معرفى اجمالى  
يادنامه علامه شريف رضى (مقالات كنگره ششم)، اثر محققان محمدرضا آل صادق، احمد الوائلى و احمد فرج الله است كه به عنوان يادنامه علامه مى باشد كه شامل مقالات علمى و تحقيقى و در بردارنده سخنرانى هاى ارزنده اى است، پيرامون شخصيت شريف رضى و يا كتاب هاى ارزشمند او كه به كنگره هزارمين سال وفات وى ارائه شده است.  
ساختار كتاب  
تعداد مقالات مطرح شده، در اين كتاب ١۶ مقاله در موضوعات مختلف و ۵ شعر درباره كتاب و صاحبش مى باشد.  
گزارش محتوا  
بنياد نهج البلاغه به عنوان يك مؤسسه علمى و فرهنگى، براى نخستين بار كنگره اى پيرامون كتاب ارزشمند نهج البلاغه در هزارمين سال گشت تأليف و گردآورى آن برگزار كرد. اين كار در نوع خود بى نظير است، زيرا متعارف آنست كه كنگره ها درباره شخصيت ها تشكيل گردد، نه يك كتاب؛ اما از سوى ديگر، نهج البلاغه كتابى نيست، همانند ديگر كتاب ها از مؤلفين و نويسندگان بشرى، كه آن وليد القرآن و مجموعه فراهم آمده اى است، از دل و سينه موّاج شاگرد مكتب وحى و از شخصيتى است، پرورده شده و تعليم يافته در دامن پيامبر بزرگ حضرت محمد و به همين سبب بنياد، تا كنون پنج كنگره درباره آن برگزار كرده و دانشمندان اسلامى از نقاط مختلف جهان با تحقيقات، مقالات و سخنرانى هاى ممتع و روشنگر خويش با استفاضه از اين منبع غنى و سرشار از انواع معارف و استفاده از اين بيكرانه اقيانوس، به افاضه پرداخته اند؛ ولى هم چنان، ناگفته ها از اين كتاب، فراوان و ناسفته درّ، از اين اقيانوس گسترده ساحل، نه چندان كم، باقى مانده است. بنياد نهج البلاغه كنگره اى را به تكريم و بزرگ داشت و بررسى آثار و آراء و تحليل مطالب پيرامون شخصيت او اختصاص داده است. هر چند كه برخى شايد نا آگاهانه، منزلت او را تا حد يك شاعر مديحه سراى دربار خلافت عبّاسيان پائين آورده و يا عده اى بر اساس افسانه ها و خرافه ها شخصيت او را زير سؤال برده و آخر الامر او را از داعيان به عروبت و دمندگان روح ناسيوناليسم عربى و عنصرى ضد فرس قلمداد مى كنند، ليكن حقيقت آنست كه علامه شريف رضى پيش از آنكه شاعرى اديب و حماسه سرا و نكته سنج باشد كه هست مفسر زبردست قرآن و فقيه آشنا به نظرات اصولى و فقهى است، هر چند كه تعصبات جاهلانه و جنگ هاى خانگى احتمالا برخى آثار او را از ميان برده است. در مقدمه كتاب، پيرامون علامه شريف رضى در يك نگاه، به معرفى خود، شاگردان، اساتيد و تاليفاتش پرداخته مى شود. سپس طى چندين مقاله از شخصيت هاى مختلف به معرفى و بزرگى مولف و كتاب نهج البلاغه پرداخته اند. مقاله اول از آقاى هاشمى رفسنجانى است كه به عنوان افتتاحيه درباره شخصيت شريف رضى سخن گفته است. مقاله دوم كتاب، از آقاى على دوانى درباره شخصيت والاى سيد رضى است. مقاله از سيد جمال الدين دين پرور مى باشد كه به مناصب سيد رضى پرداخته است. انديشه هاى سياسى اجتماعى موجود در آثار علامه شريف رضى، مقاله يى است از سيد ابراهيم سيد علوى كه به ذكر انديشه هاى شريف رضى مى پردازد و مى گويد: به هر حال شريف رضى«ره» از دانشمندان مبرز جهان تشيع است كه مى توان گفت، او جلوتر از زمانش مى زيسته و داراى انديشه هاى ناب ادبى، تفسيرى، كلامى و به ويژه انديشه هاى سياسى، اجتماعى در سطح بالا بوده است. سيد جواد مصطفوى مقاله اى را درباره روش تفسير سيد رضى مى نويسد و بيان مى دارد كه «حقايق التأويل» كتابى است كه متأسفانه يك جزء از ده جزئش به دست ما رسيده و چاپ شده است. و