شرح نهج البلاغه منظوم
معرفى اجمالى
كتاب «شرح نهج البلاغه منظوم»، تاليف محمدعلى انصارى، به زبان فارسى شرح كتاب شريف نهج البلاغه اميرالمؤمنين على(علیه السلام) مى باشد. در اين اثر اشعار نهج البلاغه به نظم در آمده است.
ساختار كتاب
كتاب در ده جلد بيان شده است كه جلد اول آن مقدمه كتاب محسوب مى شود. مولف در بيان مطالب كتاب، بعد از آوردن متن عربى و ترجمه آن به نظم مطالب هر بخش را ذكر كرده است.
گزارش محتوا
جلد اول كتاب، شامل پيش گفتار مولف كه خود داراى مباحث «خطاب به حضرت اميرالمؤمنين عليه السّلام»، «وصف نهج البلاغه» و «(سيّد شريف (ابوالحسن رضىّ) اعلى اللّه مقامه الشّريف)» مى باشد. مقدمه كتاب، به وصف كتاب شريف نهج البلاغه پرداخته و اين كه چرايى تاليف اين اثر نيز از زبان مولف آن بيان شده است. متن شرح بر اساس كتاب نهج البلاغه مى باشد كه با مقدمه سيد رضى شروع مى شود. و در ادامه به خطبه هاى كتاب نهج البلاغه در اين جلد پرداخته شده است. جلد دوم كتاب تا خطبه صد و چهار نهج البلاغه را پوشش مى دهد. شيوه بيان مطالب كتاب؛ همانند: «و قال عليه السّلام فى الخوارج: لا تقتلوا الخوارج بعدى فليس من طلب الحقّ فاخطأه، كمن طلب الباطل فادركه؛ يعنى معاويه و اصحابه.ترجمه
و نيز حضرت عليه السّلام اين سخن را درباره خوارج فرمايد: پس از من خوارج را نكشيد، زيرا آن كه طالب حق است و خطا مى كند، مانند كسى كه طالب باطل است و آن را در مى يابد، نيست. سيّد رضى عليه الرّحمه گويد: مقصود حضرت از طالب باطل معاويه و ياران او هستند (كه بدون حقّ خلافت را براى خود مى خواستند، به خلاف خوارج كه مطيع و فرمان بردار خليفه وقت بودند، منتهى باشتباه افتاده بودند). نظم
چو بگذشتم از اين دار فنا من# خوارج را نگيرد كس سر از تن
چرا زيرا نباشد طالب حقّ# كه اندر اشتباهى گشت ملحق
براى جستن حق دست و پا كرد# ولى در راه تشخيصش خطا كرد
چو آن شخصى كه از حق كنده او دل# شده اندر پى ادراك باطل
معاويّه است كشتن را سزاوار# كه دل از حق بگردانيد يك بار
اساس ملك و دين را او بهم زد# براه باطل او آسان قدم زد
تا جلد ششم كتاب شرح خطبه هاى نهج البلاغه است. جلد هفتم و هشتم در شرح نامه هاى نهج البلاغه مى باشد؛ همانند: «و من كتاب لّه عليه السّلام (إلى جرير ابن عبد اللَّه البجلّى لمّا أرسله إلى معاويه:) أمّا بعد، فإذا أتاك كتابى فاحمل معاويه على الفصل، و خذه بالأمر الجزم، ثمّ خيّره بين حرب مجليه، أو سلم مخزيه، فإن اختار الحرب فانبذ إليه، و إن اختار السّلم فخذ بيعته، و السّلام
ترجمه
از نامه هاى آن حضرت عليه السّلام، در آن هنگامى كه جرير ابن عبداللَّه بجلّى را به سوى شام فرستاده بود، به وى نوشتند. (در اسد الغابه است كه اين جرير چهل روز پيش از وفات رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آورد، و در جنگ هاى عراق در قادسيّه اثرهاى نيكو از خويش بر جاى گذاشت، و در سنه ۵١ يا ۵۴ هجرى درگذشت. او با اشعث ابن قيس حضرت أميرالمؤمنين عليه السّلام را فراوان دشمن مى داشتند، به طورى كه ابن ابى الحديد در جلد ٣ صفحه ٣٠۵ نقل مى كند: روزى جرير و اشعث از كوفه به صحرا مى رفتند، و هر دو به بدگويى على عليه السّلام سرگرم بودند، در اين هنگام سوسمارى بر آنان گذشت، آن ها آن سوسمار را صدا كردند، كه أبا حسل دستت را بده تا به جاى على با تو بيعت كنيم، وقتى كه اين خبر به حضرت رسيد فرمودند، اين دو تن در قيامت برانگيخته شوند؛ در حالى كه پيشوايشان سوسمارى باشد. ... نظم
يك از آنان كه خصم شاه باشد# جرير ابن عبداللَّه باشد
بد او با اشعث ابن قيس ياور# منافق هر دو با هم قرن و همسر
زشه هر گار را فكر شكستن# بدو آن بسته اش را در گسستن
به هنگامى بسوى كشور شام# روانش داشت شاه نيك فرجام
كه گردد از معاويّه خبر دار# كه چون بايست با وى كردنش كار
به بيند در سرش سوداى جنگ است# و يا بر بيعت از جنگش درنگ است
بكين و جنگ يا در صلح و بيعت# كند با وى نكو اتمام حجّت ...جلد نهم كتاب نيز به كلمات قصار نهج البلاغه مى پردازد. در تدوين كتاب، مولف سعى داشته است كه اشعار آن ساده و روان و بى تكلّف از كار بيرون آمده و در عين حال تا آن جا كه در خور توش و توان بوده است، از جنبه ادبى شايان برخوردار باشد.
وضعيت كتاب
كتاب بدون پاورقى و ارجاعات مى باشد و شرح بعضى از لغات و عبارت در داخل پرانتز در مقابل آن ها در متن ذكر شده است. همچنين كتاب بدون بخش فهرست ها مى باشد.
