فرهنگ نامه موضوعى نهج البلاغه
معرفى اجمالى
كتاب «فرهنگ نامه موضوعى نهج البلاغه» تاليف احمد خاتمى، به زبان فارسى و عربى است. اين اثر يكى از بهترين كتاب هايى كه مطالب و سخنان امام على(علیه السلام) را به صورت موضوعى در اختيار خوانندگان قرار مى دهد. مولف خود در پيش گفتار مى نويسد: «كتابى كه پيش رو داريد نهج البلاغه على(علیه السلام) است كه بر اساس موضوعاتى كه آن حضرت بدان ها پرداخته، به ترتيب حروف الفبا و براى دست يابى آسان تر خوانندگان و پژوهندگان در كلام ايشان فراهم شده است.» انگيزه تاليف كتاب از جانب مولف اظهار ارادت به پيشگاه مقدس حضرت على(علیه السلام) برشمرده شده است.
ساختار كتاب
پيش گفتار، ترجمه مقدمه سيد رضى، فهرست مداخل، فهرست راهنما، متن كتاب، تعليقات و توضيحات ساختار كتاب را دربرمى گيرد. كتاب به صورت الفباى فارسى تدوين و چيده شده است و براى بهتر مباحث متن عربى مورد نظر از متن نهج البلاغه ذكر شده و ترجمه آن نيز به دنبال آن آمده است.
گزارش محتوا
پيش گفتار كتاب در چند بخش به وسيله مولف تدوين شده است، امام على(علیه السلام) نهج البلاغه، كتاب حاضر،... مى باشد. ترجمه سيد رضى به معرفى مولف نهج البلاغه مى پردازد. متن كتاب به صورت الفباى فارسى تدوين شده است و مولف در بيان مطالب ابتدا موضوع را بيان و شاهد مثال عربى آورده و سپس متن فارسى را اضافه كرده است. همانند: «اقسام ايمان: فمن الايمان ما يكون ثابتا مستقرا فى القلوب و منه ما يكون عوارى بين القلوب و الصدور الى اجل معلوم فاذا كانت لكم براءة من احد فقفوه حتى يحضره الموت فعند ذلك يقع حد البراءة». «از جمله ايمان آن است كه در دل ها ثابت و برقرار باشد و قسمى آن كه ميان دل ها و سينه ها تا اجل معلوم عاريت است. پس هر گاه از كسى بيزارى داشتيد، او را واگذاريد تا مرگ او در آيد، آنگاه سزاوار يبزارى گردد.»
در اين اثر كوشش شده است تا با استفاده از پژوهش پژوهش گران و با مطالعه دقيق نهج البلاغه بخش هاى مختلف نهج البلاغه از نظر موضوع طبقه بندى و سپس با ترتيب و تنظيم الفبايى، به صورت فرهنگ نامه اى با بيش از يك هزار مدخل منظم و مرتب گردد. مولف در مقدمه خود اظهر داسته است: «نسخه اساس در اين كتاب نسخه مصحح صبح صالح است؛ اما از آنجا كه ايرانيان و پژوهش گران فارسى زبان با ترجمه و شرح مرحوم فيض الاسلام آشنايند و اخيرا نيز ترجمه عالى قدر آقاى دكتر شهيدى جايگاه خاصى در بين اهل علم و ادب يافته است. علاوه بر نهج البلاغه صبحى صالح به نهج البلاغه فيض الاسلام و شهيدى نيز ارجاع داده شده است تا خوانندگان و پژوهندگان به آسانى به متن مورد نظر خود دست يابند.»
از آنجايى كه بعضى از شماره هاى خطبه ها و نامه ها و كلمات قصار در نسخ نهج البلاغه با يكديگر تفاوت دارند، در پايان كتاب جدول اختلاف نسخه هاى چاپ شده نهج البلاغه را آورده ايم تا امكان جستجوى عبارات مندرج در نهج البلاغه موضوعى در شروح و ترجمه هاى ديگر فراهم آيد. در بخش تعليقات و توضيحات كتاب اعلام كتاب توضيح داده شده اند، همانند: «مغيرة بن شعبه يكى از چهر نفرى است كه به مكر و حيله و زيركى چونان معاويه و عمرو بن عاص و زياد بن ابيه معروف بود و دشمنى خاصى با اهل بيت(علیهم السلام) داشت».
وضعيت كتاب
براى آن كه خوانندگان و پژوهندگان بتوانند، علاوه بر مداخل اصلى موضوعات فرعى خود را نيز در كتاب نهج البلاغه جستجو كنند، علاوه بر فهرست مداخل فهرستى با عنوان فهرست راهنما نيز تهيه و تنظيم شده است تا خواننده با مراجعه به آن بتواند به موضوع مورد نظر خود دست يابد.
در اين ترجمه سعى شده است تا عبارات نهج البلاغه موضوعى قابل فهم توأم با دقت و امانت ارائه شود و البته زيبايى كلام نيز تا حد امكان حفظ گردد. براى ترجمه كتاب از ترجمه دكتر اسدالله مبشرى و ترجمه مرحوم فيض الاسلام و ترجمه دكتر شهيدى استفاده و در مواقع لازم به ترجمه هاى ديگر از جمله ترجمه و شرح مرحوم محمدتقى جعفرى و شروح ديگر مراجعه شده است.
از آنجايى كه بنا به اقتضاى اين كتاب، خطبه ها و نامه ها غالبا به صورت مرتب و پياپى و به صورت كامل و يك جا نيامده و ممكن است، خواننده در فهم بعضى از عبارات با مشكل روبرو شود، سعى شده است تا حد ممكن با اضافه نمودن كلمه اى يا عبارتى يا نام كسى يا جايى داخل در {\ \} و يا( ) مشكل خواننده رفع گردد، در غير اين صورت خواننده مى بايست با توجه به شماره اى كه داخل {\ \} قرار داده شده است، به توضيحات و تعليقات پايانى كتاب مراجعه نمايد.