اين جزء، جزء پنجم است كه مشتمل است، بر سوره آل عمران كه ٢٠٠ آيه دارد و اندكى از سوره نساء. سبك و روش سيد رضى در اين كتاب اينست كه: آيات واضح و روشن را تفسير نمى كند. مادر در احساس و تخيل علامه شريف رضى سيد، عنوان مقاله است كه آقاى ابراهيم سيد علوى در كنگره به معرفى آن پرداخته اند. در بزرگداشت مادر و تجليل از مقام منيع و بلند او چكامه هاى ادبى و آثار منظوم و منثور فراوانى در دست مى باشد كه ليكن در ميان همه آن ها قصيده مرحوم علامه شريف سيد رضى (طاب ثراه)؛ همانند عقدالفريد و درّ شاهوارى است كه از نقطه نظر ادبى و از لحاظ در برداشتن مضامين لطيف احساسى و نكات دقيق خيالى و انديشه هاى ظريف رؤيائى، راستى كه داراى پايگاهى والا و ارجمند مى باشد. سيد رضى در اين قصيده غرّا كه از شدت سوز اندوه و از حدّت سوگ فقدان مادر، و التهاب اين مصيبت، قريحه وقّادش جرقّه زده است، شاعرانه ترين احساسات و زيباترين تشبيهات را بكار برده و اندوه بزرگ از دست رفتن مادر را در شكل هاى بسيار زيبا و طى جمله هاى فوق العاده دلنشين، به تصوير كشيده است. اين چكامه به مناسبت هزارمين سال رحلت اين دانشمند بزرگ كه با گردآورى خطبه ها و نامه ها و كلمات كوتاه اميرالمؤمنين عليه السلام (نهج البلاغه) و ديگر آثار ارزنده علمى اش خدمت بزرگى به جهان اسلام و دوستداران اهل بيت عصمت انجام داده، به عنوان عرض ادب و با الهام از قصيده زيباى او در حق مادر فراهم آمده است. حقائق التأويل و مسئله جنگ محمود فاضل عنوان مقاله آقاى (يزدى مطلق) است كه به بررسى كتاب حقائق التاويل از شريف رضى(ره) مى پردازد. مولف در اين كتاب شريف كه برهانى قاطع است، بر تبحر و تمهر و تفنن علمى و اين بزرگوار كه برخى از اكابر، تصريح به متعذر المثل بودن آن نموده اند، در مواضع متعددى نكات دقيقى در اين باب دارد كه، آقاى يزدى مطلق تنها به قسمتهايى از آن، در مقاله خود، اشاره مى شود. فقاهت سيد شريف رضى سيد ابراهيم، عنوان مقاله بعدى است كه جناب آقاى سيد علوى در كنگره آن را مطرح كرده اند. هر چند كه صيت شهرت و آوازه معروفيت او در ميدان ادب، شعر و تفسير و حديث است و آثار به دست آمده و به طبع رسيده، او هم كلّا در همين مايه هاست و اثر مستقل فقهى، از آن بزرگوار به دست ما نرسيده و تراجم نگاران نيز او را عمدتا اديبى فرزانه و محدّث و مفسرى زبر دست معرفى كرده اند، ليكن اگر در همين آثار بر جاى مانده او نظرى و گذرى كنيم، خواهيم ديد كه اين بزرگ مرد علم حديث و تفسير و اين يكّه تاز ميدان ادب، شعر و بلاغت ضمن تبحّرش در علوم قرآنى و حديثى و مهارتش در ادب و شعر، فقيهى بوده، چيره دست و صاحب نظر و آشنا با مذاهب گوناگون فقهى كه همين نظرات فقهى او در ميان آثار چاپ شده اش، آمده است. آقاى سيد علوى در اين مقاله، راجع به اين كه سيد شريف رضى قدس سره در شمار فقهاى عصر خود بوده، به شش شاهد استناد جسته و آن ها را به تفصيل مورد بررسى قرار داده است. ١- تلمذ سيد شريف رضى، نزد فقهاى عصر اعم از فقهاى اماميه و يا فقهاى ديگر مذاهب اهل سنت. ٢- تأليف كتاب «تعليق على خلاف الفقها» در زمينه فقه تطبيقى و مقارن. ٣- مناظرات و بحث هاى فقهى او با برخى از فقيهان عصر خويش. ۴- تصدى پست قضاوت، بلكه قاضى القضاتى كه فقاهت، بلكه تبحّر در فقه را لازم دارد. ۵- وجود برخى نظرات فقهى ابراز شده از سوى خود سيد كه در لابلاى آثار چاپ شده ايشان موجود است. ۶- تصريح و اعتراف برخى اكابر زمان، بر اين كه