدا صلى الله عليه و آله مقدّر فرمايد.