شريف رضى يكى از فقهاى دوران خويش بوده است. مقايسه «مجاز القرآن» ابوعبيده و «تلخيص البيان» سيد رضى، عنوان مقاله دكتر محمد علوى مقدّم مى باشد. وى در اين مقاله چنين مى گويد كه: كتاب «مجاز القرآن» ابوعبيده معمر بن المثنى، در فرهنگ اسلامى، اهميت ويژه اى دارد، زيرا اولا كتاب مزبور، از كتب اواخر قرن دوم هجرى است و ثانيا، «مجاز القرآن» يك تفسير لغوى است و شايد بتوان گفت كه نخستين كتابى است كه در اين زمينه ها به ما رسيده است. و چون نويسنده كتاب (ابوعبيده) از بزرگان لغت و ادب قرن دوم هجرى است، بنا بر اين، كتاب او نيز براى ما مأخذ و مرجعى ارزنده به شمار مى آيد. ابن نديم در «الفهرست» حدود يك صد و پنجاه كتاب، براى ابوعبيده بر مى شمارد كه برخى از آن ها همچون: مجاز القرآن، غريب القرآن، معانى القرآن، در مسائل قرآنى است، و متأسفانه تنها كتاب «مجاز القرآن» او به ما رسيده و كتاب موجود هم كه دكتر محمود فؤاد سزگين، تصحيح كرده و به چاپ رسانيده، فقط مطالب تا پايان سوره كهف (هجدهمين سوره) را در بر دارد. شايد بتوان گفت كه كتاب «تلخيص البيان» سيد شريف رضى، نخستين كتابى است كه بالاستقلال درباره مجازات قرآنى به معناى بلاغى آن؛ يعنى مجاز قسيم حقيقت و نه مجاز لغوى، نوشته شده، زيرا ابوعبيده، متوفى به سال ٢١٠ هجرى كه «مجاز القرآن» نوشته، منظورش از مجاز تفسير و تأويل كلمات است، خواه بر سبيل حقيقت به كار رفته باشد و يا به طريق مجاز بيانى. در صورتى كه «تلخيص البيان» سيد شريف رضى، نخستين كتابى است كه براى هدف واحد و منظور خاصى كه بحث مجازات و استعارات كلام خدا باشد، نوشته شده آن هم به ترتيب سور قرآنى. سيد شريف رضى، با نوشتن اثر بسيار ارزنده خود، نكات بلاغى كلام خدا را، توضيح و پرده از اسرار نهانى و زيبايى هاى كلام سبحانى را، نشان داد و معانى استعارى و مجازى آيات و عبارات قرآنى را روشن و خواننده را بهره مند ساخت. كتاب «تلخيص البيان» را نمى توان يك تفسير دانست، زيرا سيد شريف رضى؛ همچون ديگر مفسران پيشين، آيات را كلمه به كلمه، تفسير نكرده، بلكه در هر سوره، تنها آيه اى، را كه در آن مجاز، استعاره اى به كار رفته، مورد بحث قرار داده و چه بسا كه از سوره اى بيش از چند آيه مورد بحث قرار نداده و حتى گاه، اصولا از سوره اى كه در آن مجاز و استعاره اى نبود، بحثى نكرده و به صراحت، نوشته است كه در اين سوره، چيزى كه مورد نظر ما هست، وجود ندارد. بررسى و تحقيقى پيرامون منابع ترجمه و شرح حال شريف رضى سيد، اثر ابراهيم سيد علوى، در اين كنگره است. وضع شيعه در عصر شريف رضى، از على اصغر فقيهى، دفاع از علامه شريف رضى، از جعفر مرتضى عاملى كه درباره دروغى كه به وى ماندد زيدى بودن شريف رضى، نسبت داده شده است، و نقش نهج البلاغه در فقه اسلامى، از ناصر مكارم شيرازى، گوشه اى از احكام فقهى نهج البلاغه، دستنويس هاى بدست آمده نهج البلاغه تا پايان سده دهم هجرت، از سيد عبدالعزيز طباطبائى، عنوان مقاله هاى بعدى اين كتاب مى باشند. در پايان اين مجموعه ۵ شعر با عناوين زير نقل شده است. الشريف الرضى بعد الف عام از محمدرضا آل صادق، ذكرى الشريف الرضى از احمد الوائلى، يا حاضن النهج از احمد فرج اللَّه، صوت الشريف، صلاح الصاوى و الشريف الرضى فى ذكراه الألفيّة از جعفر الهلالى.  
وضعيت كتاب  
فهرستى از مقالات در ابتداى كتاب ذكر شده است. كتاب حاضر به اهتمام آقاى سيد ابراهيم علوى صورت گرفته است.  
منبع   :متن و مقدمه كتاب